معرفی و دانلود کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید: درآمدی نظری بر مشروطه ایران

معرفی کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید: درآمدی نظری بر مشروطه ایران

کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید اثری از حسین آبادیان است که سعی دارد به بررسی آرای حاکم در دوران قاجار و مشروطه‌ بپردازد. در واقع، پژوهشی که می‌خوانید کوشش دارد به این پاسخ برسد که مفاهیم قدیم در دوران مشروطه تا چه حد به‌لحاظ تئوری و عملی قادر بودند خود را با زمانه‌ی جدید هماهنگ سازند و به شکل‌گیری ایده‌های نوین یاری رساند. این کتاب همچنین مشروطه در حوز‌ه‌های نظر و عمل را مورد بررسی خود قرار می‌دهد.

درباره‌ی کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید

در ابتدا، حسین آبادیان در کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید سعی می‌کند یک توضیح کلی از دوران مشروطه در اختیار مخاطبان قرار دهد و از اهمیت تاریخی و جریان‌سازی آن بگوید. به باور آبادیان، این دوران مشروطه بود که باعث شد روحانیون خود را با گستره‌ای از مفاهیم و اندیشه‌های جدید مطابقت دهند و با آن‌ها آشنا شوند. همچنین، به گفته‌ی نویسنده‌ی کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید، این دوران مشروطه بود که تفاسیر و ترجمه‌های گوناگونی از متون کهن در اختیار مخاطبان و روحانیون قرار داد و آنان را به‌سوی پیشرفت و علم‌آموزی سوق داد.

البته در ادامه، این نکته توسط حسین آبادیان در کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید ذکر می‌شود که با وجود آنکه مشروطه کوشید تا نظام مفاهیم به‌جامانده از گذشته، یعنی سنت، را به درون جامعه ببرد، اما در این مهم شکست خورد و نتوانست عمیق‌تر، درونی‌تر و اصولی‌تر عمل کند.

حسین آبادیان باور دارد که دوران مشروطه را اساساً از دو زاویه دید می‌توان مورد بررسی قرار داد: این نکته که مشروطه چگونه نظریه‌پردازی کرد و به طرح‌ریزی مباحث گوناگون پرداخت و از سوی دیگر، به چه شکل در راستای تحقق تئوری‌های ارائه‌شده عمل کرد. از همین رو، نویسنده کوشش دارد تا اساساً به این مسئله بپردازد که مشروطه از گذشته چگونه کمک گرفت و همچنین این واقعیت مهم را می‌شکافد که مخاطب امروزی وقتی به دوران مشروطه فکر می‌کند، آن را با چه دیدی مورد قضاوت خود قرار می‌دهد.

به‌طورکلی می‌توان گفت که حسین آبادیان در کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید کوشش دارد تا به بررسی و تحلیل آرا و سرگذشت تاریخی دوران مشروطه بپردازد و در این راه از ارائه‌ی قضاوت‌های کلی‌گویانه تا حد امکان جلوگیری می‌کند. می‌توان ادعا کرد که این کتاب ایده‌های موجود در دوران مشروطه را برای مخاطبان شرح می‌دهد و محدودیت‌های ذاتی و تاریخی آن را نیز با نثری روان و قابل فهم تحلیل می‌کند. مشخصاً کتاب‌های تحلیل دوره‌های تاریخی آثار بی‌نقصی نیستند، اما می‌توان گفت کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید تلاش جالب‌توجهی در باب دوران مشروطه محسوب می‌شود. این کتاب توسط انتشارات کویر منتشر شده است.

کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید برای چه کسانی مناسب است؟

این اثر به پژوهشگران و علاقه‌مندان به مبحث انقلاب مشروطه و تاریخ معاصر ایران توصیه می‌شود.

