معرفی و دانلود کتاب درنگی در سکوت عرفانی

معرفی کتاب درنگی در سکوت عرفانی

علاقه‌مندان به عرفان ایرانی - اسلامی، از جایگاه والای سکوت در اندیشه‌ی عارفان به خوبی آگاهند. کتاب درنگی در سکوت عرفانی اثر قربان ولیئی، نخستین پژوهش مستقلی‌ است که در باب چیستی و چرایی تاکید بر سکوت در عرفان صورت گرفته است.

درباره کتاب درنگی بر سکوت عرفانی:

آثار مولوی نمونه‌‌های درخشانی از دیدگاه عرفانی در باب سکوت ارائه می‌کنند. در ابیات فراوانی از غزلیات شمس و فرازهای مختلفی از مثنوی معنوی، در کنار مذمت سخن، تأکید بی‌اندازه‌ای بر لزوم خاموشی زبان شده است. برای مثال در مصراعی می‌خوانیم: "سخن بادَست ای بنده، کند دل را پراکنده" و در مصراعی دیگر: "اسب سخن بیش مران، در ره جان گرد مکن".
چناچنه می‌دانیم تخلص مولوی نیز خموش بوده است. با این حال، شاعری که ابیات زیادی در ستایش از سکوت سروده و خود را خموش می‌نامیده، ظاهرا چندان در قید توصیه‌هایی که می‌کرده نبوده و به قولی، خودش کمتر لب فرو می‌بسته است. این تناقض ظاهری را چگونه می‌توان توضیح داد؟

کتاب درنگی در سکوت عرفانی، تلاشی‌ست در جهت پاسخ دادن به پرسش‌هایی از این دست. البته که این تحقیق منحصر به اشعار مولانا نیست، و دامنه‌ی بحث‌های آن شامل طیف وسیعی از آثار عرفانی_از کارهای سنایی و عطار گرفته، تا نوشته‌های نجم دایه و کتاب‌های جامی و... می‌شود.

دکتر قربان ولیئی پیش از ورود به بحث اصلی، ابتدا تأملی کوتاه در باب برخی از اصول مقدماتی می‌کند؛ برای مثال درباره‌ی مقصد نهاییِ سلوک عرفانی توضیحات مختصری می‌دهد؛ اعمال و رفتارهایی را که مستلزمِ این سلوکند برمی‌شمارد، و مطالبی نیز درباره‌ی آنچه در عرفان، فنا در ذات الهی خوانده شده، بیان می‌کند. سپس از این توضیحات ابتدایی پُلی می‌زند به بحث اصلی خود، که همان سکوت و جایگاه آن در اندیشه‌ی عرفانی است.

او معتقد است که در نظر اکثر عرفای ایرانی، سکوت یکی از اصول طریقت به شمار می‌رفته. با این حال معنای سکوت در نزد تمام عارفان مشابه و یکسان نبوده است. کتاب درنگی در سکوت عرفانی تلاش می‌کند تا دلالت‌های مختلف مفهوم سکوت در اندیشه‌ی عارفان بزرگ را با یکدیگر مقایسه کرده، و تفاوت‌ها و شباهت‌هایی را که در نگاه به این موضوع وجود داشته، تببین کند. در این اثر همچنین، بحث‌های جالبی درباره‌ی تاثیر اندیشه‌ی سکوتِ عرفانی بر سبک و زبانِ ادبی عارفان شده است.
در فصل پایانی کتاب، از مرحله‌ای سخن گفته شده است که عارف پس از سرشاری از حضور خدا، خویش را ناچار از سخن گفتن می‌بیند.

بنابراین می‌توان گفت که طرح کلی این کتاب، بررسی سلوک عرفانی با تمرکز بر مفهوم سکوت است؛ از این منظر، آغاز سلوک با خاموشی و پایانش با بیانگری‌ست.

