معرفی و دانلود کتاب چرندیات پست مدرن: سوء استفاده‌ی روشنفکران پست مدرن از علم

معرفی کتاب چرندیات پست مدرن: سوء استفاده‌ی روشنفکران پست مدرن از علم

آیا روشنفکران پست‌مدرن از اصطلاحات علمی سوءاستفاده می‌کنند؟ این سوال بزرگی‌ست که در کتاب چرندیات پست مدرن با آن رو‌به‌رو می‌شویم. آلن سوکال و ژان بریکمون با طرح این سوال جسورانه باب تازه‌ای در مطالعات فلسفه‌ی عصر معاصر باز می‌کنند. آن‌ها در این پژوهش انتقادی به سراغ تعدادی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آثار فلسفه‌ی پست‌مدرن می‌روند که در عین‌ ناباوری، لغزش‌های اساسی و بزرگی به لحاظ علمی در آن‌ها دیده می‌شود.

درباره‌‌ی کتاب چرندیات پست مدرن

استاد بازنشسته‌ی فیزیک و ریاضیات، آلن سوکال (Alan Sokal) و همکار او، ژان بریکمون (Jean Brickman) در کتاب چرندیات پست مدرن (Intellectual impostures) شبهه‌ای چالش‌برانگیز و اساسی بر پیکره‌ی پست‌مدرن وارد می‌کنند. آن‌ها در این اثر یک تعقیب‌وگریز کارآگاهانه، البته با چاشنی تعمق و فلسفه را آغاز می‌کنند؛ کتابی که احتمالاً در پایان، نظر ما را درباره‌ی بزرگان و روشنفکران قرن بیست‌ویک تغییر دهد.

تمام ماجرا از یک مقاله‌ی علمی در سال 1996 آغاز شد. این مقاله در ظاهر امر، تئوری تحسین‌برانگیزی در باب فیزیک کوآنتوم به‌ نظر می‌آمد؛ اما خیلی زود فاش شد که این نوشته درحقیقت یک حقه و نیرنگ یا بهتر است بگوییم نوعی آزمایش اجتماعی بود. طراح و خالق این آزمایش هوشمندانه نیز کسی نبود جز آلن سوکال، نویسنده‌ی کتاب چرندیات پست مدرن.

اما قضیه از چه قرار بود؟ آلن سوکال به‌عنوان یک محقق پرکار بار‌ها با مقالات و نوشته‌هایی رو‌به‌رو شده بود که در ظاهر، رنگ‌ورویی فلسفی داشتند اما از اصطلاحات علوم مختلف همچون فیزیک نیز بهره جسته بودند. تا به این‌ جای کار مشکلی به‌ نظر نمی‌رسید؛ اما مشکل اساسی زمانی آغاز می‌شد که بسیاری از این اصطلاحات در جایگاهی اشتباه به کار می‌رفتند؛ گویی که نویسندگان آن مقالات دانش کاملی از معنا و مفهوم اصطلاحات تخصصی نداشتند. البته به‌ نظر می‌رسید این نویسندگان که اغلب از بزرگان جنبش پست‌مدرنیسم بودند، از انجام این خطای بزرگ شکی به دل راه نمی‌دادند.

نویسنده‌ی کتاب چرندیات پست مدرن، پس از این مشاهدات تصمیم گرفت مقاله‌ای پر از نقیضه و اشتباهات علمی، با رویکردی پست‌مدرنیستی منتشر کند و به تماشای نتیجه‌ی انتشار آن در محافل علمی بنشیند. البته که نتیجه شگفت‌انگیز بود. مقاله با استقبال خوبی رو‌به‌رو شد. و نکته‌ی شرم‌آورتر آن بود که در آن‌ سال‌ها، ده‌ها مقاله با چنین کیفیت علمی پایینی از سوی نمایندگان «نظریه‌ی فرانسوی» به چاپ می‌رسید.

آیا روشن‌فکران پست‌مدرنیست در حال زیر سوال بردن اعتبار علم بودند؟ این سوال، آغازی بر کندوکاو‌های بیشتر سوکال در بین آثار پست‌مدرن بود که درنهایت به نوشتن کتاب چرندیات پست مدرن منتهی شد. سوکال در طول دوازده فصل این کتاب، مثال‌های آشکاری از این خطاهای چشمگیر را بر خواننده آشکار می‌کند: استفاده‌ی نابجا از مفهوم توپولوژی توسط ژاک لاکان، کاربرد جاهلانه از مفهوم مکانیک سیالات در متون لوس ایریگاری و خطاهای کلامی ژان بودریار درمورد هندسه‌ی اقلیدوسی گوشه‌ای از این مغلطه‌های علمی است که گویی گریبان فلاسفه‌ی پست‌مدرن را گرفته.

