معرفی و دانلود کتاب هیاهوی متن: نقد متون هنری معاصر در ایران

معرفی کتاب هیاهوی متن: نقد متون هنری معاصر در ایران

کتاب هیاهوی متن نوشته پرویز پرتوی و بنفشه انصاری، به بررسی و نقد برخی از متون ادبی معاصر ایران می‌پردازد و تعدادی از داستان‌ها، اشعار و فیلم‌نامه‌های نویسندگان و شاعران را از دیدگاه‌های مختلف مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌دهد.

درباره کتاب هیاهوی متن:

وجودِ نقد، مستلزم و وابسته به وجودِ یک اثر هنری به‌عنوان «متن» است؛ اساساً بدون وجود «متن» نقد نه کارکردی خواهد داشت و نه وجودی خارجی. در این کتاب، بر «متن» به‌عنوان موضوع نقد در مفهوم مدرنش تأکید شده است. در بحث‌های مدرن، گستردگی معنای «متن» چنان است که هم در برگیرندۀ تمام آثار هنری در هر شکل و فرم شناخته شده مثل یک فیلم و یا یک تابلوی نقاشی است و هم پوشش‌دهندۀ هر پدیده یا رویداد عینی که حاصل فعالیت انسانی، حامل حس و ساخته شده از نشانه‌ها و کدهای معنایی موجود در نظام‌های اجتماعی باشد. بنابراین در کتاب حاضر مفهوم «متن» به هیچ روی، محدود به «متن ادبی» (متن نوشتاری) نیست بلکه «متن» به معنایی گسترده که دربرگیرندۀ تمام آثار هنری و ادبی به‌عنوان «متن هنری» است به کار رفته است.

نخستین گام در نقدِ یک متن هنری، انتخاب رویکرد یا همان تئوری علمی با توجه به ماهیت پرسش پیش آمده برای مخاطب آن اثر است. برای مخاطبان در رویارویی با هر متن هنری پرسش‌هایی عمدتاً دربارۀ ماهیت فلسفی، روان‌شناختی، کاربردی و توصیفی آن اثر مطرح می‌شود. پرسش‌هایی از قبیل این‌که آیا این متن هنری دارای یک معنا و مفهوم ثابت و واحد می‌باشد یا معانی گوناگونی دارد؟ آیا وجود هر متن هنری برای آن است که مخاطب، چیزی از آن بیاموزد؟ آیا هر متن هنری لزوماً پیام اخلاقی برای مخاطبش دارد؟ آیا می‌شود متن هنری را تنها برای لذت بردن از آن در نظر گرفت؟ آیا برداشت همۀ مخاطبان از آن متن یکسان است؟ و ...

در واقع، همین پرسش‌ها و دغدغه‌های مختلف فکری و شخصیتی منتقدان و مخاطبان متون هنری است که باعث شده تا با استفاده از اصول و روش‌های سایر علوم، رویکردهای مختلف نقد همچون نقد سنتی، فرمالیستی، اسطوره‌شناسانه، زبان‌شناسانه، فلسفی، روانکاوانه، جامعه‌شناسانه، ساختارگرایانه و امثال آن‌ها ظهور کنند.

نکتۀ قابل‌توجه این است که شما، پیش از مطالعۀ هر یک از نقدهای عملی لازم است که اثر هنری یا ادبی نقد شده را مورد مطالعه و بررسی قرار دهید تا از مطالعه نقد عملی، لذت بیشتری ببرید. این کتاب همچنین شامل بخشی تحت عنوان «پیوست‌ها» است که در برگیرندۀ مباحث جالبی در مورد نقد و تاریخچۀ آن در ایران و همچنین نقد داستان «ماهی سیاهِ کوچلو» به‌عنوان نمونه نقد عملی براساس چندین رویکرد و نظریه است.

کتاب هیاهوی متن برای چه کسانی مناسب است؟

اثر پیش رو سعی دارد تا جایی که امکان دارد با تبیین سادۀ تئوری‌های مطرح در این حوزه همچون فرمالیسم، روانکاوی، مارکسیسم، بوم‌گرایی و ادپتاسیون (نظریه‌ اقتباس) و ارائه کاربرد گام‌به‌گام هر تئوری بر یک متن از آثار هنری و ادبی ایرانی معاصر، راه‌های نقد علمی و عملی را نه تنها بر دوستداران این حوزه هموار کند بلکه منبعی معتبر و قابل استفاده در دانشگاه‌ها برای دانشجویان رشته‌های هنر و ادبیات فراهم آورد.

