معرفی و دانلود کتاب فلسفه در جهان اسلام: درآمدی بسیار کوتاه

معرفی کتاب فلسفه در جهان اسلام: درآمدی بسیار کوتاه

در تاریخ فلسفه، موضوعی نیست که به‌اندازه‌ی «فلسفه در جهان اسلامی» با فضای فرهنگی و سیاسی امروز مرتبط باشد. بااین‌حال، این سنت فلسفی همچنان یکی از کم‌ترشناخته‌شده‌ها باقی مانده است. در کتاب فلسفه در جهان اسلام، پیتر آدامسون مقدمه‌ای کوتاه بر تاریخ فلسفه در میان مسلمانان، یهودیان و مسیحیان ساکن در سرزمین‌های اسلامی نگاشته است. این اثر که در گروه کتاب‌های فلسفه‌ی اسلامی طبقه‌بندی می‌شود، سیر تاریخ فلسفه در جهان اسلامی و موضوعات کلیدی آن چون عقل و وحی یا اخلاق و سیاست را معرفی می‌کند.

درباره‌ی کتاب فلسفه در جهان اسلام

در تاریخ فلسفه، جریان فلسفیِ جهان اسلام به‌رغم تأثیر عمیقش بر اندیشه‌ی غربی، کمتر شناخته شده و مطالعات فلسفی در غرب به مسیرهای مشخصی گرایش دارد. اما فهم این تمدن فلسفی برای درک تعاملات فرهنگی و سیاسی جهانی، به‌ویژه در تقاطع میان عقلانیت و دین، ضرورت دارد. پیتر آدامسون (Peter Adamson) در کتاب فلسفه در جهان اسلام (Philosophy in the Islamic World) با معرفی مهم‌ترین موضوعات فلسفی جهان اسلامی، ایده‌هایی را از باورهای اسلامی و ابراهیمی تلفیق می‌کند تا پرسش‌های کلانی را مطرح سازد که هنوز محل مناقشه‌اند. پرسش‌هایی چون: «رابطه عقل و ایمان دینی چیست؟ آیا امکان اثبات وجود خدا هست؟ ماهیت شناخت چیست؟»

پیتر آدامسون با بهره‌گیری از جدیدترین پژوهش‌های این حوزه‌ها، فرضیه‌ی نزول فرهنگی فلسفه و علم در جهان اسلامی را به چالش می‌کشد و میراث غنی و هم‌پوشانی آن را با دیگر باورها و مکاتب فلسفی نشان می‌دهد. او که استاد فلسفه در دانشگاه مونیخ است، در کتاب فلسفه در جهان اسلام، تاریخ جامع و فشرده‌ی فلسفه را در سرزمین‌های اسلامی، از نخستین قرن‌ها تا سده‌ی بیستم مرور می‌کند. وی ابتدا سیری تاریخی از فلسفه در جهان اسلام ارائه می‌دهد و از ترجمه‌ی آثار یونانی در قرن‌های ابتدایی اسلامی تا قرن بیستم و کسانی چون سید محمدحسین طباطبائی و سید حسین نصر یاد می‌کند.

پیتر آدامسون، فصل‌های بعدی کتاب فلسفه در جهان اسلام را به موضوعاتی چون عقل و وحی، خدا و هستی، ازلیّت، شناخت‌شناسی، اخلاق و سیاست اختصاص داده است. در این بخش‌ها، تعامل میان تفکر عقلی و باورهای دینی مثل کلام متکلمان معتزله و اشاعره بررسی شده و دیدگاه‌هایی درباره ماهیت وجود، جستارهایی در زمینه مفاهیم ابدیت و زمان، نقش اخلاق و مفاهیم حکومت در محیط اسلامی تشریح می‌شود. نویسنده همچنین بر تأثیرات متقابل مسلمانان، یهودیان و مسیحیان ساکن در سرزمین اسلامی تأکید دارد و تعامل آن‌ها را در حوزه‌ی اندیشه برجسته می‌کند.

نویسنده، کتاب فلسفه در جهان اسلام را با زبانی نگاشته که حد فاصل زبان تخصصی فلسفه و زبان عادی گفت‌وگوی رسمی است. وی موضوعاتی همچون تأثیر فلاسفه‌ی یونان چون افلاطون و ارسطو، فلسفه کلام، تصوف و حتی پدیدارشناسی علم در جهان اسلام را بازگو می‌کند. روایت او همه‌جانبه است؛ اگرچه گاهی به دلیل فشردگی، برخی فصول ممکن است برای خواننده‌ی تازه‌کار چالش برانگیز باشند. بااین‌حال، ایجاد انگیزه برای مطالعه‌ی بیشتر از موفقیت‌های این کتاب است.

در مجموع، کتاب فلسفه در جهان اسلام، یکی از بهترین گزینه‌ها برای ورود به دنیای پرشکوه فلسفه‌ی اسلامی است. این کتاب ضرورت شناخت این سنّت فلسفی را در متن فرهنگی و سیاسی امروزه برجسته می‌کند و تاریخ فشرده‌ای از مباحث اساسی شامل عقل و وحی، وجود خدا، اخلاق، سیاست و نقش علوم ارائه می‌دهد. در نهایت، پیتر آدامسون با مروری منظم و نقادانه بر فیلسوفان مسلمان، یهودی و مسیحی ساکن سرزمین‌های اسلامی نشان می‌دهد که این جریان ذهنی از قرن‌ها پیش تا امروز بسیار زنده، پرچالش و تأثیرگذار بوده است.

