معرفی و دانلود کتاب سایه و شر در افسانه‌ها

معرفی کتاب سایه و شر در افسانه‌ها

ماریا لوییز وان فرانتس روان‌شناس مشهور سوئیسی در کتاب سایه و شر در افسانه‌ها داستان‌های عامیانه‌ی اقوام مختلف را گردآوری کرده و از دیدگاه یونگی مفاهیم‌ آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است. او در این کتاب تلاش کرده از ظاهر ساده و پیش‌پاافتاده‌ی داستان‌های عامیانه عبور کند و با کمک فلسفه و روان‌شناسی یونگ، در بطن‌شان سویه‌های ناشناخته، پنهان و مخصوصاً شرور انسانی را بیابد.

درباره‌ی کتاب سایه و شر در افسانه‌ها

افسانه‌ها و قصه‌های عامیانه که می‌توان قصه‌های پریان هم اطلاق‌شان کرد، قدمتی به عمر بشر دارند. از زمانی که بشر شروع به سخن گفتن کرد، داستان‌سرایی نیز شکل گرفت. افسانه‌ها به دوره‌ای باز می‌گردند که انسان قادر به نوشتن داستان نبود و سینه‌به‌سینه نقل‌شان می‌کرد. به خاطر همین اکثر قصه‌ها نقش‌مایه‌های مشترکی با هم دارند و می‌توان بین افسانه‌های فرهنگ‌های متفاوت نیز اشتراکات زیادی پیدا کرد. بر خلاف آنچه که ممکن است تصور شود، قصه‌های پریان نه برای کودکان، که برای بزرگسالان بودند. افسانه‌ها خیالی‌اند اما در عین حال می‌توانند واقعی هم باشند، می‌توانند همزمان ساده و بسیار رمزآلود باشند. مرز بین افسانه و اسطوره و ادبیات فولکلور بسیار باریک است و این سه گاهی عمیقاً در هم ادغام می‌شوند و نمی‌توان از هم متمایزشان کرد.

کتاب سایه و شر در افسانه‌ها (Shadow and Evil in Fairy Tales) تألیف ماریا لوییز وان فرانتس (Marie-Louise von Franz) و ترجمه‌ی تورج رضا بنی‌صدر تحلیلی یونگی از چندین قصه‌ی پریان در فرهنگ‌های مختلف است. کتاب اساساً این ایده را دنبال می‌کند که افسانه‌ها آنچنان که به نظر می‌رسند، خیالی نیستند؛ بلکه به اندازه‌ی دنیای پیرامون‌مان واقعی می‌باشند و در این داستان‌های به‌ظاهر کودکانه و ساده، بازتاب‌های فرآیندهای روانی آدمی را می‌توان مشاهده کرد.

فون فرانتس معتقد است افسانه‌ها ریشه در تجربه‌های روان‌شناختی انسان دارند و به تبع شکل گرفتن در چنین محیطی، احتمالاً واجد عناصر دیگری هم خواهند بود. او به این گفته‌ی یونگ استناد می‌کند که مطالعه‌ی افسانه شبیه به مطالعه‌ی ساختمان بدن انسان است. به عقیده‌ی فون فرانتس قصه‌ها ساختاری انسانی و کارکردی مهم دارند؛ بنابراین عمیق‌ترین رفتارهای انسانی و عقده‌های ناخودآگاه در آن‌ها بروز پیدا می‌کند. به خاطر همین است که هر وقت با قصه‌های پریان یا اسطوره روبرو می‌شویم، چیزی آشنا در آن‌ها احساس می‌کنیم. در این کتاب فون فرانتس بر روی مفهوم روان‌شناختی «سایه» دست گذاشته و ردپای آن‌ها را در قصه‌های پریان دنبال می‌کند.

در روان‌شناسی یونگ به هر آن‌چه که خارج از آگاهى و هوشیارى انسان باشد و به سمت تاریک و پنهان شخصیت آدمی سوق پیدا کند، «سایه» اطلاق می‌شود. در سایه‌ی یونگی، همه‌چیز در تاریکی فرو رفته و ناخودآگاهانه مجال بروز می‌یابد. در همین سایه است که به شکل بالقوه بسیاری از رفتارهای شرارت‌آمیز نهفته است. کتاب سایه و شر در افسانه‌ها همین مفهوم از یونگ را مبنای تحلیل قرار می‌دهد و سعی می‌کند مفاهیم سایه و شر را در ادبیات عامیانه و قصه‌های بومی پیدا کند. کتاب ماریا لوییز وان فرانتس از سایه شروع می‌کند و به شر می‌رسد. در هر بخش جنبه‌های مختلف این مفاهیم مطرح و متناسب با آن حداقل یک افسانه روایت می‌شود. او تلاش می‌کند رویکرد افسانه‌ها به این رفتارهای ناخودآگاه را تحلیل کند. اینکه در این قصه‌ها شرارت از کجا می‌آید و برای مقابله با آن، چه پیشنهادی دارند. گفتنی‌ست اثر حاضر را انتشارات لیوسا به چاپ رسانده است.

کتاب سایه و شر در افسانه‌ها برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به روان‌شناسی مخصوصاً روان‌شناسی یونگ می‌تواند جذاب باشد. همینطور مطالعه‌ی کتاب را می‌توان به طرفداران و پژوهشگران افسانه، قصه‌های عامیانه و اسطوره هم توصیه کرد.