جملات برگزیده کتاب هیاهوی متن:

- مرتبط دانستن دو امرِ «دشوار بودن» و «عمیق بودن» را می‌توان جلوه‌ای از انحراف در فضای ادبیات و نگارش دانست، انحرافی که در زندگی عاطفی با آن آشنایی داریم.

- [هنر] راهی را مطرح می‌کند تا آنچه را موجب رنج‌مان می‌شود پردازش کنیم. علاوه بر نشان دادن آلودگی‌ها، قادر است نقشی پالایش‌گر داشته باشد و روان را به پاکی و تطهیر برساند.

- هنر جامعه را فقط با موجودیت و هستی خود نقد می‌کند. هیچ چیز نیست که برای به نقد کشیدن و تقبیح حقارتی که جامعۀ تمامیت‌خواهی که به مبادلۀ کالا می‌پردازد دچارش می‌شود، خالص و مطابق با قانون درونی هنر ساخته شده باشد، مگر هستی و وجود خود هنر.

- ما در کام زبان فرو می‌شویم، همچون کودکانی که هرگز از هیچ چیز روگردان نمی‌شوند و از هیچ چیز نمی‌رنجند، و از آن بدتر همه چیز را مجاز می‌شمرند.

- یک دست کردن تاریخ این سیاره (زمین)، رویایی اومانیستی که خدا مغرضانه اجازه داده است به حقیقت بپیوندد، با یک فرآیند تقلیل‌پذیر حیرت‌آور همراه بوده است.

در بخشی از کتاب هیاهوی متن می‌خوانیم:

فیلم مستند «من عصمتم»، داستان زندگی زنی به نام عصمت است که زندگیش را وقف حیوانات بی‌سرپرست کرده است. مستند، روایتگر مشقات و سختی‌های بی‌شماری است که عصمت برای غذا دادن به حیوانات و به‌طورکلی برای نوع متفاوت زندگیش متحمل می‌شود. فیلم با زمین افتادن عصمت در بیابان بر اثر ضربه‌ای که در ادامه در می‌یابیم مردی به دلیل مخالف بودن با دیدگاه عصمت بر او وارد کرده است، آغاز می‌شود.

