معرفی و دانلود کتاب مسئله اسپینوزا

معرفی کتاب مسئله اسپینوزا

کتاب مسئله اسپینوزا رمانی فلسفی-روانشناختی از اروین یالوم، نویسنده و روان‌درمانگر سرشناس آمریکایی است. یالوم در این کتاب نیز به سیاق دیگر آثار خود، داستانی خیالی را با محوریت شخصیتی حقیقی روایت کرده است و در این بین، به ژرف‌نگری در مفاهیم فلسفی و روانشناسانه پرداخته است. در این رمان، فرازوفرودهای زندگی باروخ اسپینوزا و آلفرد روزنبرگ (از افسران نازی) به تصویر کشیده شده است.

درباره‌ی کتاب مسئله اسپینوزا

اروین یالوم (Irvin D. Yalom) نزد عموم کتاب‌خوانان ایرانی نامی آشنا و محبوب به شمار می‌رود. این روانشناس برجسته‌ی آمریکایی، عمدتاً با آثاری شناخته می‌شود که در آن‌ها آموزه‌های خیره‌کننده‌ی روان‌شناختی، بصیرت‌های ناب فلسفی و مهارت‌های جادویی داستان‌گویی به طرز شگفت‌انگیزی در یکدیگر ترکیب شده‌اند. البته باید گفت یالوم اگرچه قصه‌گوی ماهری است و بر فنون رمان‌نویسی تسلط مثال‌زدنی دارد، رمان‌نویسی ذاتی نیست؛ بلکه متفکر و درمان‌گری است که از رمان به مثابه‌ی یک وسیله برای نیل به هدفی مشخص استفاده می‌کند. این هدف، عموماً آشنا کردن مخاطبان با مجموعه‌ای از آموزه‌های مفید و ثمربخش روانشناختی است.

در میان کتاب‌هایی که از اروین یالوم به انتشار رسیده، سه اثر بیش از سایر عناوین مطرح و مشهورند: روان‌درمانی اگزیستانسیال، وقتی نیچه گریست، مسئله اسپینوزا (The Spinoza Problem: A Novel). یالوم در کتاب نخست (روان‌درمانی اگزیستانسیال) در قالب متنی غیرداستانی چکیده‌ی مواضع روان‌شناختی خود را شرح داده است و در دو اثر دیگر، از مجرای نقلِ روایتی خیالی، همان مواضع را در قالبی متفاوت به بحث گذاشته است.

قهرمان کتاب مسئله اسپینوزا، همچون کتاب درمان شوپنهاور و کتاب وقتی نیچه گریست، یک فیلسوف است؛ فیلسوفی هلندی به نام باروخ اسپینوزا که در سده‌ی هفدهم زندگی می‌کرد و می‌نوشت. اسپینوزا در کنار رنه دکارت و ایمانوئل کانت، یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان اروپایی و از جمله مهم‌ترین متفکران عصر جدید به شمار می‌رود. باروخ اسپینوزا اصالتاً یهودی بود و تا نوجوانی همچون مؤمنی راستین در مراسم‌های آیینی هم‌مسلکان خود شرکت می‌کرد. اما طولی نکشید که به واسطه‌ی آشنایی با فلسفه‌ی جدید که دکارتِ فرانسوی سردمدار آن بود، به دیدگاه‌هایی گرایش پیدا کرد که همخوانی چندانی با آموزه‌های کتاب مقدس یهودیان نداشتند. او که پروایی از بیان باورهای خود نداشت، در سومین دهه‌ی زندگی خود از سوی یهودیان طرد و تکفیر شد. اگرچه هیچ‌گاه رسماً تغییر دین نداد و علی‌رغم اصرارهای فراوان از جانب دوستان و آشنایانش، به آیین مسیحیان درنیامد.

