معرفی و دانلود کتاب روستاییان و مشروطیت ایران

معرفی کتاب روستاییان و مشروطیت ایران

کتاب روستاییان و مشروطیت ایران نوشته‌ی سهراب یزدانی، به نقش دهقانان در انقلاب مشروطه توجه نشان می‌دهد و از این حیث رویکردی تازه و نو دارد. نویسنده با تحلیل انقلاب‌ دهقانان در کشورهای انگلستان، فرانسه، روسیه و مکزیک و بررسی تشابهات و اشتراکات آن‌ها، تأثیر کشاورزان و روستاییان را در جنبش مشروطیت نشان می‌دهد.

درباره‌ی کتاب روستاییان و مشروطیت ایران

شاید به نظر برسد دهقانان کمتر از هر قشر و طبقه‌ی دیگری بر سیاست کشورشان تأثیر گذاشته‌اند و مسئولان نیز نسبت به زندگی و خواسته‌های روستاییان نگرانی اندکی دارند. اما تاریخ ثابت کرده است که جامعه‌ی دهقانان و روستاییان در بطن انقلاب‌ها، نقش مهمی ایفا کرده‌اند. این مسئله در ایرانِ در آستانه‌ی انقلاب مشروطیت نمود بیشتری می‌یابد؛ ایرانی که نیمی از آن را روستاییان و کشاورزان تشکیل می‌دادند. اما در مطالعه‌ی تاریخ ایران و انقلاب مشروطیت، کمتر کسی به تأثیر این قشر از جامعه توجه نشان داده است. ازاین‌رو سهراب یزدانی در کتاب روستاییان و مشروطیت ایران به این طبقه‌ی فراموش‌شده نگاهی دوباره می‌اندازد.

نویسنده تمرکز خود را بر سوالاتی نظیر این‌ها معطوف کرده است:‌ همگام با خیزش شهرنشینان، وضع روستاهاى ایران به چه صورت درآمد؟ جنبش همگانى جامعه چه اثرى بر روستاییان گذاشت و چه حرکتى در میان آن‌ها پدید آورد؟ اهداف روستاییان چه بود و چطور برای رسیدن به اهداف و خواسته‌هایشان می‌جنگیدند؟ و سرانجام اینکه آن‌ها چه اثرى بر مشروطیت ایران گذاشتند؟!

سهراب یزدانی برای پاسخ به این پرسش‌ها، جایگاه دهقان‌ها را در دیگر جنبش‌ها ردیابی می‌کند. مؤلف ویژگی‌هایی را در جامعه‌ی دهقانان بررسی می‌کند که فارغ از محل زندگی‌‌شان، مشترک است. رابطه‌ى دهقانان با دستگاه‌هاى دولتى در روستاهای مختلف تقریباً شبیه به هم و فضاى سیاسى روستاها کمابیش یکسان است. از این روست که بسیاری از جنبش‌هاى دهقانى در جوامع مختلف، رنگ‌وبوی مشابهی به خود می‌گیرند. این مسئله کار محققان و مورخان را آسان کرده تا با دقیق شدن در چند انقلاب و بررسی عملکرد چند گروه از روستاییان و دهقانان، به الگویی کلی و نسبتاً دقیق دست یابند. سهراب یزدانی برای بررسی جامعه‌ی روستایی ایران، ابتدا به سراغ چند کشور دیگر می‌رود و مبارزات دهقانی را در آن سرزمین‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. او همچنین با نگاهی به تاریخ‌نگاری مشروطه در دیباچه‌ی کتابِ روستاییان و مشروطیت ایران، مخاطب را آماده‌ی فراتر رفتن از مسیر همیشگی می‌کند.

سهراب یزدانی از میان نمونه‌هاى فراوان و متنوع حرکت‌هاى دهقانى، به چند مورد مى‌پردازد که در خلال جنبش‌هاى طبقه‌ى متوسط رخ داده‌اند. اما نمونه‌هاى تاریخى نشان مى‌دهند که انقلاب‌هاى طبقه‌ى متوسط به یک صورت رخ نمى‌دهند؛ چنانچه انقلاب انگلیس از انقلاب فرانسه و روسیه و مکزیک بسیار متفاوت بوده است و جایگاه و سرنوشت دهقانان در آن‌ها نیز به‌شدت با یکدیگر فرق داشتند. یزدانی پس از آنکه مخاطب را با چهار انقلاب متفاوت طبقه‌ى متوسط آشنا می‌کند، به چند ویژگى جنبش‌هاى دهقانى در چارچوب چنین انقلاب‌هایى مى‌نگرد.

کتاب روستاییان و مشروطیت ایران این سوال را مطرح می‌کند:‌ هنگامى‌که دهقانان به جنبش انقلابى مى‌پیوندند چه دیدگاهى درباره‌ى مسائل سیاسى و چشم‌انداز آینده دارند؟ و این‌طور پاسخ می‌دهد که: به‌طورکلى، آن‌ها چندان در بند مسائل ایدئولوژیکى نیستند. حتى کارى به کار دنیاى سیاست ندارند. نگاه آنان به‌طور طبیعى متوجه زمین و مسائلى است که به این منبع تولید گره مى‌خورد. بنابراین، آنچه براى دهقان اهمیت دارد مالکیت زمین، رابطه با ارباب، میزان سهم‌برى از محصول کشاورزى، اجاره‌ى زمین، مالیات‌ها، در برخى از جوامع سربازگیرى، و رفتار ارباب و گماشتگان اوست.