در همان حال، ما هم‌زمان شاهد تصاویری از پرواز کلاغ‌ها، حرکت گربه و سگ‌های ولگرد هستیم. گویی مستند از ابتدا می‌خواهد ما را وارد زندگی دشوار عصمت کند. این صحنۀ آغازین، مینیاتوری از زندگی عصمت در چند ثانیه است. به‌علاوه در همین صحنه، همسو بودن عصمت با طبیعت کاملاً مشخص است. ما او را جدا از طبیعت نمی‌بینیم، بلکه او را کاملاً به‌عنوان بخشی از طبیعت و حل‌شده در آن می‌بینیم. عصمت در این صحنه، در ارتباط تنگاتنگی با زمین قرار دارد. انگار خودش را به زمین سپرده باشد، مانند گربه‌ای که بر روی برگ‌ها می‌دود یا سگی که بر زمین پربرف نشسته است؛ درحالیکه وقتی این تصویر به شهر می‌رسد دیگر، حیوانات را روی زمین نمی‌بینیم، ‌ دسته‌ای کلاغ می‌بینیم که در آسمان پرواز می‌کنند و بر روی زمین، تنها ساختمان است که به چشم می‌خورد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فرمالیسم
گام‌به‌گام مراحل نقد عملی فرمالیستی
نمونۀ عملی نقد فرمالیستی: داستان کوتاه
معرفی اثر: هزارها عروس
نقد اثر: شرم نالۀ هزارها عروس و گوهر فریاد جسارت
نمونۀ عملی نقد فرمالیستی: شعر
معرفی اثر: بر پوست تار...
نقد اثر: «من» در طلب وصال با «ساز» هستی
نمونۀ عملی نقد فرمالیستی: فیلم
معرفی اثر: مارمولک
نقد اثر: اهلی شدن؛ تجلّی فردیّت، نه انکارِ آن
نمونۀ نقد عملی فرمالیستی: تابلوی نقاشی
معرفی اثر: تابلوی خیانت
نقد اثر: آن سوی دستگیره
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
نقد روانکاوانه
گام‌به‌گام مراحل نقد عملی با رویکرد روانکاوانه
نمونۀ عملی نقد روانکاوانه، براساس نظریّات فروید: داستان کوتاه
معرفی اثر: زنی که مردش را گم کرد
نقد اثر: جستجوی عشق برای قصاص
نمونۀ عملی نقد روانکاوانه براساس نظریات یونگ: داستان کوتاه
معرفی اثر: عروسک پشت پرده
نقد اثر: فرآیند فردیّت در مهرداد
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
نقد مارکسیستی
گام‌به‌گام مراحل نقد عملی با رویکرد مارکسیستی
نمونۀ عملی نقد مارکسیستی: فیلم
معرفی اثر: رسوایی
نقد اثر: رسوایی بورژوازی؛ رهایی طبقۀ کارگر
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
ساختارگرایی
گام‌به‌گام نقد عملی ساختارگرایانه
نمونۀ عملی نقد ساختارگرایانه، براساس نظریات تودوروف: سه داستان کوتاه
معرفی آثار: س. گ. ل. ل
آبجی خانوم
زنی که مردش را گم کرد
نقد آثار: روایت‌شناسی سه داستان «زنی که مردش را گم کرد»، «س. گ. ل. ل» و «آبجی خانوم»
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
نقد پساساختارگرا یا شالوده‌شکن
گام‌به‌گام مراحل نقد پساساختارگرایانه و شالوده‌شکن
نمونۀ عملی نقد شالودهشکنانه: داستان کوتاه
معرفی اثر: س. گ. ل. ل
نقد اثر: زندهمرگی در شهر کانار
نقد اثر: آدم و حوا در تابوت هنر
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
پسامدرنیسم
گام‌به‌گام مراحل نقد پسامدرنیستی
نمونۀ عملی نقد پسامدرنیستی: رمان کوتاه
معرفی اثر: تهران، شهر بی‌آسمان
نقد اثر: دیدار کرامت و داش آکل در «تهران، شهر بی‌آسمان»
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
نقد فمینیستی
گام‌به‌گام مراحل نقد فمینیستی
نمونۀ عملی نقد فمینیستی: داستان کوتاه
معرفی اثر: زنی که مردش را گم کرد
نقد اثر: رفتن به دوزخ اسارت، با ریشه‌های شهریاری
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
تاریخ‌گرایی نوین
گام‌به‌گام مراحل نقد تاریخگرایی نوین
نمونۀ عملی نقد تاریخگرایی نوین: نمایشنامه
معرفی اثر: ننه انسی
نقد اثر: همه مانده بودند مات و مبهوت
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
اکوکریتیسیزم یا بوم‌گرایی
گام‌به‌گام مراحل نقد بومگرایانه
نمونۀ عملی نقد بومگرایانه: فیلم مستند
معرفی اثر: من عصمتم
نقد اثر: زمین - مادرانگیهای عصمت
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
اقتباس و تئوری اقتباس
اقتباس به‌عنوان اقتباس؛ اقتباس به‌عنوان تئوری
گام‌به‌گام مراحل نقد براساس تئوری اقتباس
نمونۀ عملی نقد براساس تئوری اقتباس: تئاتر
معرفی اثر: بیپدر
نقد اثر: پلی به رنگ خون، به اسم لذّت مخاطب
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
جهانی شدن
گام‌به‌گام نقد عملی تئوری جهانی شدن
نمونۀ عملی نقد براساس تئوری جهانی شدن: تئاتر
معرفی اثر: به خاطر یک مشت روبل
نقد اثر: نیل سایمون با زیرپیراهنیِ آقای چخوف در تماشاخانۀ ایرانشهر
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
هنر وادبیات مهاجرت
گام‌به‌گام نقد عملی هنر و ادبیّات مهاجرت
نمونۀ نقد عملی هنر و ادبیات مهاجرت: غزل
معرفی اثر: ماندم از بس که به غربت، وطن از یادم رفت
نقد اثر: ننُمایی خویشتنم
منابعی برای مطالعۀ بیشتر
پایانی برای آغازی دیگر
مرگ پسامدرنیسم و تولّد اندیشه‌های نو
درک پایان
سازش با نوپدیده‌ها
پیوست‌ها
نقد در ایران
نقد مبتنی بر واکنش خواننده
نمونۀ عملی نقد مبتنی بر واکنش خواننده: شعر
معرفی اثر: من هم میمیرم
نقد اثر: مرگ شهری، مرگ روستایی
نقد یک اثر براساس چند رویکرد
نمونۀ عملی نقد براساس چند رویکرد: داستان کوتاه
معرفی اثر: ماهی‌سیاه کوچولو
نقد اثر: زایش دریای سرخ زیر باله‌های کوچکِ کبود
منابع و مآخذ