معرفی و دانلود کتاب آشنایی ایرانیان با تئاتر و تماشاخانه‌های اتریش در عصر قاجار - جلد ششم

معرفی کتاب آشنایی ایرانیان با تئاتر و تماشاخانه‌های اتریش در عصر قاجار - جلد ششم

کتاب آشنایی ایرانیان با تئاتر و تماشاخانه‌های اتریش در عصر قاجار - جلد ششم نوشته نیایش پورحسن، از مجموعه سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی در عصر قاجار، به ماجرای آتش‌سوزی تماشاخانه‌ی رینگ در اتریش می‌پردازد و تاریخچه‌ی تماشاخانه‌های ایران و اتریش در عصر قاجار را مورد بررسی قرار می‌دهد.

حادثه چه از نوع بلایای طبیعی و چه انواع دیگر همواره در کمین انسان‌ها بوده و هست. از حادثه‌ی فوران آتش‌فشان وزوو در ایتالیا که منجر به نابودی تماشاخانه‌های پمپئی در سال 79 میلادی شد تا سانحه‌ی آتش‌سوزی سالن تئاتر «رد بارن اونتاریو کانادا» در سال 2009 میلادی. همواره فاجعه‌ی آتش‌سوزی یکی از خطرات و تهدیدات جدی تماشاخانه‌های دنیا بوده است.

در ایران نیز چه بسیار تماشاخانه‌هایی بودند که از این گزند در امان نبوده و دچار حریق و آتش‌سوزی شدند. تماشاخانه‌هایی نظیر: آتش‌سوزی پرده‌ی تماشاخانه‌ی «انجمن اخوت» در عصر مشروطه، آتش‌سوزی کلوپ موزیکال «علینقی وزیری» در عصر پهلوی اول، آتش‌سوزی تماشاخانه‌ی «دهقان» در عصر پهلوی دوم و چند سالن سینما و تماشاخانه‌ی دیگر در ادوار مختلف همگی اشاره‌ای بر این حادثه‌ی دلخراش و جان‌گداز دارد.

طبیعتاً حوادث آتش‌سوزی در هر گوشه‌ی دنیا و در هر تماشاخانه داخلی و خارجی جدا از تبعات اقتصادی و زیان‌های شدید مالی، جسم و جان و روح انسان‌ها و خانواده‌هایی که حمایت‌های عاطفی و فرهنگی را به دوش می‌کشند، مورد آسیب قرار می‌دهد.

این کتاب به واقع بهانه‌ای است که با نگاهی مستند و تاریخی به سانحه‌ی دردناک آتش‌سوزی تماشاخانه‌ی «رینگ» وین در قرن 19 میلادی، بیشتر به حال و روز وضعیت معدود تماشاخانه‌های فعلی کشورمان توجه شود.

پژوهش و واکاوی این کتاب اشاره دارد به آتش‌سوزی تماشاخانه‌ی «رینگ» وین در کشور اتریش که در عصر «ناصرالدین‌شاه» با تمام شکوه و جلال و ابهت خود طعمه‌ی حریق شد و جسم و جان صدها نفر را با خود به خاکستر کشانید.

بی‌گمان شدت فاجعه‌ی این سانحه در آن زمان به حدی حُزن‌آور و اندوهناک بود که کشور ما در آن زمان که در شرف احداث تماشاخانه بود، از این حادثه‌ی دلخراش چنان متأثر شد که با پرداخت اعانه‌ای به مبلغ هزار تومان و همچنین انتشار و ترجمه‌ی مطالب و گزارش‌های مختلف با آن همدردی کرد.

با توجه به آنکه تماشاخانه‌ی «رینگ وین» مربوط به مبحث آشنایی ایرانیان با تماشاخانه‌های اتریش و تأثیر اتریشی‌ها در نهضت‌های فرهنگی و همچنین تئاتر و ادبیات نمایشی ایران است، بنابراین در فصل نخست این کتاب به اختصار راجع به نهضت آشنایی ایرانیان با تماشاخانه‌های اتریش در عصر قاجار صحبت شده است. در فصل دوم، گزارش‌های آتش‌سوزی و حوادث مختلف دیگر در تماشاخانه‌های دنیا به روایت مدارک عصر ناصری مطرح شده و فصل آخر در مورد تماشاخانه‌ی «رینگ» وین و آتش‌سوزی آن به روایت اسناد ناصری متمرکز شده است.