کتاب درنگی در سکوت عرفانی مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به پژوهش‌های عرفانی مخاطبین اصلی این کتاب هستند.

با قربان ولیئی بیشتر آشنا شویم:

وی دانش‌آموخته‌ی زبان و ادبیات فارسی‌ است. ولیئی علاوه بر تدریس و فعالیت‌های پژوهشی، اشعاری با حال و هوای عاشقانه-عارفانه نیز سروده است. برخی از آثار وی: ضربان ذات، مجموع پریشانی، باید نوشت نام تو را با پرنده‌ها.

در بخشی از کتاب درنگی در سکوت عرفانی می‌خوانیم:

برخلاف خاموشی زبان که محسوس و به سادگی ادراک‌پذیر است، تبیین خاموشی ضمیر و اساساً اثبات امکان آن بسیار دشوار است. به عبارت دیگر، هم تصوّر خاموشی ضمیر دشوار است و هم تصدیق آن چنان‌که گفتیم، خاموشی ضمیر به معنای قطع شدن حدیث نفس یا گفتگوی ذهنی است. به زبان خاموش شدن، به آسانی صورت می‌گیرد، اما قطع حدیث نفس بسیار دشوار است. این نکته که در هنگام خاموشی ظاهری، ذهن غرق حدیث نفس است و در فغان و در غوغاست، نیازی به اثبات ندارد...

در نظام روان‌شناختی صوفیه، قلب که کانون معرفت است تنها با انصراف از حواس ظاهری و توجه به عالم ملکوت می‌تواند ظرف معرفت حقیقی قرار گیرد. به تعبیر امام محمد غزالی، قلب دارای دو باب است که «یکی از آن دو رو به سوی عالم ملکوت که عبارت از لوح محفوظ است گشوده می‌باشد و دیگری در جهت حواس پنجگانۀ ظاهری که چنگ بر عالم شهود دارد قرار گرفته است.»

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اوّل: انواع خاموشی
1-1- خاموشی زبان
1-2- خاموشی ضمیر
1-2-1- خاموشی ضمیر و آگاهی محض
1-2-2- خاموشی ضمیر و تجربۀ عرفانی
1-2-2-1- ویژگی‌های خاموشی ضمیر به مثابه تجربه‌ای عرفانی
1-3- خلاصۀ فصل
فصل دوم: بررسی و تحلیل چرایی خاموشی
2-1- چرایی خاموشی زبان
2-1-1- آماده‌سازی سالک
2-1-1-1- بازدارندگی از گناهان زبانی
2-1-1-2 جنبۀ عبادی داشتن
2-1-1-3- از شروط خلوت‌ بودن
2-1-1-4- زمینه‌سازی برای نطق دل
2-1-2- وقوع تجربۀ عرفانی
2-1-3- بیان‌ناپذیری
2-1-3-1- وضعیت زبان در فنا، بقا و وصال
2-1-3-2- عامل بیان‌ناپذیری
2-1-3-3- نظریات موجود در باب عوامل بیان‌ناپذیری
2-1-4- القاء معرفت
2-1-5- کتمان اسرار (رازپوشی)
2-2- چرایی خاموشی ضمیر
2-2-1- خاموشی ضمیر؛ تجربه نیستی و فنا
2-2-2- خاموشی ضمیر؛ استماع کلام الهی
2-3- خلاصۀ فصل
فصل سوم: خاموشی و دیگر منازل سلوک عرفانی
3-1- ذکر خداوند
3-2- جمعیّت خاطر
3-3- مراقبه
3-4- حیرت
3-5- تجرید و تفرید
3-6- توحید
3-7- معرفت
3-8- خلاصۀ فصل
فصل چهارم: چرایی سخن گفتن عارفان
4-1- برتری سخن گفتن عارف بر خاموشی او
4-2- زبان حق شدن
4-3- کشش مریدان
4-4 – جوشش نطق
4-5- خلاصۀ فصل
فهرست منابع