معرفی و دانلود کتاب اسپینوزای بالینی: تلفیق فلسفه‌ی اسپینوزا با روش‌های درمانی معاصر

معرفی کتاب اسپینوزای بالینی: تلفیق فلسفه‌ی اسپینوزا با روش‌های درمانی معاصر

فلسفه، مادر تمام دانش‌هاست و می‌توان گفت که اغلبِ علوم همچون جامعه‌شناسی، حقوق و روان‌شناسی، در سالیان دور، شاخه‌ای از علم فلسفه محسوب می‌شده‌اند. حال در کتاب اسپینوزای بالینی اثر یان س. میلر، در راستای بازگشت به مبدأ و منشأ روان‌شناسی، قصد داریم تا به شکلی جامع، ارتباط علم روان‌شناسی و به‌خصوص روان‌کاوی فرویدی را با نظام فلسفی باروخ اسپینوزا شرح دهیم و از تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها بگوییم.

درباره‌ی کتاب اسپینوزای بالینی

اگر بخواهیم اولین سرچشمه‌های علم روان‌شناسی را جست‌وجو کنیم، باید به اعماق تاریخ و یونان باستان سفر کنیم؛ همان زمانی که افلاطون و سپس ارسطو در ارتباط با رابطه‌ی انسان و روح و ذهن او با پدیده‌ها سخن گفتند. این علم که تاریخچه‌ای کوتاه، اما پیشینه‌ای طولانی دارد، در قرن نوزدهم میلادی، خود را به‌عنوان دانشی مستقل از فلسفه، به جهان معرفی کرد.

مشهورترین روان‌کاو تاریخ، یعنی زیگموند فروید نیز از این پیشینه غافل نبوده و اقرار کرده است که آراء و بنیان اندیشه‌هایش، تحت‌تأثیر نظرات فیلسوف بزرگی همچون باروخ اسپینوزا شکل گرفته‌اند. کتاب اسپینوزای بالینی (Clinical Spinoza) با عنوان فرعی تلفیق فلسفه‌ی اسپینوزا با روش‌های درمانی معاصر، از فیلسوفان و روان‌شناسان بزرگی سخن می‌گوید؛ اما هدف اصلی‌اش، بررسی مقالات فروید و اندیشه‌های اسپینوزا است.

یان س. میلر (Ian Miller)، نویسنده‌ی کتاب اسپینوزای بالینی، اثر خود را با موضوعاتی مهم آغاز می‌کند که چکیده‌ی آن‌ها عبارت است از: 1- نظریات اسپینوزا پس از گسترش حوزه‌ی روان‌کاوی آلمان، چگونه به محافل روان‌شناسی وارد شد؟ 2- آراء اسپینوزا در تبیین روان‌کاویِ انسان‌مدارانه تأثیر زیادی گذاشت و سبب شد انگلیسی‌زبانان با اندیشه‌های او آشنا شوند.

علاوه‌بر این دو مورد، پایان یافتن جنگ جهانی دوم و سکونت زیگموند فروید در آمریکا، موجب شد تا ایالات متحده که آن زمان تنها ابرقدرت جهان بود، باروخ اسپینوزا را به‌عنوان نماینده‌ی پیشرفت روشنگر انسان‌گرایی در فهم روان‌کاوی، بپذیرد. البته شایان ذکر است، طول مدت زمانی که روان‌کاوان بر اسپینوزایی بودن خود اصرار داشتند و بازار گفت‌وگو و بررسی آراء این فیلسوف رونق داشت، بیشتر از هفتاد سال به درازا نکشید. در سال‌های پایانی قرن بیستم، با متحول‌شدن جهان، روان‌شناسان دیگر چندان به بررسی و مطالعه‌ی آثار اسپینوزا نپرداختند. یان س. میلر دلایل فاصله گرفتن ایشان از آراء اسپینوزا را نیز در کتاب اسپینوزای بالینی به‌طور جامع شرح داده شده است.

کتاب اسپینوزای بالینی از ارتباط میان لئوناردو داوینچی و باروخ اسپینوزا نیز سخن می‌گوید. یان.س میلر پس از بررسی نظریه‌‌ی جفت‌سازی داوینچی و اسپینوزا که ماحصل تحقیقات فروید است، بیان می‌کند که هنر به شیوه‌ی اندیشه‌های اسپینوزا نیاز دارد. فروید با بررسی آثار داوینچی به این مهم دست یافت که هنرمند در رویارویی با جهان، دارای ظرفیتی بسیار برای شهود واضح تجربه‌ی شخصی‌اش است و هیچ قضاوتی نیز یارای این را ندارد که او را محدود کند. این روان‌کاو آلمانی، در مقاله‌ای به نام مکتب فروید، فصلی را به بازبینی نقش آراء اسپینوزا در شکل‌گیری مکتب فکری خود اختصاص می‌دهد.

