معرفی و دانلود کتاب نهضت ترجمه آثار مولیر در ایران و نواحی خاورمیانه (از آغاز تا پایان قرن نوزده میلادی) و کمدی موسیو پورسنیاک - جلد چهارم

معرفی کتاب نهضت ترجمه آثار مولیر در ایران و نواحی خاورمیانه (از آغاز تا پایان قرن نوزده میلادی) و کمدی موسیو پورسنیاک - جلد چهارم

کتاب نهضت ترجمه آثار مولیر در ایران و نواحی خاورمیانه (از آغاز تا پایان قرن نوزده میلادی) و کمدی موسیو پورسنیاک - جلد چهارم نوشته نیایش پورحسن، از مجموعه سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار، به نقد و تفسیر آثار مولیر و همچنین تاریخچه و نقد نمایشنامه‌نویسی در ایران و فرانسه می‌پردازد.

مولیر هم در اروپا و هم در خاورمیانه و ایران به عنوان یکی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین نویسنده‌ها در ادبیات دراماتیک شناخته می‌شود. آثار او پیوسته به عنوان اولین الگو و همین طور منبعی برای ترجمه و الهام‌بخش کمدی‌نویسی در مناطق خاورمیانه در قرن 19 میلادی شمرده می‌شود.

نمایشنامه کمدی موسیو پورسنیاک نسبت به دیگر نمایشنامه‌های معروف مولیر، کمتر شناخته شده است و این موضوع را می‌توان در کتاب‌های تألیفی و ترجمه‌ای که درباره زندگی و آثار او چه در ایران و چه در جهان نوشته شده، شاهد بود.

در تاریخ نهضت ترجمه و اقتباس کمدی‌های مولیر در ایران که از سال 1286 قمری شروع و تا امروز ادامه یافته است، کمدی موسیو پورسنیاک از معدود آثاری است که هم ترجمه شده و هم چندین اقتباس از آن انجام شده است، اما به این دلیل که بعد از گذشت سال‌های بسیار و با وجود تلاش‌های بعضی از محققان آن طور که باید و شاید تا به امروز به تاریخچه جامع و کاملی از تئاتر ایران دست پیدا نکرده‌ایم، به همین دلیل این ترجمه‌ها و اقتباس‌ها هم به سادگی از تاریخ ادبیات نمایشی ایران محو شده‌اند.

کتاب پیش رو، اولین ترجمه کمدی موسیو پورسنیاک در ایران است که در سال سوم پادشاهی مظفرالدین‌شاه قاجار از طرف کاتبی به نام احمدالحسینی ابن میرزا علیرضای امین دواب تفرشی نوشته شده است. اما متأسفانه نام مترجم و تاریخ دقیق ترجمه مشخص نیست. آنچه معلوم است، این است که این نمایشنامه کمی قبل از سال 1316 ه. ق ترجمه شده و با وجود اینکه روی کاغذ آمده، به علت عدم انتشار تا سال‌ها بعد به فراموشی سپرده شد.

این اثر ترجمه‌ای گران‌بها و ارزشمند از طلیعه نهضت ترجمه آثار مولیر در عصر قاجار است که در اواخر دوره ناصری یا اوایل دوران مظفری به ترجمه درآمده و به همین علت برخلاف بیشتر آثار دوران خود که به شکل ایرانیزه و اقتباس هستند، این نسخه ترجمه‌ای اصیل و معتبر دارد.

این کتاب بر نقد و تفسیر نمایشنامه موسیو پورسنیاک متمرکز شده است. با این حال علاوه بر این به مباحث دیگری نیز پرداخته شده، از جمله بررسی ترجمه آثار مولیر در نواحی خاورمیانه، در این بخش طور خلاصه درباره ترجمه آثار مولیر و اثرش بر روسیه و قفقاز، نواحی عرب و عثمانی تا پایان قرن 19 صحبت شده است.

مولیر در حدود 50 کمدی نوشته که نسخه برخی از آن‌ها از بین رفته است. پژوهشگران فرانسوی، نام برخی از آن‌ها را در آثار خود ذکر کرده‌اند. غالب این نسخه‌ها یا مربوط به آثار اولیه وی می‌شود که در بیرون از شهر پاریس نوشته یا نمایشنامه‌هایی هستند که در دوران حرفه‌ای نمایشنامه‌نویسی او نوشته شده؛ اما با این‌حال نسخه‌های آن مفقود شده است.

