معرفی و دانلود کتاب هنر و رهایی: کتاب چهارم مجموعه نوشته‌های منتشرنشده

معرفی کتاب هنر و رهایی: کتاب چهارم مجموعه نوشته‌های منتشرنشده

هربرت مارکوزه، فیلسوف برجسته‌ی مکتب فرانکفورت، در کتاب هنر و رهایی، رویکردی نوین را درمورد هنر نشان داده است. به باور این نویسنده، هنر می‌تواند راهی باشد برای رهایی از چارچوب‌های تکراری که توسط حکومت‌ها و جامعه به افراد تحمیل شده است. در این چشم‌انداز، هنر نه تنها ابزاری زیبایی‌شناختی، بلکه نیرویی انتقادی و تخیلی است که می‌تواند تخم امکان‌های نو را در دل سلطه‌ی تثبیت‌شده بکارد.

درباره‌ی کتاب هنر و رهایی

در سنت نظریه‌ی انتقادی، هنر، سیاست و نقد اجتماعی، از هم منفک نیستند، بلکه پیوندی عمیق و محکم بین این سه وجود دارد. نظریه‌پردازان مکتب فرانکفورت، هنر را صرفاً عرصه‌ای برای زیبایی یا سرگرمی نمی‌دیدند؛ بلکه آن را به‌عنوان بستری برای مقاومت، آگاهی‌بخشی و نقد ساختارهای سلطه معرفی می‌کردند. هربرت مارکوزه (Herbert Marcuse)، یکی از چهره‌های برجسته‌ی مکتب فرانکفورت، در کتاب هنر و رهایی (Art and Liberation)، نه تنها پیوند میان هنر، سیاست و نقد اجتماعی را تأیید می‌کند، بلکه آن را در مرکز پروژه‌ی رهایی‌بخش خود قرار می‌دهد. مارکوزه در این کتاب، هنر را به‌عنوان نیرویی انتقادی و تخیلی معرفی می‌کند که می‌تواند ساختارهای سلطه را به چالش بکشد و امکان زیستن به شیوه‌ای دیگر را برای افراد متصور سازد.

صدای نقد اجتماعی در هنر مدرنیستی

هربرت مارکوزه با بهره‌گیری از روان‌کاوی فرویدی، تجربه‌ی زیبایی‌شناسی را با امیال سرکوب‌شده، رانه‌های لیبیدویی و اشتیاق به تمامیت، پیوند می‌زند. هنر در این چارچوب، نویدبخش نوعی آشتی میان سوژه و جهان است؛ صورتی والاتر از بودن که در آن، تخیل و اروس، به نیرویی رهایی‌بخش بدل می‌شوند. او همچنین در برابر الزامات هنر واقع‌گرایانه و سوسیالیستی، از مدرنیسم دفاع می‌کند و آن را عاملی می‌داند که می‌تواند برساخته‌های سلطه را فروپاشد و امکان‌های دیگر را به تصویر بکشد.

زیبایی‌شناسی انتقادی در اندیشه‌ی هربرت مارکوزه

در ادامه‌ی این رویکرد، هربرت مارکوزه تأکید می‌کند که هنر مدرنیستی، با حفظ فاصله از واقعیت روزمره، فضایی برای اندیشیدن به امکان‌های غیرموجود را فراهم می‌سازد؛ فضایی که در آن، رانه‌های سرکوب‌شده نه تنها مجاز به حضورند، بلکه در خدمت بازآفرینی جهان به کار گرفته می‌شوند. در این معنا، هنر به نوعی حافظه‌ی مقاومت بدل می‌شود؛ حافظه‌ای که تجربه‌های طردشده، اشکال زندگی نابهنگام و خواست‌های غیرعادی را حفظ می‌کند و در قالبی زیبایی‌شناختی، به آن‌ها مجال بازگشت می‌دهد.

کتاب هنر و رهایی، شامل مقالات منتشرشده و منتشرنشده، سخنرانی‌ها و نامه‌ها و مصاحبه‌هایی است که از آرشیو هربرت مارکوزه در فرانکفورت و مجموعه‌ی شخصی‌اش در سن‌دیه‌گو گردآوری شده‌اند. از جمله مطالب برجسته‌ی این کتاب، می‌توانیم به «شعر غنایی پس از آشویتس»، «نامه‌هایی درباره‌ی سوسیالیسم»، «تأملاتی درباره‌ی پروست» و شعری از ساموئل بکت برای تولد 80 سالگی مارکوزه اشاره کنیم. این کتاب، تداوم و دگرگونی اندیشه‌ی مارکوزه در پیوند میان هنر و سیاست را به‌خوبی نمایان می‌کند.