با ماریا لوییز وان فرانتس بیشتر آشنا شویم

دکتر ماریا لوییز وان فرانتس در سال 1915 در سوئیس به دنیا اومد. در سال‌های آخر دبیرستان با کارل گوستاو یونگ آشنا شد و تحت‌تأثیر ایده‌های او قرار گرفت. فون فرانتس دوست و همکار یونگ و پیرو مکتب او بود و در تحلیل‌های روانکاوانه‌اش دائماً به او ارجاع می‌داد. در 1935 به صورت پاره‌وقت در نوشتن یک کتاب در مورد قصه‌های پریان شرکت کرد که باعث شد شیفته‌ی افسانه‌ها و قصه‌های پریان شود. بیشتر تألیفات و کارهای پژوهشی فون فرانتس حول همین موضوع بود.

کتاب‌های «زن در قصه‌های پریان»، «تعبیر قصه‌های پریان»، «آنیما و آنیموس در قصه‌های پریان» تنها چند مورد از کتاب‌های او در باب روانکاوی و افسانه هستند. ماریا لوییز وان فرانتس در سال 1998 درگذشت.

در بخشی از کتاب سایه و شر در افسانه‌ها می‌خوانیم

نظریه‌هایى که در مورد خاستگاه قصه‌ها و افسانه‌ها وجود دارد، به‌شدت با هم تفاوت دارند. برخى از نظریه‌پردازان بر این باورند که مى‌توان در قصه‌ها نشانه‌ها و بقایاى اسطوره‌ها و اصول عقاید دینى را دید، و برخى دیگر قصه‌ها و افسانه‌ها را باقى‌مانده تحریف‌شده‌اى از یک ادبیات قدیمى‌تر ارزیابى مى‌کنند. همچنین گفته مى‌شود که قصه‌ها درحقیقت نوعى رؤیا هستند که بعدها در قالب داستان روایت شده‌اند. به نظر من، هسته قصه و افسانه در یک تجربه فراروانشناختى یا در یک رؤیا قرار دارد. چنانچه این هسته پیرامون موضوعى در یک محیط ویژه شکل گرفته باشد، درآن‌صورت به‌احتمال زیاد مواد دیگرى نیز به آن افزوده خواهد شد8. البته هنوز افسانه‌اى شکل نگرفته است، ولى نشانه‌هایى از آن به چشم مى‌خورد. به‌عنوان نمونه، اگر براى یک خیاط اتفاق عجیب و غریبى رخ دهد، در ارتباط با آن رویداد به اسم از او نام برده مى‌شود. ولى اگر خدمتکار خانه به دهکده‌اى دیگر برود و ماجرا را بازگو کند، ممکن است در آن جا به قهرمان داستان نام دیگرى بدهند یا او را تنها «خیاط» بنامند. یعنى تمام آن عناصرى که مورد توجه اهالى دهکده‌ى نخست بودند، کنار گذاشته مى‌شوند، و از ماجرا فقط آن مواردى نگه داشته مى‌شود و در یاد مى‌ماند که از لحاظ کهن‌الگویى براى همگان پذیرفتنى باشد.

همیشه این موضوع مرا شگفت‌زده کرده است، که تا چه اندازه مواد کهن‌الگویى را در مقایسه با سایر مواد، بهتر به یاد مى‌سپارم. مواد و مصالح کهن‌الگویى اثرى قوى از خود به جا مى‌گذارند و در حافظه حک مى‌شوند. معلم جوانى آزمون زیر را انجام داد: او دو داستان براى شاگردانش تعریف کرد، که یکى از آن داستان‌ها داراى عناصر اسطوره‌شناختى بود. سه روز بعد از بچه‌ها خواست داستان‌ها را با استفاده از حافظه بنویسند. آن‌ها با تفاوتى چشمگیر، روایت اسطوره‌شناختى را بهتر به یاد مى‌آوردند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار مترجم
سپاسگزارى
واژه‌نامه
پیش‌درآمد
بخش نخست: سایه در افسانه‌ها
فصل یکم: قهرمان و ضدقهرمان
1 - 1 دو مسافر سرگردان و دوره‌گرد
فصل دوم: آنیما و جان‌بخشى
1 - 2 فردیناند وفادار و فردیناند بى‌وفا
فصل سوم: چشم‌پوشى از «من»
1 - 3 یوهان باوفا
فصل چهارم: سفر به قلمرو آن سوى دریا
فصل پنجم: مادر کبیر و تمامیت
1 - 5 دو برادر
2 - 5 کودکان طلایى
بخش دوم: شرّ در افسانه‌ها
فصل ششم: سطوح باستانى و ابتدایى شرّ
1 - 6 شبح «کوه اسبى»
2 - 6 پاهاى نیزه‌اى
3 - 6 جمجمه‌ى غلتان
فصل هفتم: تسخیرشدن به‌وسیله‌ى شرّ
1 - 7 ارواح به دار آویختگان
2 - 7 روح فریب‌خورده‌ى جنگل
3 - 7 خانم تروده
4 - 7 ترونت، ترونت، و هیولاهاى کوهستان
فصل هشتم: دیدار با قدرت‌هاى شرّ (تابوها)
1 - 8 واسیلیساى بسیار زیبا
2 - 8 دوشیزه تزار
فصل نهم: شرّ «داغ» و شرّ «سرد»
1 - 9 عصبانى‌شدن
2 - 9 درباره‌ى آدم کوتوله‌ى یک وجبى
3 - 9 سفیدبرفى و سرخ‌گل
فصل دهم: در جست‌وجوى قلب پنهان‌شده
1 - 10 درباره‌ى غولى که قلبش نزد خودش نبود
فصل یازدهم: مسابقه‌ى جادویى
1 - 11 چگونه هیزم‌شکن بر شیطان پیروز مى‌شود
2 - 11 تزار جادوگر سیاه
3 - 11 شاهزاده و پرنده‌ى خوش‌آوا
فصل دوازدهم: هسته‌ى روان
1 - 12 اسب جادویى
فصل سیزدهم: ازدواج پادشاه و ملکه
1 - 13 شاهزاده و دختر شیطان