نویسنده‌ی کتاب چرندیات پست مدرن، برای خواننده توضیح می‌دهد که چرا استفاده‌ی گاه و بی‌گاه، مکرر و بدون فکر از اصطلاحات علمی در متون فلسفی به‌نوعی بازی گرفتن ذهن مخاطب و سواستفاده از علم برای ارزش و اعتبار بخشیدن به کلام خود است. او می‌گوید این کار نتیجه‌ای ندارد جز وارد کرد زخم و صدمه‌ی جبران‌ناپذیر بر پیکره‌ی علم. حاصل این پژوهش درنهایت در سال 1997 در قالب کتاب چرندیات پست مدرن با همکاری نویسنده‌ی دوم، ژان بریکمون، به چاپ رسید. اکنون نسخه‌ی فارسی آن با ترجمه‌ی عرفان ثابتی و کاری از انتشارات ققنوس در دستان شماست.

نکوداشت‌های کتاب چرندیات پست مدرن

• یک کتاب عالی. (ریچارد داوکینز)
• یک جست‌وجوی لذیذ که نشانمان می‌دهد فلاسفه‌ی پست مدرن معمولاً از آنچه می‌گویند اطلاعی ندارند. (آبزرور)
• نمایش نادانی، تجمل و شبه‌علم در کتاب چرندیات پست مدرن نفس مخاطب را بند می‌آورد. (فایننشال تایمز)

کتاب چرندیات پست مدرن برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به پژوهش‌های فلسفی و مکتب پست مدرنیسم مخاطبان اصلی این اثر خواندنی هستند.

در بخشی از کتاب چرندیات پست مدرن: سوء استفاده‌ی روشنفکران پست مدرن از علم می‌خوانیم

ایده دیگر، که اغلب آن را «نظریه دوئم کواین» مى‌خوانند، این است که شواهد نظریه‌ها را قطعیت نمى‌بخشند. مجموعه تمام داده‌هاى تجربى ما متناهى است؛ ولى نظریه‌هاى ما، حداقل بالقوه، تعدادى نامتناهى از پیش‌بینى‌هاى تجربى را دربر دارند. براى مثال، مکانیک نیوتنى نه فقط چگونگى حرکت فعلى سیاره‌ها، بلکه چگونگى حرکت ماهواره‌اى را هم که هنوز به هوا پرتاب نشده است توصیف مى‌کند. چگونه مى‌توان از مجموعه‌اى متناهى از داده‌ها به مجموعه‌اى بالقوه نامتناهى از احکام رسید؟ یا، به بیان دقیق‌تر، آیا راه منحصر به فردى براى این کار وجود دارد؟ این امر تقریبا شبیه این است که بپرسیم آیا، با در نظر گرفتن مجموعه‌اى متناهى از نقاط، منحنى منحصر به فردى وجود دارد که از این نقاط بگذرد. مسلما پاسخ منفى است: از هر مجموعه متناهى مفروضى از نقاط، بى‌نهایت منحنى مى‌گذرد. به همین ترتیب، همیشه تعداد زیادى (حتى تعدادى نامتناهى) از نظریه‌ها با داده‌ها سازگارند این امر در مورد هر داده‌اى و هر تعداد داده‌اى صادق است.

به دو طریق مى‌توان به چنین نظریه عامى واکنش نشان داد. رهیافت اول عبارت است از کاربست نظام‌مند آن در مورد تمام باورهاى خود (از لحاظ منطقى چنین حقى داریم). در این صورت، به این نتیجه خواهیم رسید که، براى مثال، امور واقع هر چه باشند باز هم همیشه تعداد مظنونین در ابتدا و انتهاى تحقیقى جنایى دقیقا برابر خواهد بود. مسلما چنین امرى نامعقول است. ولى این در واقع همان چیزى است که با کاربرد نظریه قطعیت‌ناپذیرى مى‌توان «نشان» داد: همیشه مى‌توان داستانى (احتمالاً داستانى بسیار عجیب و غریب) اختراع کرد که در آن X گناهکار و Y بى‌گناه است، داستانى که در آن «داده‌ها» به شیوه‌اى ارتجالى یا موقت «توضیح داده مى‌شوند.» ما کاملاً به شکاکیت افراطى هیومى بازمى‌گردیم. باز هم ضعف این نظریه، عمومیت آن است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار ویراست دوم
پیشگفتار چاپ انگلیسى
1. مقدمه
2. ژاک لاکان
3. ژولیا کریستوا
4. میان‌پرده: نسبیت‌گرایى معرفت شناختى در فلسفه علم
5. لوس ایریگارى
6. برونو لاتور
7. میان پرده: نظریه آشوب و «علم پست‌مدرن»
8. ژان بودریار
9. ژیل دلوز و فلیکس گوتارى
10. پل ویریلیو
11. قضیه گودل و نظریه مجموعه‌ها: مثال‌هایى از سوءاستفاده
12. مؤخره
ضمیمه الف: تجاوز از مرزها: به سوى تأویلى متحول‌کننده از گرانش کوانتومى
منابع
ضمیمه ب: اظهارنظرهایى در باره نقیضه تجاوز از مرزها
ضمیمه ج: تجاوز از مرزها: یک تکمله
کتابنامه
نمایه