معرفی و دانلود کتاب آخرین تزار: زندگی و مرگ نیکالای دوم

معرفی کتاب آخرین تزار: زندگی و مرگ نیکالای دوم

آیا آناستاسیا توانست از شب قتل‌عام بگریزد؟ آیا گلوله به نشان سلطنتی الکسی برخورد کرد و فرزندان او هنوز زنده‌اند؟ این‌ها پرسش‌هایی هستند که برای رسیدن به پاسخشان باید بسیار مطالعه و تحقیق کنیم و کتاب آخرین تزار نیز یکی از همین منابع مطالعاتی است. ادوارد رادزینسکی کوشیده است تا با استفاده از منابع کتبی و صوتی به‌جای مانده از دوران نیکالای دوم، تاریخچه‌ی خاندان رومانوف‌ها،‌ عوامل انقراض آن‌ها و چگونگی رخداد انقلاب اکتبر 1917 را برای ما شرح دهد تا با تاریخ معاصر روسیه که تا همین امروز نیز بر جهان اثرگذار است، بیشتر آشنا شویم.

درباره‌ی کتاب آخرین تزار

با شکوه‌ترین امپراتوری روی زمین، صاحب یک ششم از کره‌ی خاکی، سقوط کرد. قدرتمندترین و ثروتمندترین افراد آسیا - اروپا کشته شدند؛ آن هم نه به‌شکلی معمولی، بلکه به فجیع‌ترین حالت ممکن که هنوز تاریخ نتوانسته شیوه‌ی کشتار آن‌ها را به‌طور کامل کشف کند و سرنوشت رومانوف‌ها همچنان در هاله‌ای از ابهام فرو رفته. کتاب آخرین تزار ("Gospodi--spasi i usmiri Rossii͡u︡)، عبرت‌نامه است؛ گزارشی تاریخی که به خوانندگان خود نشان می‌دهد یک حکومت هر قدر هم ثروتمند و قوی باشد، در صورت نداشتن پشتوانه‌ی مردمی، فرو می‌ریزد و تاوان این استبداد را کودکان بی‌گناه رومانوف‌ها پرداختند. ادوارد رادزینسکی (Ėdvard Radzinskiĭ) موضع‌گیری خاصی ندارد و صرفاً می‌خواهد روند به وجود آمدن خاندان رومانوف‌ها، چگونگی به سلطنت رسیدن و حذف آن‌ها از سریر قدرت را برای ما بازگو کند. پیش از هر چیز باید به گذشته‌ی این خاندان رجوع کنیم و با تاریخچه‌ی رومانوف‌ها آشنا شویم.

کتاب آخرین تزار ما را با یک عکاس آشنا می‌کند؛ فردی که در شب اعدام دسته‌جمعی رومانوف‌ها، در میان این گروه حضور داشت. طبیعتاً او عکس‌های زیادی گرفته و از جزئیات چگونگی به قتل رسیدن خاندان تزار با خبر است اما مهم‌تر از عکس، دست‌نوشته‌هایی است که او توانسته از درون قصر کرملین پیدا و آن‌ها را منتشر کند: دست‌نوشته‌هایی منسوب به آخرین تزار روسیه، نیکالای دوم. این دست‌نوشته‌ها از حقایقی پرده برمی‌دارند که تا سالیان سال و در دوره‌ی تزار جزو اطلاعات محرمانه محسوب می‌شدند؛‌ موضوعی مثل بیمار بودن اکثر افراد خاندان رومانوف‌ها همچون پسر نیکالای دوم، آلیکس. این اتفاق نیز به ازدواج‌های فامیلی خاندان‌های سلطنتی اروپا با یکدیگر ارتباط داشت. به‌طور مثال ملکه ویکتوریای انگلستان به بیماری هموفیلی مبتلا بود و ازدواج خاندان‌های اروپایی با فرزندان ویکتوریا، رفته رفته باعث شد تا این بیماری خونی در خانواده‌های پادشاهی رواج پیدا کند و تا جایی پیش رود که هموفیلی به‌عنوان «بیماری سلطنتی» شناخته شود.

