معرفی و دانلود کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست: گفتگوهایی خیالی با سارتر، هایدگر و کامو

معرفی کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست: گفتگوهایی خیالی با سارتر، هایدگر و کامو

رابرت سولومون، نویسنده‌ی آمریکایی و کارشناس مطرح فلسفه، در کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست ما را از زاویه‌ای تازه با آرای اندیشمندان اگزیستانسیالیست آشنا می‌کند. او در این اثر خوش‌خوان فلسفی، با فیلسوفان سرشناسی نظیر هایدگر، کامو و ساتر وارد گفت‌وگو می‌شود و توجه ما را به بصیرت‌های موجود در اندیشه‌ی آنان جلب می‌کند.

درباره‌ی کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست

تا همین چند دهه‌ی پیش فیلسوفانی نظیر آلبر کامو و ژان پل سارتر شهرتی برابر با پرآوازه‌ترین سلبریتی‌های امروزی داشتند. دامنه‌ی تأثیرگذاری آنان چنان وسیع بود که انتشار هر خبری مربوط به آن‌ها می‌توانست به بحث‌هایی مهم و دامنه‌دار در عرصه‌ی عمومی منجر شود. مهم نبود که این خبر چه باشد؛ انتشار کتابی جدید، دیدار با فلان سیاستمدار در فلان کشور یا یک جنجال و رسوایی اخلاقی. خلاصه‌ی کلام این‌که فیلسوفانی که از آن‌ها با عنوان «فیلسوفان اگزیستانسیالیست» یاد می‌کنیم، دست‌کم در برهه‌ای خاص، افرادی مهم و اثرگذار بودند و می‌توانستند بر جریانات فکری و سیاسی و فرهنگی در چهارگوشه‌ی جهان تأثیر به‌سزایی بگذارند. امروز اما اوضاع چنین به نظر نمی‌رسد. نه‌تنها دامنه‌ی محبوبیت این دسته از فیلسوفان کاستی گرفته، بلکه اساساً فلسفه و کار فلسفی نزد مردم کم‌اهمیت و عاری از جذابیت شده است. به عبارتی، آتش فلسفه دیگر به تندی و تیزی نیمه‌ی دوم سده‌ی بیستم -برهه‌ی پرآشوبی که دوران جنگ و بحران‌های بزرگ سیاسی بود- نیست. در مقدمه‌ی کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست (Introducing the existentialists) در این باره که چرا چنین اتفاقی رخ داده و آیا این وضعیت دائمی یا گذراست، تقریبا به تفصیل بحث شده است.

کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست به طور مشخص درباره‌ی سه متفکر بحث می‌کند؛ دو فرانسوی (کامو و سارتر) و یک آلمانی (هایدگر). نکته‌ی جالب اما این است که نویسنده‌ی این کتاب، رابرت سولومون (Robert C. Solomon)، نه آلمانی‌ست و نه فرانسوی، بلکه آمریکایی‌ست. آمریکایی‌ای که البته بر فلسفه‌ی جدید اروپایی احاطه‌ای کم‌نظیر دارد!

احتمالاً می‌دانید که «اگزیستانسیالیست» صفتی خاص است و به گروه معدودی از فیلسوفان نسبت داده می‌شود. مشهورترین اگزیستانسیالیست‌ها سورن کیرکگور، فریدریش نیچه، گابریل مارسل، ژان پل سارتر و البته آلبر کامواند. (هایدگر را هم البته بسیاری اگزیستانسیالیست می‌نامند. اما در این‌باره چون‌وچراهایی وجود دارد.) باری، با این وصف، چه‌بسا مخاطب کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست از خود بپرسد که چرا رابرت سولومون از میان اندیشمندان نامبرده، روی آرای سارتر و کامو و هایدگر تمرکز کرده، و برای مثال، از کنار کیرکگور و نیچه گذشته است؟ در مقدمه‌ی کتاب، نگارنده پاسخ جالب توجهی به این سوال داده است. به زعم او، در کار فلسفیِ هر سه چهره‌ی اصلی کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست (سارتر و کامو و هایدگر) یک نکته‌ی چشم‌گیر وجود دارد و آن تأکید آنان بر مسئله‌ی آزادی و کرامت انسانی است. هر سه این متفکران، اگرچه هرکدام به شکلی متفاوت، در طول حیات خویش بیش از هر چیز درگیر و دلمشغول عواملی بوده‌اند که آزادی فرد انسانی را مخدوش و تحدید (و البته تهدید!) می‌کنند. و هر کدام برای مقابله با این عوامل راه‌حل‌هایی ارائه داده‌اند. چنان‌‌که در کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست می‌خوانیم این راه‌حل‌ها بسیار ارزشمند و درخور تأمل‌اند و در موقعیت‌های گوناگونی به کار ما خواهند آمد.

