معرفی و دانلود کتاب صوتی سینما جهنم: شش گزارش درباره‌ی آدم‌سوزی در سینما رکس

معرفی کتاب صوتی سینما جهنم: شش گزارش درباره‌ی آدم‌سوزی در سینما رکس

آتش‌سوزی سینما رکس یکی مرگبارترین و بزرگترین حملات تروریستی در تاریخ جهان است که در کتاب صوتی سینما جهنم از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. کریم نیکونظر با توجه به جزئیات پراکنده و روایت‌های موجود از شب نمایش فیلم گوزن‌ها در آبادان، ابعاد جدیدی از اتفاق‌های جهنم 28 مرداد 1357 را آشکار می‌کند.

درباره‌ی کتاب صوتی سینما جهنم

آتش‌سوزی سینما رکس یکی از وقایعی است که چرایی اتفاق افتادن آن و شیوه‌ی برخورد با عاملینش همیشه مورد بحث گروه‌های مختلف سیاسی بوده است. کریم نیکونظر در کتاب صوتی سینما جهنم به سراغ یکی از حوادث دل‌خراش در تاریخ معاصر ایران و یکی از بزرگ‌ترین حوادث تروریستی تاریخ جهان می‌رود.

آتش‌سوزی عمدی در سینما رکس در حین پخش فیلم گوزن‌ها به کارگردانی مسعود کیمیایی و هنگامی که بیش از 400 نفر در سینما مشغول دیدن فیلم بودند اتفاق افتاد. از همان ابتدا این واقعه مورد مناقشه و بهره‌برداری گروه‌های سیاسی مختلف قرار گرفت؛ انقلابیون این «شاهکار شاه» را تلاشی برای انحراف انقلاب می‌دانستند و رسانه‌های رژیم پهلوی نیز مسبب آتش‌سوزی را گروه‌های مارکسیستی اسلامی معرفی می‌کرد. نزدیکی زمانی این واقعه با انقلاب اسلامی باعث شد حقایق پرونده برای مدت طولانی نادیده گرفته شود. کتاب صوتی سینما جهنم روایت‌های غالب از این واقعه را در کنار روایت‌هایی می‌گذارد که در طول این سال‌ها حذف شده‌اند.

وجود فیلم‌های محاکمه‌ی عاملین جنایت سینما رکس به کریم نیکونظر این امکان را می‌دهد تا سوگیری‌های پنهان در روند محاکمه را با دقت بیشتری دنبال کند. بعضی موضوعات و نام‌ها در دادگاه مورد توجه قرار نمی‌گیرند. حسین تکبعلی‌زاده که در سال 1359 به انجام این جنایت اعتراف کرد در طول دادگاه سینما رکس از همکاری اشخاص متعصب مذهبی در انجام این جنایت و نقشه‌های مشابه دیگری صحبت می‌کند. معتبرترین روایت از آتش‌سوزی سینما رکس بر اساس اعترافات تکبعلی‌زاده شکل گرفته است. کریم نیکونظر با پی گرفتن بخش‌هایی از اعترافات تکبعلی‌زاده بر نقاطی دست می‌گذارد که به شکل عامدانه‌ای در روند پیگیری پرونده به کناری گذاشته شده‌اند.

علاوه‌ بر آتش‌افروزی با بنزین و تینر در سینما، معماری غیراستاندارد بنای سینما رکس باعث شد تعداد اندکی از کسانی که برای دیدن فیلم گوزن‌ها جمع شده بودند امکان فرار از آتش را بیابند. جنس سقف سینما رکس از ماده‌ای بسیار اشتعال‌پذیر بود و سوختن آن باعث انتشار گازی سمی و خطرناک می‌شد. مرگ بسیاری از حضار بر اثر خفگی از استشمام این گازهای سمی گزارش شده است. از طرف‌ دیگر باز شدن درهای سینما به داخل باعث شد به دلیل ازدحام افراد موقع فرار درها باز نشده و افراد زیادی نیز در پشت درها و بر اساس فشار جمعیت جان خود را از دست بدهند. هولناکی چنین اتفاق‌هایی نشان می‌دهد که انتخاب اسم سینما جهنم برای این کتاب صوتی بی‌مورد نبوده است. سینما رکس در شب 28 مرداد 1357 به جهنمی برای بینندگان فیلم کیمیایی تبدیل شد.

محاکمه سینما رکس در طول بیست جلسه و بیش از پنجاه ساعت طول کشید. جلسات دادگاه در سینما نفت آبادان برگزار شد و درنهایت، شش نفر به اعدام و پانزده نفر به زندان محکوم شدند. به‌جز حسین تکبعلی‌زاده که شخصاً و از روی عذاب‌وجدان به آتش‌سوزی سینما رکس اعتراف کرده بود، افراد دیگری نیز در محاکمه حضور داشتند که خود را بی‌گناه می‌دانستند، اما به اعدام محکوم شدند. علی نادری (صاحب سینما رکس) به دلیل بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی در طراحی سینما، سیاووش امینی (رئیس شهربانی وقت) و فرج الله مجتهدی (از کارمندان ساواک) جزو کسانی بودند که در 13 شهریور 1359 به دار آویخته شدند. کتاب صوتی سینما جهنم نشان می‌دهد که شرایط برگزاری دادگاه تا چه اندازه وابسته به شرایط اجتماعی و سیاسی زمان خودش بوده است و تا چه اندازه می‌تواند در احکام صادره تردید کرد. کریم نیکونظر با مصاحبه از آتش‌نشان‌ها و ماموران شهربانی نشان می‌دهد که زنجیره‌ی بزرگی از ناکارآمدی در جنایت سینما رکس دخیل بوده است.