در کتاب مسئله اسپینوزا، اروین یالوم مخاطب را به آمستردام قرن هفدهم می‌برد و شخصیت باروخ اسپینوزا را در حساس‌ترین برهه‌های زندگی‌اش به تصویر می‌کشد. او در خلال روایت داستان خود، این‌جا و آن‌جا گریزهایی به آموزه‌های فلسفی اسپینوزا می‌زند و اندیشه‌ی پیچیده‌ی این فیلسوف ژرف‌نگر را با زبانی ساده به بحث می‌گذارد. روایتِ رمان مسئله اسپینوزا بخش دیگری نیز دارد. فصولی از این کتاب نه در سده‌ی هفدهم، که در سده‌ی بیستم می‌گذرد. شخصیت اصلی این بخش‌ها، آلفرد روزنبرگ، از افسران سرشناس نازی است. اروین یالوم با دنبال کردن زندگی این شخصیت و نشان دادن تأثیری که از فلسفه‌ی اسپینوزا گرفته، پیچشی آیرونیک به داستان خود می‌دهد: قاتل بزرگ یهودی‌ها تمام جهان‌بینی خود را مدیون یک فیلسوف یهودی است...!

کتاب مسئله اسپینوزا از بسیاری جهات بهترین و کامل‌ترین اثر داستانی یالوم به‌شمار می‌رود. این اثر شاید از حیث داستانی حتی جذاب‌تر از کتابِ جذابِ وقتی نیچه گریست باشد. علاوه بر این، می‌توان مدعی شد که اندیشه‌های اروین یالوم در قالب رمان پیشِ رو بهتر و صریح‌تر و بی‌ابهام‌تر از هر جای دیگری بیان شده است. یالوم با انتخاب باروخ اسپینوزای خردگرا به عنوان قهرمان داستان خویش، بر آموزه‌های خود مبنی بر لزوم مهار زدن بر تمناهای برآمده از شور و غریزه تأکید کرده است. نزد اسپینوزا -و به شکلی دیگر، نزد اروین یالوم- انسان موجودی دوبُعدی یا دوساحتی است؛ به عبارتی، نه آنچنان که فیلسوفان کلاسیک و الهی‌دانان باور دارند، سرتاپا عقلانی‌ست و نه چنان‌که برخی از دانشمندان و فیلسوفان عصر جدید می‌گویند، تماماً جسمانی. غرایز جسمانی اگرچه تأثیری نیرومند بر کنش آدمی می‌گذارند، می‌توانند با استمداد از منطق و استدلال و تعقل، تعدیل شده و به مسیر درست هدایت شوند. اروین یالوم در کتاب مسئله اسپینوزا در باب این موضوع تأملات درخور توجهی را مکتوب کرده است.

از عمده‌ی مسائلی که در تمام طول زندگی توجه اسپینوزای فیلسوف را به خود مشغول داشته بود، یکی هم مسئله‌ی غامض مرگ -این سرّ بی‌پاسخ و معمای لاینحل- بود. اسپینوزا ذات موجودات -از جمله انسان- را چنین تعریف می‌کرد: تقلای همیشگی برای تداوم بخشیدن به موجودیت و حیات خود. نزد اسپینوزا تمایل به بقا در ذات هر موجود زنده‌ای نهادینه شده است. با این وصف، پیداست که مرگ و فنا در نظر ما آدمیان و دیگر جانداران مهیب‌تر از هر چیز دیگر به نظر آید - چرا که فنا نقطه‌ی مقابل ذات ماست. در چنین احوالی، برای کاستنِ هراس از مرگ چه تدابیری می‌توان اندیشید؟ در کتاب مسئله اسپینوزا پاسخ تأمل‌برانگیز فیلسوف هلندی به این پرسش واکاوی شده است.

کتاب مسئله اسپینوزا را انتشارات صبح صادق در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