کتاب حاضر را انتشارات شوند با ترجمه‌ی زرین مناجاتی و حنیف امین بیدختی منتشر کرده است.

در نکوداشت‌ کتاب فلسفه در جهان اسلام

• این مقدمه‌ی کوتاه برای دانشجویانی که درباره اسلام مطالعه می‌کنند، ارزشمند خواهد بود و همچنین برای کسانی که به گرایش‌های معاصر در فلسفه میان‌فرهنگی و تاریخ فلسفه علاقه‌مندند. (سجاد رضوی، نشریه انجمن آسیایی سلطنتی)

کتاب فلسفه در جهان اسلام برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای دانشجویان و علاقه‌مندان به فلسفه اسلامی و کسانی که به تأثیر دوسویه‌ی عقلانیت دینی و فلسفی در سه سنت ابراهیمی علاقه دارند، مناسب خواهد بود.

در بخشی از کتاب فلسفه در جهان اسلام: درآمدی بسیار کوتاه می‌خوانیم

در سالِ 218 هجریِ قمری مقارن با 833 میلادی، خلیفه مأمونِ عبّاسی پشتیبانیِ خودش را از یک آموزه‌ی معتزلی اعلام کرد: آموزه‌ی حادث یا مخلوق بودنِ قرآن. این آموزه دست در دستِ فهمِ معتزلی از یگانگیِ خداوند (توحید) داشت. قرآن کلامِ خداوند است، و بر این اساس می‌تواند به‌عنوانِ یکی از صفاتِ خداوند فهمیده شود. اما به باورِ معتزلیان، پذیرشِ این‌که این کلام جاویدان و قدیم (نامخلوق) است و نه مخلوق (حادث)، به معنایِ قائل شدن به یک چیزِ (ذات) الهیِ دیگر در کنارِ خودِ خداوند است. این اما با اصلِ مرکزیِ اسلام یعنی توحید (یگانگیِ خداوند) در تناقض خواهد بود. مأمون و جانشینانِ او، یعنی همان خلفایی که از جنبشِ ترجمه‌ی نوشته‌های علمیِ یونانی به عربی پشتیبانیِ [مادّی و معنوی] کردند، برنامه‌ی «تفتیشِ عقاید» یا «آزمونی [اجباری]» (مِحنَۀ) برقرار کردند که در آن از عالمانِ دینی و قاضی‌ها خواسته می‌شد بپذیرند، که قرآن مخلوق است. برخی از این عالمان در برابرِ خلیفه‌ها پرچمِ مخالفت برداشتند و موردِ پیگرد قرار گرفتند، که مشهورترین آن‌ها احمد بنِ حَنبَل (درگ. 241 ه. ق. /855 م.) بود. این تلاش برای برقرار کردنِ هماهنگیِ کلامی [میانِ همه‌ی متکلّمان و عالمان] اما در پایان قرینِ شکست بود. احمد بنِ حنبل برای ایستادگی و موضع‌اش موردِ ستایشِ همگانی قرار گرفت؛ پس از مرگِ او، یکی از چهار مکتبِ اصلیِ فقهیِ اسلامِ سنّی به یادِ او نامگذاری شد (فقهِ حنبلی). پس از دورانِ محنت، حاکمانِ سیاسیِ اسلامِ سنّی به طورِ کلّی بحث‌های کلامی را به دانشوران یا عُلماء واگذار کردند، کاری که آشکارا در تضاد بود با اقداماتِ از بالا‌-به‌-‌پایینِ راست‌کیشیِ مسیحی، چنان‌که در مسیحیتِ دورانِ میانه یافت می‌شود. شاید به همین دلیل است، که در جهانِ اسلام به‌ندرت پیگرد و تعقیبی وجود داشته است، که متوجهِ باورهای فلسفی باشد، حتی آن هنگام که این باورها علناً در برابرِ اعتقاداتِ دینیِ جریانِ غالبِ مسلمانان قرار داشتند. در مقابل، با باورهایِ دینیِ فرقه‌های اسلامی اغلب به‌عنوانِ فتنه‌هایی سیاسی [و نه فلسفی یا دینی] برخورد می‌شد، مانندِ پیگرد و تعقیبِ شیعیان توسطِ حاکمانِ سنّی‌مذهب و بالعکس.

فهرست مطالب کتاب

سیاهه‌ی تصویرها
سیاهه‌ی نقشه‌ها
یادداشتِ مترجمان
یادداشتِ نویسنده برای خوانندگان در زبانِ فارسی
دیباچه
فصل اول: گشت و گذاری تاریخی
فصل دوم: عقل و وحی
فصل سوم: خداوند و هستی
فصل چهارم: قِدَم و جاودانگی
فصل پنجم: علم و شناخت
فصل ششم: اخلاق و سیاست
گاه‌شمار فلسفه در جهان اسلام
پرسش‌هایی برای اندیشیدن و گفتگو
برای مطالعه‌ی بیشتر
واژه‌نامه
نمایه