یکی از مهم‌ترین، حاشیه‌سازترین و ویران‌گرترین افرادی که در دربار تزار حضور داشت، «گریگورى راسپوتین» است. می‌توانیم به جرئت بگوییم که راسپوتین، در کنار فقر، تبعیض، فساد شدید دربار و جامعه‌ی طبقاتی، از عوامل فروپاشی سلطنت تزار است. این کشیش ژولیده و عارف‌مسلک که از طریق روابطی پیچیده و ناسالم، با خاندان رومانوف‌ها آشنا شده بود، به‌طرز عجیبی و در زمانی کوتاه، بر درباریان و به‌خصوص ملکه نفوذ پیدا کرد. او به‌سادگی همه را فریب می‌داد. راسپوتین که از فساد جنسی گرفته تا کلاهبرداری را بارها و بارها در کارنامه‌ی خود ثبت کرده بود، به جای اینکه از قدرت خلع شود، هر روز قوی‌تر و بانفودتر می‌شد و کار به‌جایی رسید که ملکه و تزار بالاترین مقام مذهبی روسیه را به او اعطا کردند و باعث خشم کلیسا شدند.

راسپوتین خود را به‌عنوان پیشگو به دیگران معرفی می‌کرد (البته با توجه به بعضی از قرائن نمی‌توانیم پیشگو بودن او را صددرصد انکار کنیم.) و با همین ادعا، جمع کثیری از درباریان و مردم را مرید خود کرده بود. این شخصیت عجیب که نمی‌دانیم واقعاً با عالم غیب ارتباطی داشت یا نه، در سال 1916 نامه‌ای عجیب برای ملکه می‌نویسد و ادعا می‌کند که: «کسانی می خواهند مرا را بکشند؛ اگر این افراد از کشاورزان و پیشه‌وران باشند که هیچ، اما اگر از دولتیان و درباریان باشند، نفرین من پایه‌های سلطنت روسیه را ویران خواهد کرد و رومانوف‌ها تا دو سال بعد سرنگون و همگی کشته خواهند شد.» و در کمال تعجب، پیش‌گویی او درست از از آب درآمد. راسپوتین به دست سه نفر از درباریان به‌قتل رسید و یک سال بعد، بلشویکی‌های انقلابی، تاج و تخت سلطنت تزار روسیه را در هم کوبیدند. ادوارد رادزینسکی درباره‌ی این کشیش مرموز و قدرتمند، شرح مفصلی را بازگو کرده و ما را با فضای مذهبی و مردم خرافاتی روسیه‌ی دوره‌ی تزار آشنا می‌کند.

کتاب آخرین تزار از فضای انقلابی منتهی به اکتبر 1917 نیز سخن می‌گوید. زمانی که همه‌ی مشاغل اعتصاب کرده بودند و روشنفکران توانسته بودند آحاد جامعه از قشرهای گوناگون، به‌خصوص کارگران، را با خود همراه کنند. با بالا گرفتن اعتصابات و اعتراضات، نیکالای دوم مجبور شد تا قانون اساسی را اصلاح و کمی از خواسته‌های معترضان را برآورده کند، اما دیگر دیر شده بود. انقلابی‌ها به کمتر از تغییر حکومت راضی نبودند. سرنوشت مسیر خود را طی می‌کرد و قطار تاریخ قصد توقف نداشت. سرانجام در شبی بسیار سرد، نیروهای انقلابی به کاخ کرملین وارد شدند و با رگبار گلوله‌ها، نیکالای دوم را از خواب بیدار کردند. تیرها به‌سمت آخرین تزار روسیه و فرزندان او شلیک شدند و الماس و نشان‌های حکومتی هم نتوانستند رومانوف‌ها را از عاقبتی که با شیوه‌ی حکومت کردنشان برای خود به‌وجود آورده بودند، نجات دهند. کتاب آخرین تزار کوشیده است تا بدون دخل و تصرف و با کمک گرفتن از مستندات آرشیو شده و استفاده از دست‌نویس‌های شخصیت‌های قابل اعتماد، مطالب خود را با سند و مدرک بازگو کرده و کتاب آخرین تزار را به اثری مستند تبدیل کند.

کتاب آخرین تزار با ترجمه‌ی میترا نظریان در نشر ماهی به چاپ رسیده است.

کتاب آخرین تزار برای چه کسانی مناسب است؟

تاریخ خاندان رومانوف‌ها و چگونگی انقراضشان همیشه با ترکیبی از افسانه و حقیقت توأمان است و چگونگی روایت وقایع، کاملاً به جهت‌گیری سیاسی راوی بستگی دارد؛ اما ادوارد رادزینسکی کوشیده است تا این واقعه‌ی تاریخی را ابتدا بی‌طرفانه روایت کند و از بدگویی یا تحسین رومانوف‌ها و بلشویک‌ها خودداری کند. این کتاب برای علاقه‌مندان به کتاب‌های تحقیقی تاریخی و دوست‌داران تاریخ روسیه مناسب است.

