معرفی و دانلود کتاب میان ساعت و بستر: چهار روایت از تاریخ نقاشی اروپایی

معرفی کتاب میان ساعت و بستر: چهار روایت از تاریخ نقاشی اروپایی

کتاب میان ساعت و بستر نوشته‌ی امیر نصری، بر روی هنر نقاشی چند قرن اخیر اروپا متمرکز می‌شود و می‌کوشد آثار تعدادی از مهم‌ترین نقاشان اروپایی را از زوایای مختلف بررسی و تحلیل کند. نصری بیش از سی نقاش را انتخاب می‌کند و معتقد است بر اساس محتوا و فرم کارهایشان می‌توان آن‌ها را روایتگر بدن، نگاه، منظره یا قاب دانست. او نشان می‌دهد که چرا هرکدام از این هنرمندان به یکی از این روایت‌ها نزدیک‌ترند.

درباره‌ی کتاب میان ساعت و بستر

از میان تمامی هنرها، نقاشی یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین‌ها است. تا پیش از ظهور مدیوم‌های جدید، این هنر اصلی‌ترین فرم به‌حساب می‌آمد. گواه این موضوع، مرور بزرگ‌ترین هنرمندان قرون گذشته است که نشان می‌دهد اکثر آن‌ها نقاش بوده‌اند. این هنرمندان نه‌فقط بر روی نقاشی، که بر روی کل هنر اثر گذاشته و آن را تکامل بخشیده‌اند. کتاب میان ساعت و بستر نوشته‌ی امیر نصری، به نقاشی اروپایی قرون گذشته نگاهی می‌اندازد و می‌کوشد آن را تحلیل و تفسیر کند. نصری به ده‌ها نقاش بزرگ اروپا اشاره می‌کند و ضمن مرور کارنامه‌ی کاریشان، فلسفه‌ی فکری و نگرش آن‌ها را نیز توضیح می‌دهد؛ اینکه آبشخور فکری هرکدام از این هنرمندان کجاست و بیشتر بر روی چه ایده‌ای متمرکز بوده‌اند. با این شیوه، او این نقاشان را به چهار گروه تقسیم می‌کند یا آن‌چنان‌که خود می‌گوید، در چهار روایت می‌گنجاند: بدن، نگاه، منظره و قاب. او معتقد است هر یک از این نقاشان بیشتر روایتگر یک موضوع بخصوص هستند و در آثار مختلفشان همین موضوع را در فرم‌های متفاوت انعکاس می‌دهند.

ادوارد مونش، رامبرانت، فرانسیسکو گویا، آلبرشت دورر، دگا، مانه، ونگوگ و سزان تنها چند تن از بزرگ‌ترین نقاشان قرون گذشته‌ی اروپا هستند. آثار این بزرگان در طول این سال‌ها به شیوه‌های مختلفی تحلیل و شاخصه‌های آن‌ها توضیح داده شده. امیر نصری در کتاب میان ساعت و بستر ایده‌ی متفاوت‌تری را پیش گرفته. او شاخصه‌ها و ویژگی‌های مهم این نقاشان اروپایی را به چهار دسته تقلیل داده و کوشیده در چارچوب این روایت‌ها آن‌ها را تفسیر کند. برای مثال نصری موتیف‌هایی مثل جسد، طاعون، زخم، اندام‌ها، قطعات گوشت، جمجمه و اندام‌های بریده را زیرمجموعه‌ی روایت بدن قرار داده و به این شکل آن‌ها را توضیح داده است. در مرحله‌ی بعد او به سراغ نقاشانی رفته که دائماً از این موتیف‌ها استفاده می‌کردند یا به نحوی به آن‌ها ارجاع می‌دادند. برای مثل در کارهای مونش مسئله‌ی بیماری، مرگ، رنج و تنهایی عناصر بسیار مهمی هستند. او این‌ها را به شکل قابل‌توجهی در فرم‌های بدنی شخصیت‌های درون تابلو منعکس می‌کند؛ از جیغ تا مالیخولیا تا سلف‌پرتره‌های او، در همه‌ی آن‌ها بدن بیش از دیگر عناصر به چشم می‌خورد و جلب‌توجه می‌کند. نصری تلاش می‌کند به ریشه‌های این مسئله هم اشاره داشته باشد و دلایل این تمایل و گرایش را بفهمد. برای درک آن، او خیلی خلاصه زندگی نقاشان را مرور می‌کند و در کنار آن از کسانی نام می‌برد که بیشترین تأثیر را بر روی آن هنرمند گذاشته‌اند.

هنر غربی که نقاشی یکی از نمادهای اصلی آن به حساب می‌آید، از سنت‌های یونانی و رومی ریشه گرفته است. پس‌ازآن کلیسا و مسیحیت بود که بیشترین تأثیر را بر روی آن گذاشت؛ مسئله‌ای که حتی پس از قرون‌وسطی هم ادامه داشت. در دوره‌ی روشنگری به‌مرور مفاهیم جدیدی‌تری به این هنر وارد شدند تا درنهایت در قرن نوزدهم عناصر انتزاعی و تجریدی پذیرفته شدند و عصر مدرن نقاشی آغاز گشت. این تأثیرات فقط محدود به محتوا نبود و آن را کنترل نمی‌کرد، بلکه عمیقاً فرم نقاشی را هم متأثر کرده بود. برای نمونه وقتی مذهب بر هنر سلطه داشت و آزادی‌ها را محدود کرده بود، این اتفاق به انحنای مختلف در فرم نقاشی‌ها بروز می‌یافت و متجلی می‌شد. امیر نصری در کتاب میان ساعت و بستر توضیح می‌دهد که چطور این فرآیند وارد نگاه برخی از کاراکترها شده و نقاشان به این شکل سرکوب شدن امیال را نشان داده‌اند. او همین‌طور به موضوعات متافیزیکی و تجریدی هم اشاره دارد و از نقاشانی می‌گوید که به این روایت‌ها گرایش داشته‌اند.

