معرفی و دانلود کتاب بازیابی امر محسوس: هفت گفتار در زیبایی شناسی

معرفی کتاب بازیابی امر محسوس: هفت گفتار در زیبایی شناسی

مجید اخگر در هفت مقاله در کتاب بازیابی امر محسوس: هفت گفتار در زیبایی شناسی به مفاهیم محوری هنر و زیبایی شناسی در دو سده‌ی اخیر می‌پردازد. این اثر مباحثی چون نفس فردی، بازنمایی و پیوند آن با واقعیت، طبیعت درون و بیرون و ... را دربردارد.

بنیان‌ها و خاستگاه هنر و نظریه‌ی هنر جدیدی را که منتقد ریشه‌ای زیبایی‌شناسی و مفاهیم هم‌بسته‌ی آن است، باید از یک سو در تحولات نظری و آکادمیک دهه‌ی 1960 به این سو در اروپا سراغ گرفت و از سوی دیگر در پروژه‌ی رادیکالیسم سیاسیِ متناظر و مرتبط با این تحولات نظری که می‌توان به اختصار با عنوان «جنبش 68» به آن اشاره کرد.

به بیان بسیار ساده، مسئله آن بود که نسلی که بعد از جنگ جهانی دوم به بلوغ رسیدند و جوانی خود را در فضای رفاه و مصرف‌گرایی تازه ‌شکل‌یافته‌ی دهه‌ی 1950 به بعد تجربه ‌کردند، امکان آن را یافتند تا در این فضای برخورداری نسبی و نرخ فزاینده‌ی تحصیلات دانشگاهی، در ارزش‌ها و جهانِ ساخته‌ی پدران و مادران خود (نسلی که از نظر این جوانان مسئول جنگ جهانی دوم، نابرابری‌های اجتماعی، جنسیتی، نژادی و استعماری مختلف، و حالا جنگ ویتنام و بحران‌های معاصر در نقاط مختلف جهان بودند) بازاندیشی کنند که نتیجه‌ی آن احساس بیگانگی‌ با جهان پیرامون‌شان و اندیشه‌ی ایجاد تغییری ریشه‌ای در شرایط بود؛ تغییری که همزمان در عرصه‌ی فکر و عمل دنبال می‌شد و به ‌ویژه زمانی که (بر اثر شکست جنبش 68 و ناکامی سیاسی دهه‌ی 1970) در خیابان محقق نشد، جهان هنر و آکادمی‌های علوم انسانی و فلسفه را تسخیر کرد و این سرآغاز چرخشی بنیانی در سرمشق‌ها و جریان‌های گفتمانی غالبِ نظریه و عمل هنری از آن مقطع تا زمان حال شد.

در متن اول کتاب بازیابی امر محسوس: هفت گفتار در زیبایی شناسی (The Retrieval of The Sensible)، چگونگی به وجود آمدن پدیده‌ای که با عنوان «زیبایی‌شناسی» شناخته می‌شود، مورد بحث قرار می‌گیرد و به طرح بعضی از خصوصیت‌های گفتار یا چهارچوب نظری‌ می‌پردازد که در فلسفه‌ی اروپایی به نام فلسفه‌ی هنر یا زیبایی‌شناسی مشاهده شده است. تمرکز مقاله ی دوم بر ویژگی‌ها و مؤلفه‌های مفهوم «تجربه‌ی زیبایی‌شناختی» است.

مقاله ی سوم و چهارم کتاب حاضر، به دو مورد از مباحث و مفاهیم مرکزی زیبایی‌شناسی و فلسفه‌ی هنر مدرن می‌پردازند. این دو مقاله همچون دیگر مقالات کتاب به نحوی نگارش یافته‌اند که چشم‌انداز یا نقشه‌ای از برخی قطب‌ها و موضع‌گیری‌های عمده در مبحث مورد نظر را پیش روی شما بگذارند. در عین حال باید به خاطر داشت که مقاله های این اثر به هیچ وجه با هدف مرور جامع نظرات و نظریه‌های موجود در هر حوزه یا ارائه‌ی فشرده‌ای از یا «مقدمه‌ای بر» تاریخ زیبایی‌شناسی نوشته نشده‌اند. سه مقاله ی آخر با صراحت به موقعیت تاریخی زمان حال می‌پردازند و لحن انتقادی آشکارتری دارند.

