معرفی و دانلود کتاب جهان بینی‌ها: درآمدی بر تاریخ و فلسفه علم

معرفی کتاب جهان بینی‌ها: درآمدی بر تاریخ و فلسفه علم

کتاب جهان بینی‌ها نوشته‌ی ریچارد دویت، سفری هیجان‌انگیز به دنیای مفاهیم پیچیده‌ی تاریخ و فلسفه علم است. این کتاب به خوانندگان مبتدی کمک می‌کند تا با موضوعاتی اساسی مانند روش علمی، صدق، شواهد و استدلال آشنا شوند. نویسنده تحولات مهم علمی از دوران ارسطو تا نظریه‌های نوین مانند نسبیت و کوانتوم را بازخوانی می‌کند.

درباره‌ی کتاب جهان‌ بینی‌ها

نگاه ما به دنیا نقش اساسی در شکل‌دهی به درک ما از جهان دارد. کتاب درباره‌ی جهان‌ بینی‌ها (Worldviews) نوشته‌ی ریچارد دویت (Richard DeWitt)، از دریچه‌ی تاریخ، علم و فلسفه درک ما را نسبت به جهان پیرامون عمق می‌بخشد. این کتاب نه‌تنها به معرفی برخی از اصول و مفاهیم بنیادین تاریخ و فلسفه می‌پردازد، بلکه تلاش می‌کند تا تحولاتی که در این زمینه‌ها رخ داده است را نیز بررسی کند.

یکی از جذابیت‌های کتاب جهان‌ بینی‌ها به قلم ریچارد دویت، نحوه‌ی پرداختن به مفهوم جهان‌بینی است. او این مفهوم را به‌عنوان نظامی از باورها که به‌طور متقابل با هم مرتبط هستند، معرفی می‌کند. این نظام باورها همانند قطعات یک جورچین به‌طور منسجم و هماهنگ با هم ترکیب شده‌اند. در این نظام، هر باور با باورهای دیگر پیوند خورده و شبکه‌ای از ادراکات و تصورات را شکل می‌دهد که دیدگاه فرد را نسبت به این جهان تعیین می‌کند.

ریچارد دویت در کتاب خود، به‌طور خاص به تغییر جهان‌بینی از زمان ارسطو تا نیوتن پرداخته است. او نشان می‌دهد که چگونه این تحولات نه‌تنها بر علم، بلکه بر فلسفه و درک عمومی ما از جهان تأثیرگذار بوده‌اند. به‌عنوان مثال، باورهای ارسطو درباره‌ی جهان شامل تصورات ثابتی از مکان و حرکت بود. اما با ظهور فیزیک نیوتنی، این تصورات جای خود را به دیدگاه‌های جدیدتری دادند که بر اصول حرکت و جاذبه استوار بودند.

یکی از وظایف مهم کتاب جهان‌ بینی‌ها، بررسی چالش‌هایی است که با پیشرفت‌های اخیر علمی نظیر نظریه‌های نسبیت، کوانتوم و تکامل، در برابر جهان‌بینی غربی مطرح شده‌اند. ریچارد دویت به‌طور دقیق توضیح می‌دهد که چگونه این کشفیات جدید علمی باورهای قدیمی را به چالش کشیده و ما را وادار به بازنگری در درکمان از جهان کرده‌اند. از دیگر ویژگی‌های برجسته‌ی کتاب جهان‌ بینی‌ها، سادگی زبان و روشنی بیان آن است. دویت با وجود پرداختن به مفاهیم پیچیده و عمیق، توانسته است با زبانی روان و قابل فهم برای همگان، این مفاهیم را به روشنی تصویر کند. این ویژگی به‌ویژه برای کسانی که برای اولین بار با تاریخ و فلسفه‌ی علم آشنا می‌شوند، بسیار مفید و کارآمد خواهد بود.

علاوه‌بر این، ریچارد دویت در کتاب خود به بررسی تأثیرات فرهنگی و اجتماعی جهان‌بینی‌ها نیز پرداخته است. او نشان می‌دهد که چگونه تغییرات در جهان‌بینی‌ها می‌توانند به تحولات عمیق در جوامع مختلف منجر شوند و حتی بر هنر، ادبیات و سیاست نیز تأثیر بگذارند. به‌عنوان مثال، ریچارد دویت به تأثیرات انقلاب علمی قرن هفدهم بر هنر باروک و تغییرات اجتماعی ناشی از آن اشاره می‌کند. این نگاه جامع به جهان‌بینی‌ها، کتاب را به منبعی ارزشمند برای درک نه‌تنها تاریخ علم، بلکه تاریخ فرهنگی و اجتماعی نیز تبدیل کرده است.

