معرفی و دانلود کتاب زیباشناسی

معرفی کتاب زیباشناسی

زیبایی‌شناسی نام حیطه‌ای خاص در دل علوم انسانی است که اتفاق نظری پیرامون ماهیت و تعریف دقیق آن وجود ندارد. در کتاب زیباشناسی از الیان اسکوبا به طور اجمالی با این دانش جذاب آشنا می‌شویم و آرا و نظریات متفکرانی را مرور می‌کنیم که سهمی اساسی در شکل‌گیری زیبایی‌شناسی به مثابه‌ی یک حوزه‌ی مستقل معرفتی داشته‌اند.

درباره‌ی کتاب زیباشناسی

آنچه تحت عنوان «زیبایی‌شناسی» می‌شناسیم حوزه‌ای از دانش است که ابداع آن به قرن هجدهم بازمی‌گردد. طبق تعاریف رایج و پذیرفته‌شده، زیبایی‌شناسی می‌کوشد از طریق بررسی پدیدارهای «زیبا» به کشف ماهیت «زیبایی» نائل آید. این تعریف در عین ساده بودن، ابهامات بسیاری دارد. نخست باید پرسید مقصود از پدیدارهای زیبا چیست؟ آیا از پدیده‌های طبیعی نظیر کوه و جنگل سبز و رود جاری و دریای خروشان و آسمان پرستاره صحبت می‌کنیم یا به مصنوعات انسانی -یا به عبارت دقیق‌تر، هنرهای زیبا- نظر داریم؟ پس از آن این سوال پیش می‌آید که دانشمندِ زیبایی‌شناس در گام اول با چه متر و معیاری «زیبا» بودن پدیده‌ها را تعیین می‌کند تا پس از آن بخواهد در کشف ماهیت آنچه پدیده‌ی مفروض را زیبا ساخته، تأمل کند؟ می‌بینیم که پرسش‌ها پیرامون موضوع دانش زیبایی‌شناسی و ماهیت خود این دانش کاملاً جدی و اساسی و بنیادین است و از همان بدو امر چالش‌ها و اختلاف‌ها در نظرها و تعابیر رخ می‌نمایند. همین امر به خوبی ثابت می‌کند که دانش زیبایی‌شناسی دانشی مسئله‌ساز و مناقشه‌برانگیز است، تا جایی که حتی اتفاق نظری بر سر تعریف دقیق آن وجود ندارد.

کتاب زیباشناسی (L'Esthétique) اثری مختصر و مفید از الیان اسکوبا (Éliane Escoubas) است که مطالعه‌ی آن مخاطب را به طور مقدماتی با رشته‌ی زیبایی‌شناسی و متفکران مهم این حوزه آشنا می‌کند. تلاش نویسنده‌ی این کتاب نگارش اثری بوده که در عین برخورداری از دقت نظر علمی، در اصطلاحات فنی و بحث‌های جزئی و بی‌نتیجه غرق و گم نباشد. اثری که توأمان با به دست دادن تصویری کلی از حوزه‌ی زیبایی‌شناسی، برخی پرسش‌های دشوار اما ناگزیری را که متفکرانِ فعال در این حوزه با آن‌ها کلنجار رفته‌اند و می‌روند، در ذهن خواننده مطرح و برجسته کند. کتاب زیباشناسی نوعی تاریخ زیبایی‌شناسی نیست، اما از مباحث تاریخی نیز خالی نیست. نویسنده دغدغه‌ی بررسی تمام فرازوفرودهای دانش زیبایی‌شناسی از سده‌ی هجدهم به این‌سو را نداشته، اما در خلال صفحات کتاب به فراخور مباحث مطرح‌شده، گریزی نیز به این فرازوفرودها زده است.

اصطلاح زیبایی‌شناسی در سده‌ی هجدهم توسط الکساندر گوتلیب باومگارتن (Alexander Gottlieb Baumgarten) وضع و متداول شد. باومگارتن فیلسوف و متفکری آلمانی بود که در سده‌ی هجدهم می‌زیست و قلم می‌زد. او تحت تأثیر گرایشاتِ حاکم بر روح زمانه به خردگرایی، روش‌شناسی و ضوابط علوم طبیعی و اصول برخاسته از جنبش روشنگری باور داشت و در کار فکری و فلسفی نیز از همین قواعد پیروی می‌کرد. او با وضع دانش زیبایی‌شناسی به آرزویی دیرینه در فرهنگ غرب جامه‌ی عمل پوشاند. این آرزو که بتوان با بینشی علمی و مستدل به واکاوی موضوع زیبایی پرداخت و هنگام اظهار نظر در این باره از دایره‌ی محدود و بی‌قاعده‌ی ذوق و سلیقه فراتر رفت.

در کتاب زیباشناسی می‌خوانیم که هدف بنیانگذار زیبایی‌شناسی به هیچ وجه تدوین نوعی فلسفه‌ی هنر نبود. دغدغه‌ی باومگارتن اساساً چیز دیگری بود. با این همه، دانش زیبایی‌شناسی، چنان‌که او می‌فهمید و در آثار خویش صورت‌بندی‌اش کرد، خیلی زود درگیر پرسش‌هایی شد که تا پیش از آن به فلسفه‌ی هنر تعلق داشتند. امروزه، یکی از اختلاف‌نظرهای اساسی فیلسوفان درست بر سر همین مسئله نمایان می‌شود: مرز میان فلسفه‌ی هنر و زیبایی‌شناسی را چگونه باید ترسیم کرد؟ کتاب زیباشناسی پاسخ‌هایی برای این پرسش در بر دارد.