کتاب میان ساعت و بستر را نشر چشمه به چاپ رسانده است.

کتاب میان ساعت و بستر برای چه کسانی مناسب است؟

پژوهشگران هنر و دانشجویان و علاقه‌مندان به رشته‌ی نقاشی مخاطب اصلی این کتاب هستند.

در بخشی از کتاب میان ساعت و بستر: چهار روایت از تاریخ نقاشی اروپایی می‌خوانیم

هیچ دلیلی برای هراس از مرگ وجود ندارد، زیرا مرگ نه برای موجود زنده معنایی دارد و نه برای مُرده. مادامی که زنده‌ایم، مرگ حضور ندارد و زمانی که هست دیگر اثری از ما نیست؛ به این ترتیب، حتی مرگ نه به زندگان تعلق می‌گیرد، نه به مردگان و بدین ترتیب اساساً ربطی به انسان‌ها ندارد.

این سخن اپیکور برای فرد مُرده صادق است، اما برای فرد بیمار به‌هیچ‌وجه صادق نیست و او به سبب «در میانه بودن» هم از حضور زندگی هم از حضور مرگ آگاه است و همین مسئله بیماری را از مرگ دردناک‌تر می‌کند. بوکلین در طاعون با بازنمایی بیماری و انسان بیمار نه‌تنها «وضعیتی مرزی» را بازنمایی می‌کند، بلکه با وارد کردن آن به ساحتی عمومی فراگیری آن را نشان داده است. در این فرایند، همه‌گیری سوگواری جمعی برای بیماری را شاهدیم که حس هم‌دلی را افزون می‌سازد و مانع از انزوای فردی می‌شود. فرد بیمار از اجتماع منزوی است و حُسن بیماری فراگیر آن است که او را از مقام فرد خارج می‌کند و در دسته‌ی اجتماعی جدیدی قرار می‌دهد که بیماری به پیدایی آن منجر شده است. جنبه‌ی عمومی بیماری و شکل‌گیری این دسته‌ی جدید را در این اثر با بازنمایی مرگ در خیابان ملاحظه می‌کنیم. این نقاشیْ خیابانی قرون‌وسطایی را نشان می‌دهد که عمق آن را با زاویه‌ی دید برگزیده‌ی نقاش شاهدیم. از ابتدا تا انتها در بر یک پاشنه می‌چرخد و وضع به همین منوال است. تنها مرگ و سوگواری بر آن حاکم است. واقعیت مطلق‌العنان و بی‌رحم جهان خارج یا طبیعت خودش را در طاعون متجلی ساخته است و یکسره به انسان بی‌اعتناست؛ بی‌اعتنا به انسان‌های افتاده در دو سوی خیابان و حتی به زنی که با لباس سپید عروسی در پیش‌زمینه‌ی اثر بر زمین افتاده است. مرگِ عروس جوان تقابل سپیدبختی و سیاه‌بختی انسان را نشان می‌دهد که در نهایت با شیوع طاعون، دومی بر اولی غلبه کرده است. مرگِ عروس سپیدپوش و زن سوگواری که با لباس سرخ بر جسد او سوگواری می‌کند یک صحنه‌ی کاملاً شمایلی است.

فهرست مطالب کتاب

پیش ‌گفتار
روایت اول: بدن
آستانه: ادوارد مونش
طاعون: آرنولد بوکلین
احتضار: اوژِن دُلاکروا
جسد: هانس هولباین پسر
بدن بیمار: فردیناند هودلر
زخم آغازین: ماتیاس گرونوالت
زخم بی بدن: لوچو فونتانا
بدن گشوده: رمبرانت و خرارد داوید
لاشه ی حیوان: رمبرانت و شعیم سوتین
شمایل شکنی اندام: تئودور ژریکو
اندام بریده شده: گئورگ بازلیتس
قطعات گوشت فرانسیسکو گویا
جمجمه: طبیعت بی جان وانیتاس
روایت دوم: نگاه
نارسیس: کاراواجو
نگاه دانای کل: شمایل روسی و استاد فلاندری
گذار از شمایل به پرتره: یان وان آیک
پرتره به منزله ی ماسک: آلبرشت دورر
پرتره و فردیت: پرتره های ونیزی
پرتره و فقدان خود: ‌پرتره‌های ونیزی
همزاد: ایگون شیله
نگاه به بیرون: ال گریکو
میل و سرکوب میل: ادوار مانه
حضور و غیاب بدن: گوستاو کوربه
هم زیستی تصاویر: ادگار دُگا
ماسک و ماسک زدایی
پرتره و جمجمه
روایت سوم منظره
منظره ی خاموش آلبرشت آلتدورفر
منظره ی رمانتیک کاسپار داوید فریدریش
منظره ی سوگ آنسلم کیفر
منظره ی متافیزیکی جورجو دی کیریکو
استحاله ی منظره پل سزان
دیدفریبی: ‌کورنلیوس خیسبرختس،
ساموئل هوخستراتن و ادوار مانه
غیاب قاب کازیمیر مالویچ
انسان تصویرساز غار لاسکو
پی‌ گفتار
سپاس ‌گزاری
یادداشت ‌ها
منابع
نمایه