یکی دیگر از جنبه‌های مهم کتاب جهان‌بینی‌ها، بررسی نقش تکنولوژی در تغییر و تحول جهان‌بینی‌ها است. ریچارد دویت به‌طور مفصل به این موضوع پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه پیشرفت‌های تکنولوژیک، از اختراع چاپ گرفته تا اینترنت، تأثیرات عمیقی بر نحوه‌ی تفکر و درک ما از جهان داشته‌اند. او توضیح می‌دهد که این ابزارهای جدید نه‌تنها اطلاعات را به‌سرعت و به‌طور گسترده‌تری در دسترس قرار داده‌اند، بلکه به تغییرات اساسی در ساختارهای اجتماعی و فرهنگی نیز منجر شده‌اند. این تحلیل‌ها به خوانندگان کمک می‌کند تا بفهمند که تکنولوژی نه‌تنها یک ابزار فیزیکی، بلکه یک عامل مهم در شکل‌دهی به جهان‌بینی‌ها و تحولات فکری و فرهنگی است.
ناشر این کتاب انتشارات ققنوس و همچنین، ترجمه‌ی آن بر عهده‌ی احسان سنایی اردکانی بوده است.

نکوداشت‌های کتاب جهان‌ بینی‌ها

• کتاب دارای مزایای بسیار و خواندن آن لذت‌بخش است. مبتدیان در مباحث تاریخ علم و فلسفه‌ی علم از گنجینه‌ی اطلاعاتی که ریچارد دویت ارائه می‌دهد قدردانی خواهند کرد. (تخمین)
• با نثری واضح و قابل درک و نمودارها و مثال‌های مؤثر، کتاب جهان‌بینی‌ها یک متن ایدئال برای تازه‌واردان به مبحث تاریخ و فلسفه‌ی علم است. ریچارد دویت نویسنده‌ای بااستعداد است که مفاهیم پیچیده را به بخش‌های قابل هضم تجزیه می‌کند، و کتاب را برای خواننده‌ی مقدماتی خوشایند می‌سازد. (تاریخ و فلسفه‌ی علوم زیستی)
• نویسنده به دلیل وضوح نوشتار و نمودارهای مفیدش که مفاهیم دشوار نظریه‌های کوانتوم و نسبیت را شرح می‌دهند، تحسین می‌شود. کتاب ریچارد دویت همزمان تاریخی، علمی و فلسفی است. یادداشت‌های فصل و منابع برای مطالعات بیشتر، ارزش کتاب جهان‌ بینی‌ها را دوچندان می‌کند. (انتخاب)
• این یک مقدمه‌ی روشن و بازنگری‌شده از تاریخ و فلسفه‌ی علم است. کتاب از نظر علمی و فلسفی آگاهانه است و بسیار توصیه می‌شود. (ساینس)
• این اثر یکی از در دسترس‌ترین و قابل تدریس‌ترین مقدمه‌ها برای ورود به تاریخ و فلسفه‌ی علم است که در طول بیش از دو دهه تدریس دیده‌ام. توضیح و بحث ریچارد دویت بسیار واضح است و با نمودارهای واضح تکمیل می‌شود. او ایده‌ها و تحولات پیچیده را به‌طور قانع‌کننده و مستقیم بیان می‌کند، به ویژه برای دانشجویان کارشناسی و مبتدیان به تاریخ و فلسفه‌ی علم مناسب است. (چارلز اس)

کتاب جهان‌ بینی‌ها برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب جهان‌ بینی‌ها نوشته‌ی ریچارد دویت برای کسانی مناسب است که علاقه‌مند به فهم بهتر مفاهیم علمی و فلسفی هستند. این کتاب نه‌تنها برای دانشجویان، بلکه برای هر کسی که به دنبال درک عمیق‌تری از تاریخ و فلسفه‌ی علم است، مفید خواهد بود.