در بخشی از کتاب بازیابی امر محسوس: هفت گفتار در زیبایی شناسی می‌خوانیم:

در فلسفه‌ی کانت به طور عام و در زیبایی‌شناسی و نقد سوم او به طور خاص ابهامات یا پتانسیل‌هایی وجود داشت که منجر به دو قرائت متمایز از فلسفه‌ی او شد. ما تا این‌جا بیشتر در مورد قرائت ایجابیِ رمانتیک و ایده‌آلیستی از کانت سخن گفتیم که نقش مهمی در تحولات بعدی فلسفه‌ی اروپایی پیدا کرد. این در حالی است که قرائت دیگری نیز از کانت امکان‌پذیر است که شاید در فلسفه‌ی غیرآلمانی‌زبان دست بالا را داشته است. این نگاه تفسیری از زیبایی‌شناسی کانت به دست می‌دهد که با تصویر آشنای او در دوره‌های درسی و مرور نظریات تاریخ زیبایی‌شناسی سازگاری بیشتری دارد، و آن درک کانت به عنوان فرمالیست اعظم است: فیلسوفی که تجربه‌ی زیبایی‌شناختی را از سایر تجارب معرفتی و اخلاقی بشری متمایز کرد، برای آن کیفیتی در خود یا فی‌نفسه قائل شد، و آن را از هر گونه کارکرد، معنا، یا نسبت با دیگر حوزه‌های علایق انسانی تهی ساخت روایتی که در واقع او را به سَلَف مدرنیست‌های فرمالیست‌ قرن بیستم بدل می‌کند.

این درک از کانت البته باز هم عمدتاً ‌بنا به خطوط تمایز تحلیلی ‌قاره‌ای به مواضع متفاوتی می‌انجامد، و ما در این بند در واقع بیشتر با چهره‌هایی اروپایی سروکار داریم که از کانت یا به هر حال میراثی که آن را با او می‌شناسند ‌درکی فرمالیستی دارند، و بر این مبنا او را از دو منظرِ فلسفی سیاسیِ راست و چپ مورد انتقاد قرار می‌دهند. در واقع باید گفت که در بسیاری از موارد قرائت ایجابی دو بند قبل و قرائت انتقادی بند کنونی در هم تنیده‌اند، یعنی ما از یک سو با نقد فرمالیسم کانت و تفکیک‌گرایی زیبایی‌شناختی سروکار داریم، و از سوی دیگر با تلاش برای به فعل رساندن پتانسیل‌هایی که در خود کانت برای گذر از این درک تفکیک‌گرا بازشناسی می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه: زیبایی‌شناسی و شکل‌گیری ایده‌ی مدرنِ «هنر»
درباره‌ی خاستگاه و ضرورت پدید آمدن زیبایی‌شناسی (مرورِ میراثِ کانت)
تجربه‌ی زیبایی‌شناختی و زیبایی‌شناسیِ تجربه
بیان و حقیقت: ملاحظاتی درباره‌ی ماهیت تاریخی بیان هنری
بازبینی یک بحث قدیمی: ملاحظاتی درباره‌ی الگوهای تاریخیِ سرمایه‌داری و نسبت آن‌ها با فرهنگ
بازگشت به خانه: درباره‌ی رمانتیسم متقدّم آلمان به عنوان سرمشق‌ مدرنیته‌ی هنری
بازیابی امر محسوس: سنت فرهنگی آلمان و بازگشت به زیبایی‌شناسی