سبک ادبی کتاب صوتی سینما جهنم ناداستان یا ادبیات غیرداستانی است. کریم نیکونظر به‌شکلی ماهرانه روایت مستند را با روایت داستانی درهم‌ آمیخته و یکی از بهترین کتاب‌های فارسی در سبک ادبی رمان یا داستان واقعیت محور را خلق کرده است. آشنایی او با آبادان و یافتن شاهدین زنده از نزدیکان قربانیان یا محکومین آتش‌سوزی سینما رکس باعث شده این کتاب صوتی نکات جدید زیادی در مورد جنایت سینما رکس را آشکار کند. نسخه‌ی متنی این کتاب را نشر چشمه منتشر کرده و انتشارات صوتی رادیو گوشه عهده‌دار تولید نسخه‌ی صوتی آن بوده است.

کتاب صوتی سینما جهنم برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، داستان‌های واقعیت‌محور و ادبیات مستند از خواندن این کتاب لذت می‌برند. علاوه‌ بر این کسانی که به دنبال درک عمق فاجعه‌ی سینما رکس هستند نیز می‌توانند با خواندن این کتاب برای برخی پرسش‌های بی‌جواب خود سر نخ‌های مناسبی پیدا کنند.

با کریم نیکونظر بیشتر آشنا شویم

کریم نیکونظر روزنامه‌نگار، نویسنده و منتقد سینمایی است که در سال 1360 در آبادان به دنیا آمد. او تاکنون دو کتاب «آدم ما در بالیوود» و «سینما جهنم» را منتشر کرده که هر دو به‌نوعی به سینما ارتباط پیدا می‌کنند. کتاب «آدم ما در بالیوود» داستان اولین کارگردان سینمای ایران است که مجبور می‌شود به هند مهاجرت کند. نیکونظر چند سالی است که به‌عنوان میزبان پادکست رادیو تراژدی فعالیت دارد؛ پادکستی که هر بار به زندگی و داستان تراژیک یک شخصیت می‌پردازد. او فیلم‌نامه‌ی فیلم «تاج‌محل» را هم نوشته است.

در بخشی از کتاب صوتی سینما جهنم می‌شنویم

حسین تکبعلی‌زاده راهی اصفهان شد. در راه به این فکر کرد که شاید کسی حرف‌های او را جدی نگرفته. احساس می‌کرد می‌خواهند از شرش راحت شوند. چند روز در خانه‌ی خاله و مادربزرگش مخفی شد و یک بار به دفتر صباغیان تلفن زد. اما به او گفتند مهندس صباغیان پیغامی برای او نگذاشته است. برای همین دوباره به سراغ دوستان مبارزش در شهر رفت. به آن‌ها گفت که در تهران چه پیش آمده و خواست که به دیدار علما برود و کمک بخواهد. می‌گفت دیگر نمی‌تواند مخفی بماند.

حسین تکبعلی‌زاده داشت دیوانه می‌شد. به این نتیجه رسیده بود که نیروهای انقلابی به او مشکوک هستند و فکر می‌کنند که از طرف ساواک در این ماجرا دست داشته. با خودش فکر کرده بود که ماجرای رفتنش به فلسطین و قرارش از ایران هم شده دلیلی برای این شک. حالا همه گمان می‌کردند که او یک نفوذی میان نیروهای مذهبی است. اما برخی دیگر با وجود این که اعتقادی به همکاری ساواک با تکبعلی‌زاده و دوستانش نداشتند، گمان می‌کردند که اگر معلوم شود این جوان‌ها با ظاهر مذهبی دست به چنین کاری زده‌اند انقلاب به‌کلی بدنام می‌شود.

هر دو دسته حسین را می‌راندند و تکبعلی‌زاده نمی‌دانست چه کند. همان روزها خبر رسید که مردم آبادان از محاکمه نشدن متهم اصلی سینما رکس ناراحتند و دست به تظاهرات زدند. آن‌ها دولت موقت را مقصر اهمال در رسیدگی به این پرونده می‌دانستند. حتی خبری پخش شده بود که عده‌ای از مردم به مجله‌ی جوانان امروز رفته‌اند و گفته‌اند که دنبال متهم می‌گردند و شنیده‌اند به تهران آمده. حسین که کلافه شده بود، نامه‌ای به مجله‌ی جوانان امروز نوشت اما نامه‌اش را منتشر نکردند. برای همین تلگرافی خطاب به هاشم صباغیان ارسال کرد.

فهرست مطالب کتاب صوتی