در بخشی از کتاب جهان بینی‌ها: درآمدی بر تاریخ و فلسفه علم می‌خوانیم

پیش از آنکه فصل حاضر را به پایان ببریم، بد نیست بحثى راجع‌به موضوعى در ارتباط تنگاتنگ با نسبیت عام، یعنى روایت این نظریه از [مفهوم] گرانش، نیز ارائه کنیم. البته گفتن اینکه چنین روایتى از گرانش ارتباطى تنگاتنگ با نسبیت عام دارد احتمالاً اندکى کم‌لطفى باشد، چراکه در اغلب اوقات، نسبیت عام اساساً به‌عنوان نظریه‌اى راجع‌به گرانش شناخته مى‌شود.

همچنان‌که در بحث فوق دیدیم، نور از کوتاه‌ترین مسیر مى‌گذرد. در چارچوب نظریه نسبیت عام، اجرامى که تحت تأثیر هیچ‌گونه نیرویى واقع نشده‌اند نیز از کوتاه‌ترین مسیر ممکن مى‌گذرند، یعنى روى خطوط ژئودزیک. مهم اینجاست - و این تفاوتى تعیین‌کننده با طرز تلقى معمول از گرانش در چارچوب روایت نیوتنى دارد - که حرکت جرمى همچون یک سیاره از هیچ‌گونه نیروى جاذبه‌اى ناشى نمى‌شود. مثلاً حرکت مریخ روى یک مدار بیضوى به گرد خورشید، از طریق هیچ‌گونه نیروى جاذبه متقابلى - از نوع نیروى گرانشى - بین مریخ و خورشید برقرار نمى‌شود، بلکه مریخ نیز مثل هر جرم متحرک دیگرى در یک مسیر مستقیم جابه‌جا مى‌شود.