برخی از آثار او عبارتند از: سه دکتر رقیب، مرد بد لباس، حسادت رنه گنده، گورژبیوس در کیسه، معلم مدرسه، رنه گنده، بچه کوچک، ریاکار، پانولوف یا شیاد، پلان پلان، پالاس، ایندس، دکتر عالم‌نما، ابریشم، پسر خیلی ساده‌لوح، پایان دست‌وپا چلفتی.

در بخشی از کتاب نهضت ترجمه آثار مولیر در ایران و نواحی خاورمیانه می‌خوانیم:

از نظر ساختاری، کمدی «مسیو پورسنیاک» بنا به نوشتۀ برخی از محققین «یک کمدی عامیانه»، بنا به نوشتۀ عده‌ای دیگر «اثری با ارزش والا» و حتی بنا به گفتاری دیگر «مضحکه‌ای صرف» قلمداد می‌گردد. اما این اثر پس از دو کمدی «سرخر» و «عروسی اجباری» به واقع سومین اثری از «مولیر» تلقی می‌شود که در قالب «کمدی بالت» نگارش شده است.

در باب این قسم کمدی باید اشاره نمود که «کمدی بالت» از جمله آثار نمایشی توأم با رقص و موزیک و مجالس بالت است که در قرن 13 میلادی در نمایشنامۀ «آلاچیق» اثر نویسنده و کشیش فاضل فرانسه «آدام دولاهال» (1240-1288) به سال 1275 میلادی متجلی و چهار قرن بعد از او، به بهترین و کامل‌ترین نحو از سوی «مولیر» در فرانسه ارتقاء و ظهور یافت.

گفتنی است «مولیر» پس از نگارش و اجرای کمدی پنج‌پرده‌ای طولانی «خسیس» به سال 1668 با انواع اعتراضات منتقدان مشتاق به آثار منظوم مواجه شد. آن‌ها از اینکه «مولیر» اثر مزبور را به نثر نگارش نموده بود، او را به دیوانگی خطاب کرده بودند. اما جالب است که «مولیر» با بی‌اعتنایی به آن انتقادات این بار نیز درصدد برآمد که کمدی «مسیو پورسنیاک» را به‌سرعت و به صورت منثور نگارش کند و با این حال علی‌رغم سیل اعتراضات با موفقیت نیز مواجه گردید. چنانچه در این باره نوشته شده است:

«اکثر کارهای «مولیر» به شعر است... اما «مولیر» رنگی تازه به این حرکت داد. این محدود بودن به ناچار در انشاء کلام و توجیه منظور اثر می‌گذاشت. از این رو عده‌ای از منتقدان را به خرده‌گیری در انشاء کلام کشانید. اما از سوی دیگر چندان هم نمی‌توان به کارش خرده گرفت. چون ناچار بود در کارش سرعت داشته باشد؛ سریع بنویسد، سریع صحنه‌پردازی کند، سریع نوآوری کند، و همین عوامل کافی است که بپذیریم تا چه اندازه او را محدود می‌نمود. با این‌حال در شیوۀ نگارش فرانسه، اکثر قریب به اتفاق کلمات و نثر و انشاء او را می‌پسندیدند و این موضوع هنگامه‌ای در میان صاحب‌نظران به پا می‌کرد.»

فهرست مطالب کتاب

سخنی با خوانندگان
دیباچه
فهرست آثار مولیر
فصل نخست: نگرشی بر کمدی «مسیو پورسنیاک»
فصل دوم: نگرشی بر تأثیرات «مولیر» و ترجمۀ‌ آثار وی در روسیه و نواحی خاورمیانه (از آغاز تا پایان قرن 19 میلادی)
فصل سوم: نهضت ترجمه و اقتباس کمدی‌های «مولیر» در ایران (از ابتدا تا آغاز قرن بیستم میلادی)
فصل چهارم: نگرشی بر نسخه‌شناسی، شناسایی کاتب و ترجمۀ کمدی «مسیو پورسنیاک»
فصل پنجم: معرفی، مقایسه و بررسی ترجمه‌های کمدی «مسیو پورسنیاک»
در ادبیات نمایشی ایران
فصل ششم: نکاتی چند در باب تصحیح نسخۀ خطی کمدی «مسیو پورسنیاک»
فهرست منابع و مأخذ
مسیو پورسنیاک: (کمدی بالت در سه پرده)