یان س. میلر، نظام اخلاقی اسپینوزا را شکل‌دهنده‌ی نظامی پویا در روان‌شناسی مدرن می‌داند. فروید و اسپینوزا در بحث اخلاق، بر یک اصل اتفاق نظر دارند و آن باور این است که اگر دیگران را درک کنیم و بفهمیم، دیگر آن‌ها را قضاوت نمی‌کنیم و اگر به خودشناسی و خودآگاهی برسیم، از سرزنش و توهین‌های دیگران رنجیده نخواهیم شد.

کتاب اسپینوزای بالینی سه مؤلفه‌ی لذت، درد و خواهش را جنبه‌های بنیادین روان‌کاوی اسپینوزایی برمی‌شمارد. یکی از تفاوت‌های ایده‌ی اسپینوزا و زیگموند فروید در امر ناخودآگاه است که فروید از آن، به صراحت و تفصیل سخن گفته، اما اسپینوزا نامی از آن نمی‌برد. البته برخی از روان‌شناسان معتقدند در منظومه‌ی واژگانی این فیلسوف، مبهم‌ترین و غیرقابل درک‌ترین ایده‌ها و اتفاقات، همان امر ناخودآگاه هستند.

کتاب اسپینوزای بالینیِ یان س. میلر، با ترجمه‌ی حسین کاظمی یزدی به زبان فارسی، توسط انتشارات پندار تابان چاپ شده و در دسترس خوانندگان فهیم خود قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب اسپینوزای بالینی

• پروژه‌‌ی یان س. میلر، دربردارنده‌ی تحولی چشم‌گیر است. ما (محققان) نشان داده‌ایم که اندیشه‌های دینی، فلسفی و روان‌کاوی با هم ارتباط دارند و درحال تکامل یکدیگر هستند، اما میلر با کاوش در اخلاق اسپینوزا، این تکامل را به میدان تحلیل می‌کشاند و برای آن استدلال‌های دقیقی می‌سازد. (جیل سالبرگ، عضو هیئت روان‌شناسی حرفه‌ای آمریکا)
• خواننده پس از اتمام کتاب اسپینوزای بالینی، چندین فصل از آن را مرور می‌کند تا به درک کامل و عمیقی از آراء اسپینوزا برسد. لحظاتی که این اثر را می‌خوانید، شناخت وسیعی از مقدمه‌ی نظریه و تکنیک روان‌کاوی به دست می‌آورید. (اندره کوریتر، استاد روان‌پزشکی دانشگاه بریتیش کلمبیا)
• باروخ اسپینوزا در کتاب یان س.میلر، به‌عنوان بنیان‌گذار فلسفه‌ی علمی شناخته می‌شود و همچون یک روان‌کاو بالینی، در راه نشان‌دادن مسیر بهبود فردی و اجتماعی قدم بر‌می‌دارد. (پیترال رودنیتسکی، استاد دانشگاه فلوریدا)
• این کتاب جذاب و درخشان است. یان س. میلر به‌خوبی نشان می‌دهد که اندیشه‌ی اسپینوزا چگونه با تفکر روان‌کاوانه‌ی معاصر مطابقت دارد. میلر در کتاب خود ادعا می‌کند اخلاق اسپینوزا، تفسیری دقیق بر روان‌کاوی معاصر است. (آنر گاورین، پژوهشگر)

کتاب اسپینوزای بالینی برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب اسپینوزای بالینی می‌تواند برای دوست‌داران فلسفه، روان‌کاوی فرویدی و همچنین دانشجویان رشته‌های فلسفه و روان‌شناسی جالب و مفید باشد.