در بخشی از کتاب مفاهیم قدیم و اندیشه جدید: درآمدی نظری بر مشروطه ایران می‌خوانیم

شیخ محمدحسین‌ نایینی‌ برجسته‌ترین‌ فقیه‌ عهد مشروطه‌ بود که‌ در باب‌ نسبت‌ شریعت‌ و مشروطه ‌رساله‌ای‌ مهم‌ نگاشت‌، نقطه‌ عزیمت‌ وی‌ در تحلیل‌ مشروطه‌ بحث‌ حفظ بیضه‌ اسلام‌ به‌شمار می‌رفت که‌ بر قاعده‌ نفی‌سبیل‌ مبتنی‌ بود. نایینی‌ با فعالان‌ مشروطه‌ در نجف‌ ارتباط داشت‌ زیرا در آن جا مقیم بود، به‌همین‌ دلیل‌ از چند و چون‌ بحث‌ مشروطه‌ آگاه‌ بود، پاسخ‌ او به‌ چالش‌ غربی‌ که‌ در قالب‌ مشروطه‌خواهی‌ در ایران‌ بروز و ظهور یافت، پاسخی‌ کاملاً شرعی‌ بود، زیرا نایینی هم به‌عنوان یک مجتهد دینی، احکام شرع را همان حکمت عملی می‌دید. به‌عبارت‌ دیگر نایینی‌ پس‌ از رواج‌ مشروطیت‌ در ایران‌ تلاش‌ کرد به‌عنوان‌ یک‌ فقیه‌ شیعی‌ حکم‌ شرعی‌ آن‌ را اعلام‌ کند، پس‌ با همان‌ دیدگاه‌ تاریخی‌ و فقهی‌ مجتهدین‌ شیعه‌، مشروطه‌ را وارد منظومه‌ای‌ کرد که‌ غایت‌ آن‌ دغدغه‌ دینی‌ بود. از طرف‌ دیگر پاسخ‌ نایینی‌ به‌ مقوله‌ مشروطه‌، دفاعی‌ شرعی‌ از آن‌ دربرابر شبهات‌ مشروعه‌خواهان‌ به‌شمار می‌آمد، در حقیقت‌ نه‌ تنها وی‌ بلکه‌ کلیه‌ روحانیون‌ مدافع‌ مشروطه‌ در پاسخ‌ به‌ چالش‌ مشروعه‌خواهان‌ رسالات‌ خود را به‌ رشته‌ تحریر درآوردند. اگر دیدگاه‌های‌ فقهی‌ مخالف‌ مشروطه‌ از منطق‌ و انسجام‌ درونی‌ ویژه‌ خود برخوردار بود، دیدگاه‌های هوادار مشروطه که تلاش می‌کردند آن را با احکام شرعی منطبق سازند، از چنین نظمی برخورداری نداشت.

بدون‌ تردید نایینی‌ برجسته‌ترین‌ فقیه‌ عصر مشروطیت‌ است‌، از این‌ حیث‌ که‌ او تمام‌ توش‌ و توان‌ خود را به‌کار گرفت‌ تا مفهومی‌ را که‌ اساساً از غرب‌ وارد شده‌ بود بومی‌ کند. بومی‌سازی‌ مفهوم‌ مشروطه‌ تبعات‌ خوشایند و ناخوشایند فراوانی‌ برجای‌ گذاشت‌، مهمترین‌ این‌ وجه‌ توجیه‌ ایدئولوژیک‌ مشروطه‌ از منظر دین‌ بود که‌ البته‌ می‌توانست‌ وجوه‌ مثبت‌ و منفی‌ فراوانی‌ در حیطه‌های نظر و سیاست عملی برجای‌ گذارد. رساله‌ نایینی‌ هم‌ مثل‌ سایر رسائل ‌مدافعان‌ مشروطه‌ در پاسخ‌ به‌ شیخ‌ فضل‌الله‌ نوری‌ و طرفدارانش‌ نوشته‌ شد، درحقیقت‌ اگر مواضع‌ شیخ ‌نبود، چنین‌ رسائلی‌ هم‌ معلوم‌ نبود به‌ رشته‌ تحریر درآید. شیخ‌ اهتمام‌ خود را مصروف‌ مغایرت‌ مشروطه‌ با اندیشه‌ دینی‌ کرد و برعکس‌ فقهای‌ مخالف‌ او تلاش‌ کردند با بومی‌ساختن‌ آن‌ مفهوم‌ از چیزی‌ که‌ متعلق‌ به ‌دیگری‌ بود، مضمونی‌ خودی‌ بسازند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل مقدماتی‌
الف. تمهیدات نظری
ب. تامل در مفهوم گفتار و پرسش
فصل یکم: حوزه‌های مختلف فکری در دورۀ نخست قاجار
فصل دوم: اندیشۀ اتحاد اسلام و موقعیت آن در برابر غیر
الف. اندیشه‌های شیخ‌الرئیس قاجار
ب. دیدگاه‌های شیخ ‌هادی نجم‌آبادی و سید جمال‌الدین واعظ اصفهانی
فصل سوم: شیخ‌فضل‌الله نوری و امتناع گفتگو با اندیشه‌های جدید
فصل چهارم: تداوم سنت قدمائی اندیشه در دوره مشروطه‌
فصل پنجم: بازسازی محتوای نظام قدیم اندیشه در قالب مشروطه
فصل ششم: تحریر محل نزاع در گفتار دینی‌ مشروطه‌
فصل هفتم: شیخ اسماعیل محلاتی و تکوین اندیشه سیاسی مشروطه
فصل هشتم: تحول کهنه به نو در اندیشه سیاسی نایینی
فصل نهم: چالش‌های‌ مراجع‌ و روشنفکران‌ مشروطه‌خواه‌
فصل دهم: مذهب و سیاست در اندیشه سید حسین‌ اردبیلی‌
فصل یازدهم: مشروطه در اندیشه سیاسی شیخ حسین یزدی
فصل دوازدهم: وجود و ماهیت غرب از دیدگاه حاجی آقا شیرازی
تأملی در برخی نتایج
منابع و مآخذ
نمایه اعلام
نمایه مفاهیم