در کتاب پیش رو به جز الکساندر گوتلیب باومگارتن به نام‌های مهم دیگری نیز برمی‌خوریم. از جمله دنی دیدرو، شلینگ، کروچه، نیچه، وینکلمان و ... این نام‌ها جملگی فصلی مهم از تاریخ زیبایی‌شناسی را به نام خود زده‌اند. الیان اسکوبا بدون افتادن در دام مباحث بیش از اندازه فنی، به طور اجمالی نظریات این متفکران و سایر اندیشمندان مهم حوزه‌ی زیبایی‌شناسی را بررسی و مرور می‌کند.

کتاب زیباشناسی توسط نشر گیلگمش (چشمه) عرضه شده است.

کتاب زیباشناسی برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به فلسفه و هنر و مخاطبین آثار حوزه‌ی «تاریخ اندیشه» بیش از همه از مطالب کتاب زیباشناسی نشر گیلگمش استفاده خواهند کرد.

در بخشی از کتاب زیباشناسی می‌خوانیم

میان دو رساله‌ی در باب لطافت ذوق‌وشوق و معیار ذوق، که در ایام جوانی هیوم نوشته شده‌اند، پانزده سال فاصله است. هیوم در نخستین رساله ذوق را فقط با «احساسات» مرتبط می‌داند، اما در رساله‌ی دوم به پیوند ذوق و فاهمه می‌پردازد و همواره بر این باور است که فاهمه از چشمه‌ی تجربه سیراب می‌شود. لذا می‌کوشد «انوار فاهمه را با انطباعات احساس ترکیب کند.» اما مرجع بنیادی هیوم همواره «طبیعت انسانی» است که از نظر او عینیت زیبایی در آن قوام می‌یابد. بنابراین، در تحقیقی در باب فاهمه‌ی انسانی می‌نویسد: «هیچ‌چیز فی‌نفسه ارزشمند یا نکوهیده، زیبا یا زشت نیست»، زیرا این ویژگی‌ها از «احساسات و عواطف انسان‌ها و از خصایل و سرشت ویژه‌ی آنان پدید می‌آید.»

رساله‌ی کوتاه در باب لطافت ذوق‌وشوق زبردستانه حول تمایز دو نوع «لطافت» سامان یافته است: ‌ لطافت ذوق و لطافت شوق. بنا بر تعریف هیوم، لطافت شوق چیزی است که برخی انسان‌ها را «در مواجهه با همه‌ی حوادث زندگی فوق‌العاده حساس می‌کند و در رویدادهای خوشایند بدان‌ها شعفی سرزنده می‌بخشد و در مواجهه با ناملایمات و مصایب و مشکلات اندوهی جان‌کاه را بر آنان مستولی می‌کند.» او درباره‌ی لطافت ذوق می‌نویسد: «نزد برخی‌ها لطافت ذوق را ملاحظه می‌کنیم که به لطافت شوق بسیار شبیه است و در مواجهه با هر زیبایی و زشتی همان حساسیتی را برمی‌انگیزد که لطافتِ شوق در رویارویی با رفاه و رنج و اِدبارها و اقبال‌ها.» هر دوی این‌ها تأثیرات مشابهی دارند و «گستره‌ی نیک‌بختی و بدبختی ما را وسعت می‌بخشند.» اما تفاوتِ‌ آن‌ها در چیست؟ هیوم در پاسخ می‌گوید: «یقین دارم که به‌رغم این شباهت، علاج لطافت شوق راهی ندارد مگر پردازش و پرورش هر چه بیش‌تر لطافت ذوق… اگر کسی چنین استعدادی داشته باشد، از آن‌چه برای ذوقش خوشایند است رضایت‌خاطری کسب خواهد کرد بسیار بیش‌تر از آن‌چه از ارضا و اشباع امیالش کسب می‌کند، و از شعر و استدلال چنان لذتی می‌برد که گران‌بهاترینِ تجملات هم به پای آن نمی‌رسد…

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
مقدمه
بخش یک: زایش زیباشناسی
فصل یک: رویشگاه زیباشناسی: انسان‌ شناسی تجربی
فصل دو: باومگارتن و زایش زیباشناسی
فصل سه: وینکلمان و تاریخ هنر
فصل چهار: سرآغاز «هنر از بهر هنر»: لسینگ
یادداشتی درباره‌ی دُنی دیدرو: نقد هنری
بخش دو: «قرن نقد»
فصل یک: کانت و دو مفهوم زیباشناسی
فصل دو: عصر تربیت: شیلر و تربیت زیباشناختی انسان
یادداشتی درباره‌ ی هولدرلین
فصل سه: رمانتیسیسم یِنا: ابداع نقد و ادبیات
بخش سه: فلسفه‌ی هنر
فصل یک: فلسفه ‌ی هنر شلینگ
فصل دو: هگل: فلسفه ‌ی هنر یا زیباشناسی؟
یادداشتی درباره‌ ی زیباشناسی: بندتو کروچه و لوییجی پاریزون
فصل سه: فریدریش نیچه: متافیزیک یا فیزیولوژی هنر؟
یادداشتی درباره ‌ی بودلر و نقد هنری
بخش چهار: «علم هنر»
فصل یک: یاکوب بورکهارت
فصل دو: آلوئیس ریگل
فصل سه: هاینریش وولفلین
فصل چهار: کُنراد فیدلر
فصل پنج: آبی واربورگ
فصل شش: اِروین پانوفسکی
بخش پنج: پدیدارشناسی هنر
فصل یک: مارتین هایدگر و عبور از زیباشناسی
فصل دو: موریس مرلوپونتی: زیباشناسی «کالبد»
فصل سه: آنری مالدینه: هنر اگزیستانسیل و پدیدارشناسی انتزاع
برخی چهره ‌های دیگر از پدیدارشناسی هنر
نظریه‌های زیبا‌شناسی قرن بیستم
کتاب ‌شناسی
نمایه