در بخشی از کتاب اسپینوزای بالینی: تلفیق فلسفه‌ی اسپینوزا با روش‌های درمانی معاصر می‌خوانیم

اسپینوزا که تحقیقش را از پریشانی خودش شروع می‌کند، نه‌تنها مبانی روان‌شناسی مدرن که مبانی تحقیق روان‌شناختی مدرن را نیز تشخیص می‌دهد. این اضطراب در کنار «کم‌عمقی و پوچی» که توصیفی است از احساسی که اسپینوزا از وضعیت ذهنی در مشاهده‌ی کلی تقلای روزانه‌ی آدمی دارد، به‌لحاظ زمانی فاصله‌ی زیادی از اخراجش از جامعه‌ی یهودی ندارد. علاوه بر این وی متوجه می‌شود که عادت مشترک بر آن است که گناه رنج‌های شخصی را بر گردن تجربه‌ی تصادفی در جهان مادی می‌اندازند، یعنی تأثیر عملکرد خارجی بر ذهن. چنین بازشناسی‌ای پیش‌بینی نخستین «وضعیت پارانوایی» ملانی کلین است (کلین، 1946). و مطابق ملاحظه‌ی کلین از «وضعیت افسرده‌کننده»، اسپینوزا به مفهومی پادصدایانه و تعدیلگر می‌رسد. قرینه‌ی «افسرده‌کننده»ی وی در بازشناسی معاصر به محور اصلی روان‌شناسی مدرن تبدیل شده است. اسپینوزا به‌نحوی رادیکال این باور عمومی را رد می‌کند که فشار تجربه‌ی روزانه «منبع و ابژه»ی مستقیم رنج او یا دیگر آدمیان است. در عوض، وی مکان رنج را در کنش‌های تفسیری «ادراک» می‌یابد، خلق تفسیری معنی به دست ذهن.

از تاریخ زندگی اسپینوزا می‌دانیم که این نویسنده‌ی بیست‌و‌چند ساله با مشکلات بسیاری دست‌و‌پنجه نرم کرده است که فقط هم به خسران دوران کودکی‌اش محدود نمی‌شود. اخیرتر از آن یک فشار اقتصادی شدید تجارت خانوادگی و همچنین وجهه‌ی خانواده‌ی اسپینوزا در اجتماع یهودیان را متلاشی کرده بود (اسرائیل، 2001؛ نادلر، 1999). علاوه بر آن وامی را که پدر اسپینوزا برایش به ارث گذاشته بود، اسپینوزا را تا آخر عمر متعهد به بازپرداختش کرده بود. اسپینوزا با استیناف زیرکانه‌اش به دادگاه‌های مدنی آمستردام برای به‌دست‌ آوردن موقعیت قانونی یتیم، توانست از زیر بار این بار خلاص شود. این حرکت او را به‌نحوی قانونی از بازپرداخت وام بری کرد ولی او را در مقابل اقتدار اجتماع یهودیان هم قرار داد که فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی اعضایش زیر سایه‌ی اقتدار اجرایی‌اش بود. این عمل بی‌باکانه در کنار ادعای شکاکیت فلسفی‌اش که پیش چشم عامه اعلام شد و با دیگر اعضای اجتماع در آن شریک بودند، ابزاری بودند در جهت باران مجازات اجتماع به‌مثابه‌ی انگیزه‌ی قهری قدرتمندی برای بازگشت وی به اقتدار اجتماع. این مهم به‌واسطه‌ی قانون حِرِم یا تحریم جدایی حاصل شد که تعهد اجتماعی و اقتصادی را میان شخص محکوم و اعضای جامعه ممنوع می‌کند. در پی تأمل در باب این تجربه‌ی شخصی، اسپینوزا برنامه‌ی گریز خودش را طرح‌ریزی کرد که مبنای روان‌شناسی مدرن و همچنین فی‌نفسه مبنای روان‌درمانی مدرن بود.

فهرست مطالب کتاب

مجموعه‌ کتاب‌های روان‌کاوی با کلیدی جدید
سخن مترجم
مقدمه
بخش اول
فصل 1: فیلسوف روان‌کاوی (1)
فصل 2: فیلسوف روان‌کاوی (2)
بخش دوم
فصل 3: نشانه‌ی نفی‌سازی فرویدی
فصل 4: بستر‌سازی برای اسپینوزا
فصل 5: خوانش نخستین
بخش سوم
فصل 6: اخلاق، کتاب نخست
فصل 7: اخلاق، کتاب دوم
فصل 8: فهم کلی از شیوه‌ی بالینی
فصل 9: نتیجه‌گیری، کتاب سوم
بخش چهارم
فصل 10: اسپینوزای بالینی
فصل 11: ابزار تحقیق بالینی
بخش پنجم
فصل 12: قطب‌بندی‌های گوناگون، نشانه‌ی منفی‌ساز فروید