در بخشی از کتاب آشنایی ایرانیان با تئاتر و تماشاخانه‌های اتریش در عصر قاجار می‌خوانیم:

تماشاخانۀ بروکلین در کوچۀ معروف به واشینگتن واقع است. شبی که یانقین شد، تماشایی به مردم می‌دادند که اصل مطلب آن فرانسه و به زبان انگلیسی ترجمه کرده بودند و آن راجع به دو دختر یتیم بود. در آن شب تقریباً هشتصد نفر تماشاچی حضور به هم رسانیده بودند. تماشا نزدیک به تمام شدن بود که یانقین درگرفت.

از قرار مذکور جهت بروز یانقین پارچۀ متحرکی بوده که از چراغ گاز مشتعل شده، یک نفر از زن‌های بازیگر که در میدان تماشا به بازی مشغول و نامش «کیت کلاکستن» بود نقل می‌نماید که شعلۀ آتش را اول او مشاهده نمود. همان آن تماشاچی‌ها نیز شعلۀ آتش را ملتفت شده بالاجماع از جای خود برخاسته قصد فرار نمودند. بازیگران که در میدان بازی بودند درصدد برآمدند که مردم را از این واهمه بیندازند، ولی اشتعال به درجه و حدی بود که به‌جز فرار فوری چاره برای نجات به نظر نمی‌آمد. همین ‌که جمیع تماشاچی‌ها از جای برخاسته راه فرار پیش گرفتند، اغتشاش غریبی میان ایشان افتاد.

مردها و زن‌ها و اطفال در دالان‌ها جمع شده و به یکدیگر زور آورده و فریادهای غریب برآورده، هر یک از آن‌ها جهد می‌کرد که خود را زودتر مستخلص نماید و نجات دهد؛ حتی بعضی درصدد برآمدند که از روی شانه‌های یکدیگر بروند. شعلۀ آتش به حدی زیاد شده بود که در اندک زمانی در میان این جمعیت که جهد در بیرون رفتن داشتند و آن‌هایی‌ که به زحمت زیاد خود را از جمعیت خارج کرده بیرون می‌رفتند، جمیع لباس ایشان پاره شده بود. صدا و غوغای غریب از هر طرف بلند، و اشخاص زیاد در این ازدحام افتاده زیر پای مردم لگدمال شده و قبل از اینکه آتش به ایشان برسد جان را تسلیم نموده بودند.

بعد از ظهور یانقین نیم ساعت نکشید که جمیع تماشاخانه خراب و با خاک یکسان گردید و تقریباً سیصد نفر زیر آوار ماندند. ولی همان آن معلوم نبود که چقدر و چند تن از نفوس زیر خاک مانده‌اند. طلمبه‌چی‌ها بعد از آنکه آتش را خاموش کردند تفحص و جست‌وجوی زیاد نموده از حقیقت واقعه آگاهی حاصل کردند. آجرها و تیرها که نصفه سوخته بود روی هم ریخته و می‌بایست توجه تمام در زدن بیل و کلنگ برای بیرون آوردن نعش‌ها بنمایند و متدرجاً نعش تماشاچی‌ها و بازیگرها را که پیدا می‌کردند فرداً فرداً در تابوت گذارده بعد هم در کالسکه‌های روبسته قرار داده حمل و نقل می‌نمودند. اغلب از نعش‌ها طوری تغییر پذیرفته که به هیچ‌وجه شناخته نمی‌شدند. سر و اعضای دیگر اغلب از نعش‌ها از بدن جدا شده بودند و آن‌هایی که به واسطۀ چهره‌شان شناخته می‌شدند پوست سر و صورت و بدن‌شان به کلی سیاه شده بود.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
آشنایی ایرانیان با تئاتر و تماشاخانه‌های اتریش در عصر قاجار
نگاهی گذرا بر آتش‌سوزی تماشاخانه‌های دنیا
گزارش‌های آتش‌سوزی و حوادث مختلف دیگر
در تماشاخانه‌های دنیا به روایت مدارک عصر ناصری
تاریخچۀ تماشاخانۀ رینگ وین
آتش‌سوزی تماشاخانۀ «رینگ» وین
به روایت مدارک عصر ناصری
فهرست منابع و مآخذ