کتاب هنر و رهایی، توسط اکبرمعصوم‌بیگی به فارسی برگردانده شده و به همت نشر چرخ، در اختیار شما عزیزان قرار گرفته است.

کتاب هنر و رهایی برای شما مناسب است اگر

• دانشجوی فلسفه، علوم اجتماعی، هنر یا مطالعات فرهنگی هستید و می‌خواهید کتاب جامعی را در رابطه با فلسفه، سیاست و هنر مطالعه کنید.
• به نظریه‌ی انتقادی، مکتب فرانکفورت، زیبایی‌شناسی مدرنیستی و مقاومت فرهنگی علاقه‌مند هستید.
• سایر کتاب‌های هربرت مارکوزه را مطالعه کرده‌اید و اندیشه‌ی این فیلسوف برجسته برای شما جذاب است.

در بخشی از کتاب هنر و رهایی: کتاب چهارم مجموعه نوشته‌های منتشرنشده می‌خوانیم

مارکوزه در بخش دوم بررسی خود در باب «هنر و انقلاب» مسئله‌ی «اعلام جرم» رادیکال‌های فرهنگی را «درباره‌ی آن فرم زیباشناختی» پیش می‌کشد که بر هارمونی، توهم‌ها و زیبایی آن همچون امری تخدیرآموز و ایدئولوژیکی قلم بطلان می‌کشند. مارکوزه با اشاره به نقد خود بر «فرهنگ آری‌گو» (بنگرید به کتاب حاضر، ص 126 و بحث من در ص 39) اعتبار نسبی این نقد بازمی‌شناسد، اما استدلال می‌کند که هنر معتبر از بُعد صرفاً آری‌گوی فرهنگ بورژوایی می‌گسلد و از «قدرت منفی» پرده برمی‌گیرد. (ضدانقلاب و شورش، ص 92) افزون بر آن، دقیقاً جهان هماهنگی و زیبایی است که بُعدی اتوپیایی دارد و تصویرهای صلح، خوشبختی و امنیت را نوید می‌دهد. او تأکید دارد که در جهان بسیار خشن و سبع فراخوان پایان بخشیدن به خشونت و طلب صلح، هارمونی و حساسیت تلویحاً معنی‌های رادیکال دارد. از نگاه او، «کیفیات زیباشناختی اساساً ناخشن و ناسلطه‌جویانه»اند؛ این عامل‌ها به همه‌کس این توانایی را می‌بخشند که چیزها را در حالت به خود پایا و مستقل‌شان ببیند، شادی مکنون در آن‌ها، انرژی اروتیک طبیعت را تجربه کند.» (ضدانقلاب و شورش، ص 74)

سبک و فرم است که تعالی زیباشناختی را حفظ می‌کند، و بدین‌گونه دعوت به انهدام آن‌ها در جنبش‌ها و مانیفست‌های هنرستیز محکوم به شکست است و منابعی را ضایع می‌کند که می‌توانند برای آزادی و دیگرگونی اجتماعیِ بنیادافکن به کار آیند. استدلال عمده‌ی مارکوزه این است که «نسبت میان هنر و انقلاب نسبت وحدت اضداد است، وحدتی ستیزآمیز.» (ضدانقلاب و شورش، ص 105) هنر و انقلاب در دگرگون ساختن جهان و جست‌وجوی آزادی با هم وحدت دارند. اما انقلاب خود در هنر بزرگ فی‌نفسه هنر است، و هنر از جهت بُعد[ِ هنریت] خود به کار انقلاب می‌آید و نه به حکم تبلیغات یا ابزار بودن خود: «هنر ناکاربردی باقی می‌ماند.» (همان)

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
پیش گفتار
1: رمان هنری آلمان: درآمد
2: خصلت آری گوی فرهنگ
3: هنر در جامعه‌ی تک بُعدی
4: جامعه همچون اثر هنری
5: نطق افتتاحیه خطاب به کنسرواتوار موسیقی نیوانگلند
6: هنر همچون فرم واقعیت
7: سخنرانی‌های اورشلیم (بیت‌المقدس)‌
8: هنر و انقلاب
9: نامه‌هایی به سوررئالیست‌های شیکاگو
10: نظرهای کوتاه
11: شعر غنایی پس از آشوویتس
12: درباره‌ی بُعد زیباشناختی
13: فلسفه‌ی هنر و سیاست
پی‌گفتار
یادداشت‌ها
نمایه