در بخشی از کتاب آخرین تزار: زندگی و مرگ نیکالای دوم می‌خوانیم

سپاه مهاجمان جنوب شهر را درنوردیده بود: کیشتیم، میاس، زلاتائوست و شادرینسک دیگر به تصرف آن‌ها درآمده بودند. “شتافتن با خشم و خروش” در کار نبود. آن‌ها مى‌خواستند آهسته حلقه‌ى محاصره به دور شهر را تنگ‌تر کنند و رفته‌رفته نفسش را بگیرند. به نظر مى‌رسید هیچ عجله‌اى هم ندارند.

در این زمان، جز چندصد سرباز مسلح که افراد گارد سرخ بودند، هیچ نیرویى در یکاترینبورگ نبود. اما شمار زیادى از افسران تزارى در شهر حضور داشتند، چون آموزشگاه ستاد کل ارتش را از پتروگراد به آن‌جا منتقل کرده بودند... اما حتى یک نفر هم براى آزادکردن زندانیان عمارت ایپاتیِف اقدام قاطعانه‌اى نکرد!

بله، خانواده‌ى سلطنتى محبوب نبودند.

چک‌ها و ارتش سیبرى هرگز قصد نداشتند پس از سرنگون‌کردن بلشویک‌ها حکومت تزارى را برقرار سازند. حکومت مجلس مؤسسان... در سامارا از حکومت آینده چنین نام مى‌بردند: “کمیته‌ى مجلس مؤسسان”. ماجراهاى راسپوتین و پیروانش، همسرى منفور در چشم ملت، جنگ خونین، شایعات مربوط به خیانت... بله، نیکالاى به‌راستى آماج نفرت مردم بود، یک امپراتور سرنگون‌شده. اگر هم کسى مى‌خواست او را آزاد کند، بى‌شک پس از رهایى وى به دردسر مى‌افتاد.

خودکامه‌ى سابق طى آن سال هولناک چیزهاى بسیارى را دریافته بود، مهم‌تر از همه این‌که زنده‌ى او به درد هیچ‌کس نمى‌خورد. اما مرده‌اش چه؟ “هر قربانى‌اى که لازم باشد نثار خواهم کرد. ” (بخشى از سخنان او پیش از کناره‌گیرى از سلطنت.)

اما پاى نکته‌ى دیگرى هم در میان بود: بى‌شک آن‌ها پس از کشتن وى خانواده‌اش را آزاد مى‌کردند. این تنها راه آزادکردن تمام اعضاى خانواده بود. آیا مرگ او... یک موهبت بود؟

نیکالاى نکته‌بین دریافته بود آن “افسر”، با آن دانش ابتدایى‌اش از زبان فرانسوى، چه نوع آدمى است، افسر وفادارى که ولیعهد را “ولیهد” مى‌نوشت.

نیکالاى در تمام عمر بازیچه‌ى دیگران بود: پلیس تزارى، مادرش، کشِسینسکایا، آلیکس، دوما، ویرُبُوا، راسپوتین. همه با تزار بازى کردند، اما این یکى بازى او بود و خودش هم آن را پیش مى‌برد. نیکالاى مى‌دانست که با پاسخ‌دادن به نامه‌ى “افسر” و نوشتن آن یادداشت در دفتر خاطرات، خود را به مرگ محکوم خواهد کرد. آن‌ها براى او طعمه گذاشتند نامه‌هایى امیدبخش. اما این طعمه‌ها خود به قلاب او گیر کردند...

فهرست مطالب کتاب

دیباچه
بخش یکم: ورق‌زدن دفترهاى خاطرات تزار
فصل 1: اسناد خونین
فصل 2: دفتر یادداشت‌هاى روزانه آغاز مى‌شود...
فصل 3: “سرم گیج مى‌رود. نمى‌خواهم باور کنم... ”
فصل 4: زوج قدرتمند
فصل 5: خانواده‌ى تزار
فصل 6: “اندیشیدن به این‌که چهل و پنج‌ساله شده‌ام
فصل 7: “نامه‌هایت را مى‌خوانم و مى‌کوشم تصور کنم که
بخش دوم: نابودى “آتلانتیس”
فصل 8: سال نو فرا رسید، 1917...
فصل 9: “از خداوند سپاسگزارم که نجات یافتیم
فصل 10: “رفقا”
فصل 11: مأموریت محرمانه
بخش سوم: شب ایپاتیِف
فصل 12: خانه‌ى واپسین
فصل 13: “فرار”
فصل 14: تدارک قتل
فصل 15: تحقیقات آغاز مى‌شوند
فصل 16: مهمان
پس‌گفتار: سرنوشت عاملان تیرباران
نمایه