سهراب یزدانی پس از بررسی همه‌جانبه‌ی انقلاب‌های دهقانی و رهبران آن‌ها، در فصل‌هاى پیش رو مى‌کوشد از حال و روز دهقانان ایران در زمانه‌ى مشروطیت آگاه شود. به این منظور، پیش از هرچیز به بررسی این نکته می‌پردازد که نظام زمیندارى ایران و روابط ارباب‌ رعیتى چگونه تولید کشاورزى را تنظیم مى‌کردند و چه اثرى بر زندگى کشاورزان ایرانى داشتند. نویسنده همچنین به دوره‌ا‌ى از مشروطیت نگاه می‌اندازد که موقعیت سیاسى و اجتماعى جدیدى پدید آمد و روستاییان توانستند خواسته‌هاى خود را مطرح کنند. کتاب روستاییان و مشروطیت ایران در نهایت، اعتراض و شورش دهقانى در مناطق مختلف کشور را ردیابی و شیوه‌ی مبارزه آنان را شناسایی می‌کند.

این کتاب به کوشش نشر ماهی چاپ و روانه‌ی بازار شده است.

کتاب روستاییان و مشروطیت ایران برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به کتب سیاسی و تاریخی علاقه‌مندید، این اثر اطلاعات مفیدی را در باب مشروطیت ایران و نقش روستاییان و دهقانان در این انقلاب در اختیارتان می‌گذارد.

در بخشی از کتاب روستاییان و مشروطیت ایران می‌خوانیم

اجتماعیون دو نوع مالکیت زمین را از یکدیگر جدا مى‌کردند. اولى زمین‌هاى خالصه بود. این زمین‌ها باید بدون پرداخت غرامت مصادره و به‌رایگان بین رعایا تقسیم مى‌شدند. دومى زمین‌هاى اربابى بود. بخشى از این زمین‌ها را باید بانک مى‌خرید و سپس به رعایا واگذار مى‌کرد. در این برنامه، چند نکته‌ى مبهم وجود داشت. این موضع روشن نبود که چه مقدار زمین را مى‌شد «علاوه بر احتیاج» مالکان دانست. در کشورى که بانک بومى دایر نبود، کدام مؤسسه باید زمین‌ها را مى‌خرید. چگونگى تقسیم زمین و مساحت زمین‌هاى واگذارى به دهقانان نیز مبهم مى‌ماند. البته این نکته را هم در نظر بگیریم که مواد برنامه‌ى حزبى هیچ‌گاه به‌تفصیل بیان نمى‌شوند. این وظیفه را انتشارات و اعضاى حزب برعهده مى‌گیرند که درباره‌ى جزئیات برنامه و راه‌هاى اجراى آن‌ها توضیح بدهند.

برنامه‌ى ارضى اجتماعیون گفت‌وگوهایى در جامعه به راه انداخت، تا جایى که روزنامه‌ى حبل‌المتین مقاله‌هایى دراین‌باره منتشر کرد. نخستین مقاله به املاک خالصه توجه کرد. نویسنده به این موضوع اشاره کرد که زمین‌هاى خالصه چندان فایده‌اى براى دولت ندارند و چه بهتر که دولت آن‌ها را بفروشد و پول نقد به دست بیاورد. خریداران زمین هم باید به زارعان محدود شود و مالکان بزرگ و اعیان حق خریدن آن‌ها را نداشته باشند. بهاى زمین را مى‌شود در ده قسط ده‌ساله گرفت و در این مدت زمین در گرو دولت باقى مى‌ماند.

چند روز بعد، روزنامه مقاله‌اى از حاج‌عباس حسینى منتشر کرد. نویسنده معتقد بود که پیشنهاد پیشین حبل‌المتین درست اما ناکافى بوده است. او پرسید چرا تنها باید خالصه‌هاى کنونى دولت را تقسیم کرد و زمین‌هاى خالصه‌اى را که در سال‌هاى پیش فروخته شده‌اند کنار گذاشت؟ نویسنده به این موضوع توجه کرد که اشخاصى در گذشته یک ده و قصبه و حتى یک بلوک را با پرداخت حداکثر پانصد پنج‌هزارى (دویست و پنجاه تومان) خریده‌اند و از این راه ثروت اندوخته‌اند.

فهرست مطالب کتاب

دیباچه
فصل یکم: نظام ارباب‌ رعیتى در ایران
فصل دوم: حکومت مشروطه و دادخواهى روستاییان
فصل سوم: مسئله‌ى بهره‌ى مالکانه و مالیات‌ها
فصل چهارم: جنبش دهقانى در آذربایجان
فصل پنجم: گیلان: «انقلاب قراء و قصبات»
فصل ششم: نهادهاى مشروطه و روستاییان
فصل هفتم: مشروطه‌خواهان و مسئله‌ى ارضى
فصل هشتم: بررسى جنبش دهقانى
یادداشت‌ها
گزیده‌ى منابع
نمایه