آنچه فلسفه‌ی اگزیستانسیالیستی را از دیگر نحله‌های فلسفی متمایز می‌کند در پاسخ‌هایی که فیلسوفان این مکتب به مسائل گوناگون داده‌اند نیست. در میان اگزیستانیسالیست‌ها، هم مؤمنان مسیحی پرشوری نظیر کیرکگور دانمارکی و داستایفسکی روس را داریم و هم ملحدان و دین‌ستیزانی نظیر سارتر و کامو فرانسوی را. پیداست که محتوای جهان‌بینی یک مسیحی نظیر داستایفسکی تباین و تضادی آشکار با محتوای جهان‌بینی اندیشمند لائیکی چون سارتر دارد. با این حال ما هر دو آن‌ها را اگزیستانسیالیست می‌نامیم. چرا؟ پاسخ ساده این است که اگرچه اگزیستانسیالیست‌ها هرکدام بسته به نوع نگرش خود پاسخ‌های متفاوتی به مسئل داده‌اند، اما در ضمن به مسائل مشترکی اندیشیده‌اند، پرسش‌های همانند یا مشابهی در ذهن و فهمی نزدیک به هم از رسالت فلسفه داشته‌اند، رسالتی که به زعم تمام آن‌ها، چیزی نیست مگر یاری رساندن به انسان برای دست یافتن به زندگی‌ای اصیل و آزاد و ارزنده؛ زندگی‌ای که به تعبیری مشهور، «به زندگی کردن بیرزد.»

پرسش‌های فلسفه‌ی اگزیستانسیالیستی عموماً کلی و عمومی است – از نوع پرسش‌هایی که اغلب انسان‌ها، بی‌آن‌که فیلسوف یا علاقه‌مند به فلسفه باشند، معمولاً در خلوت و انزوا از خود می‌پرسند. معنای خوشبختی چیست؟ چگونه می‌توان به گوهر آزادی دست یافت؟ سعادت را در کجا می‌توان جست؟ آیا در رنج و مصیبت معنایی نهفته است؟ و ... با این همه، پاسخ‌های ارائه‌شده از سوی فیلسوفان اگزیستانسیالیست به این پرسش‌ها به ندرت همچون خود سوال‌ها ساده و همه‌فهم به نظر می‌رسند. طیف جالب توجهی از این پرسش و پاسخ‌های اگزیستانسیالیستی در کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست به بحث گذاشته شده است. حین مطالعه‌‌ی این کتاب مسائل گوناگونی را که چه بسا اغلب در ذهن خود بدان‌ها مشغول بوده‌ایم، از نظرگاه سه متفکر اصیل و بزرگ بررسی می‌کنیم، سه متفکر نامدار که علی‌رغم همه‌ی اختلافات فکری و عقیدتی، در ارزش و اهمیت قائل بودن برای «زندگی انسانی» اشتراک دارند.

در میان این سه متفکر، اندیشه‌ی هایدگر از دو چهره‌ی دیگر دشوارتر و پیچیده‌تر است. هایدگر برخلاف سارتر و کامو هرگز چیزی جز یک فیلسوف دانشگاهی نبود و ابداً به وسوسه‌ی نوشتن رمان یا نمایشنامه نیفتاد. حال‌آن‌که کامو و سارتر عمده‌ی دیدگاه‌های فلسفی خود را در آثار ادبی‌شان بیان کرده‌اند. کامو بیش از همه در رمان بیگانه و نمایشنامه‌ی کالیگولا، و سارتر به طور خاص در رمان تهوع. رابرت سولومون در بخش‌هایی از کتاب خود در این باره که چرا فکر فلسفی در فرانسه عمدتاً به ادبیات گرایش می‌یابد توضیحات جالبی ارائه داده است. او همچنین با بیانی ساده برخی از موانع را در راه فهم فلسفه‌ی هایدگر برای مخاطب مبتدی از میان برمی‌دارد.

کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست از سوی نشر شوند منتشر شده است.

کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به آثار فلسفی، خصوصاً علاقه‌مندان به آشنایی با مکتب فلسفی اگزیستانسیالیسم، مخاطبان اصلی این کتاب به شمار می‌روند.

در بخشی از کتاب آشنایی با متفکران اگزیستانسیالیست: گفتگوهایی خیالی با سارتر، هایدگر و کامو می‌خوانیم

یک روز آفتابیِ زیبا در ژوئن سال 1947. من، دانشجوی جوان و پرمدعای فلسفه‌ی آمریکایی، واقعاً باورم نمی‌شود که همین چند لحظه پیش با مارتین هایدگرِ افسانه‌ای به گفت‌وگو نشسته بودم (و حتی با او مصاحبه‌ای ترتیب دادم!). ما در کافه‌ی کوچکی نزدیک دانشگاه فرایبورگ با هم ملاقات کردیم. یکی از آن کافه‌های سرپایی بود و فضایش جوری بود که می‌توانست ده دوازده نفری را در خود جای دهد، اما دست‌کم حدود پنجاه نفر بین یک پیانوی کهنه، شش میز ساده و پیشخوانِ کافه به هم چپیده بودند. آن‌قدر همهمه بود که به‌سختی می‌توانستیم صدای هم را بشنویم، اما انگار این موضوع او را اذیت نمی‌کرد. سعی کردم گفت‌وگوی‌مان را تا جایی که می‌شد دقیق پیاده کنم، اما یقیناً خودتان خواهید دید که همه‌ی حرف‌های پرفسور هایدگر را نمی‌فهمیدم. البته اگر متن مصاحبه را از اول تا آخر بخوانید، به نظرم به درکِ نسبتاً مشخصی از فلسفه‌ی او دست می‌یابید، حتی اگر بحث‌ها در لحظه برای‌تان کاملاً روشن نباشند.

اما این‌که چرا پرفسور هایدگر دعوت مرا برای مصاحبه پذیرفت خودش اتفاق عجیبی است. او پیشنهاد مصاحبه با بسیاری از فلاسفه‌ی مشهور را رد کرده بود و همواره از نشریات دوری می‌کرد. او و همسرش در منطقه‌ی جنگل سیاه در جنوب آلمان، سال‌های زیادی را تقریباً در کنج عزلت سپری کرده بودند. هایدگر اغلب در میان مردم حاضر نمی‌شد، مگر برای سخنرانی‌های گاه‌به‌گاه در شهر - چه این‌جا و چه در هایدلبرگ - که هر بار هزاران نفر را دور خود جمع می‌کرد و دیگر جای سوزن انداختن نبود. در چنین جمع‌هایی اغلب می‌شنیدم که می‌گفتند، هیچ جوری نمی‌شود حرف‌های او را فهمید، البته اگر کسی اصلاً می‌توانست صدای او را بشنود؛ اما مخاطب همواره میخکوب و مشتاق بود و حس می‌کرد به یک رویداد تاریخی‌ و جهانی دعوت شده است. فی‌الواقع، هوادارانِ هایدگر در این‌جا انگار بیشتر او را پیامبر می‌دانند تا فیلسوف به معنای متعارف کلمه. شنیده بودم که او را یگانه پیام‌آورِ رستگاری و رهایی در عصر پساالهیاتی و زیاده تکنولوژیکِ ما توصیف می‌کنند. شنیده بودم او به سبک و سیاق نیچه گلایه می‌کرد که «طی دو هزار سال گذشته، ما یک خدای واحدِ جدید خلق نکرده‌ایم». و با قضاوت درباره‌ی زبان او، گویا دست بر قضا این خودِ هایدگر بود که می‌خواست چنین کند.

فهرست مطالب کتاب

توضیح مترجم
درآمد
فصل اول: ژان‌پل سارتر / 1980-1905
فصل دوم: مارتین هایدگر / 1978-1889
فصل سوم: آلبر کامو / 1960-1913
کتاب‌شناسی
نمایه‌ی نام‌ها