نکوداشت‌های کتاب مسئله اسپینوزا

• رمان مسئله اسپینوزا را می‌توان مقدمه‌ای قابل‌فهم بر فلسفه‌ی پیچیده‌ی اسپینوزا به شمار آورد. (واشنگتن پست)
• مسئله اسپینوزا جذاب‌ترین رمانی است که در طول چند سال گذشته خوانده‌ام. با شور و اشتیاق فراوان مطالعه‌ی کتاب مسئله اسپینوزا را به همه پیشنهاد می‌کنم. (آنتونی هاپکینز، بازیگر نامدار اهل انگلستان)
• کتاب مسئله اسپینوزا نوشته‌ی اروین یالوم رمانی شگرف است که در بطن آن واقعیت و تخیل به شیوه‌ای ماهرانه به هم‌ آمیخته شده است. اطلاعات چندانی درباره‌ی باروخ اسپینوزا و آلفرد روزنبرگ وجود ندارد. با این همه، اروین یالوم به خوبی توانسته از مهارت عالی خود در داستان‌سرایی برای اثرگذاری بر ذهن مخاطبانش استفاده کند. (دیلیپ ژست، استاد برجسته‌ی روان‌پزشکی و علوم اعصاب در دانشگاه کالیفرنیا)
• اروین یالوم در زنده کردن نام اسپینوزا و فلسفه‌ی او کار استادانه‌ای انجام داده است... کتاب مسئله اسپینوزا اثری روشنگر، الهام‌بخش و آموزنده است. (آبراهام ورگزه، نویسنده‌ی کتاب پرفروشِ برش برای سنگ)

کتاب مسئله اسپینوزا برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به رمان‌های فلسفی،‌ با درونمایه‌ی روانشناسی و سیاسی، مخاطبان اصلی این کتابند.

در بخشی از کتاب مسئله اسپینوزا می‌خوانیم

بنتو از پنجره به بیرون خیره شده بود و برادرش را نگاه می‌کرد که به ‌سمت کنیسه می‌رفت. حق با گابریل است؛ من نزدیکانم را آزار داده‌ام. انتخاب من افتضاح است خواه با رها کردن ماهیت درونی و حس کنجکاوی‌ام خودم را رها کنم و خواه نزدیکانم را آزار دهم، در هر دو صورت، انتخابم بیهوده خواهد بود. حرف‌های گابریل درباره‌ی خشمی که در شام شب شنبه نثار او شده بود هشدار پدرانه‌ی وان دن انده را به ‌یاد بنتو آورد. وان دن انده به او هشدار داده بود که در جامعه‌ی یهودی خطراتی پیش روی اوست. تقریباً یک ساعت قبل از آن‌که از خواب بلند شود، لباس بپوشد، قهوه درست کند و فنجان در دست به ‌سمت در پشتی مغازه برود، به راه‌هایی برای فرار از این تله فکر کرد.

جلوِ مغازه را آب‌ و جارو کرد و گونی انجیرخشک‌های خوشبو را، که تازه از اسپانیا رسیده بود، در صندوق خالی کرد. روی صندلی‌اش کنار پنجره نشست، قهوه‌اش را مزمزه کرد، کمی انجیر در دهانش گذاشت و بر افکاری که از ذهنش می‌گذشت تمرکز کرد. او اخیراً خود را برای این فکر تمرین می‌داد که در آن خودش را از جریان فکرش جدا کند. ذهنش را چون صحنه‌ی نمایشی در نظر می‌گرفت و خودش را یکی از حضاری که در حال نگاه کردن به نمایش‌اند. ناگهان چهره‌ی غمگین و آشفته‌ی گابریل روی سن ظاهر شد، ولی بنتو یاد گرفته بود که چطور پرده را پایین بیندازد و به‌ سراغ صحنه‌ی بعدی برود. وان دن انده به ‌سرعت صورت خارجی به خود گرفت. او بنتو را برای پیشرفتش در لاتین تحسین می‌کرد و شانه‌ی او را به ‌شکلی پدرانه و آرام گرفته بود. لمسی که احساسش را دوست داشت. بنتو با خود فکر کرد: ولی حالا که ربکا و گابریل از من روی برگردانده‌اند، دیگر چه‌ کسی دوباره مرا لمس می‌کند؟ پس از آن، ذهن بنتو به ‌سوی تصویری از خودش حرکت کرد که در آن به معلمش و کلارا ماریا عبری درس می‌دهد. او با یادآوری درس دادن الفبا به این دو نفر لبخندی زد؛ آن‌ها مانند دو کودک در حال یادگیری الفبای عبری بودند. البته از این مطلب هم که کلارا ماریا هم به او الفبای یونانی می‌آموزد، و او مانند بچه‌ها الفبا را مشق می‌کند، لبخندی بر لبش نشست.