اما یک «خط مستقیم» در [چارچوب] یک فضاى منحنى، کماکان یک خط ژئودزیک است. همچنان که دیدیم، طبق نظریه نسبیت عام، حضور جرمى همچون خورشید به یک انحناى فضا - زمانى مى‌انجامد. و طبق معادلات نسبیت عام نیز این انحنا به طریقى است که خط ژئودزیکِ حامل مریخ به یک بیضى در اطراف خورشید شباهت دارد. به عبارت دیگر، در چارچوب نسبیت عام، هیچ «نیرو»ى جاذبه‌اى بین اجرامى نظیر مریخ و خورشید برقرار نیست، بلکه مریخ صرفاً در یک مسیر مستقیم حرکت مى‌کند، اما به دلیل انحناى فضا - زمان این‌گونه به نظر مى‌رسد که آن «خط مستقیم» به شکل یک بیضى در اطراف خورشید است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار مترجم
سپاسگزارى
مقدمه
بخش اول: موضوعات اساسى
1. جهان‌بینى‌ها
باورهاى ارسطو و جهان‌بینى ارسطویى
جهان‌بینى نیوتنى
جمع‌بندی
2. صدق
مباحث مقدماتى
شفاف‌سازى پرسش
نظریه‌هاى مطابقتى در باب صدق
نظریه‌هاى انسجام‌گرا در باب صدق
معضلات/معماهاى مربوط به نظریه‌هاى مطابقتى در باب صدق
معضلات/معماهاى مربوط به نظریه‌هاى انسجام‌گرا در باب صدق
تأملات فلسفى: دکارت و کوگیتو
جمع‌بندى
3. مسلمات تجربى و مسلمات فلسفى/مفهومى
ملاحظات مقدماتى
نکته‌اى راجع به اصطلاحات
جمع‌بندى
4. شواهد و استدلالات مؤید و مغایر
استدلال مؤید
استدلال مغایر
استدلال استقرایى و استدلال استنتاجى
جمع‌بندى
5. تز کواین - دوهم و دلالت‌هایى براى روش علمى
تز کواین - دوهم
دلالت‌هایى براى روش علمى
جمع‌بندى
6. درنگ فلسفى: معضلات و معماهاى مربوط به استقرا
معضل استقراى هیوم
پارادوکس کلاغ‌هاى هِمپل
معضل سابىِ گودمن
جمع‌بندى
7. ابطال‌پذیرى
ایده‌هاى اصلى
عوامل پیچیده‌کننده
جمع‌بندى
8. ابزارگرایى و واقع‌گرایى
پیش‌بینى و تبیین
جمع‌بندى
بخش دوم: گذار از جهان‌بینى ارسطویى به جهان‌بینى نیوتنى
9. ساختار عالم در چارچوب جهان‌بینى ارسطویى
ساختار فیزیکى عالم
باورهاى مفهومى مربوط به عالم
جمع‌بندى
10. درآمدى بر المجسطى بطلمیوس: زمین همچون مرکز کروى‌شکل و ساکن عالم
کرویت زمین
سکون زمین
مرکزیت زمین
جمع‌بندى
11. داده‌هاى نجومى: مسلمات تجربى
حرکت ستارگان
حرکت خورشید
حرکت ماه
حرکت سیارات
جمع‌بندى
12. داده‌هاى نجومى: مسلمات فلسفى/مفهومى
یک مسئله علمى راجع به حرکت اجرام آسمانى
آیا مى‌شد همین روایت را به یک زمین متحرک نیز تسرى داد؟
جمع‌بندى
13. منظومه بطلمیوسى
اطلاعات پیش‌زمینه‌اى
شرحى اجمالى بر مؤلفه‌هاى شکل‌دهنده به رهیافت بطلمیوس
مبانى توجیه‌کننده این مؤلفه‌ها
جمع‌بندى
14. منظومه کوپرنیکى
اطلاعات پیش‌زمینه‌اى
مرورى بر منظومه کوپرنیکى
مقایسه‌اى بین منظومه‌هاى بطلمیوسى و کوپرنیکى
انگیزه کوپرنیک چه بود؟
جمع‌بندى
15. منظومه تیکویى
16. منظومه کپلر
اطلاعات پیش‌زمینه‌اى
منظومه کپلر
انگیزه کپلر چه بود؟
جمع‌بندى
17. گالیله و شواهد برگرفته از تلسکوپ
اطلاعات پیش‌زمینه‌اى
شواهد تلسکوپى گالیله
مقبولیت کشفیات گالیله
جمع‌بندى
18. خلاصه‌اى از معضلات پیش روى جهان‌بینى ارسطویى
معضلات پیش روى جهان‌بینى ارسطویى
احتیاج به یک علم جدید
جمع‌بندى
19. مناسبات فلسفى و مفهومىِ نهفته در تدوین علم جدید
ابعاد عالم
جمع‌بندى
20. مرورى بر علم جدید و جهان‌بینى نیوتنى
علم جدید
مرورى بر جهان‌بینى نیوتنى
تأملات فلسفى: رویکردهاى ابزارگرایانه و واقع‌گرایانه به تلقى نیوتن از گرانش
جمع‌بندى
21. درنگ فلسفى: یک قانون علمى چیست؟
قوانین علمى
جمع‌بندى
22. بسط و توسعه جهان‌بینى نیوتنى در حدفاصل سالیان 1700 تا 1900
ملاحظاتى در باب بسط و توسعه رشته‌هاى مهم علمى از سال 1700 تا 1900
ابرهاى پراکنده
جمع‌بندى
بخش سوم: پیشرفت‌هاى اخیر در علم و جهان‌بینى‌ها
23. نظریه نسبیت خاص
فضاى مطلق و زمان مطلق
مرورى بر نظریه نسبیت خاص
چراى اجتناب‌ناپذیر
آیا نسبیت خاص با خود در تناقض است؟
فضا - زمان، ناوَرداها، و رویکرد هندسى به نسبیت
جمع‌بندى
24. نظریه نسبیت عام
اصول اساسى
معادلات میدانى اینشتین و پیش‌بینى‌هاى نسبیت عام
تأملات فلسفى: نسبیت عام و گرانش
جمع‌بندى
25. مرورى بر مسلمات تجربى، ریاضیات و تفاسیر نظریه کوانتوم
مسلمات، نظریه و تفسیرها
برخى مسلمات کوانتومى
مرورى بر ریاضیات نظریه کوانتوم
تفاسیر نظریه کوانتوم
جمع‌بندى
26. نظریه کوانتوم و موضعیت: EPR، قضیه بِل و آزمایش‌هاى اَسپه
اطلاعات پیش‌زمینه‌اى
آزمایش ذهنى EPR
قضیه بل
آزمایش‌هاى اَسپه
موضعیت، ناموضعیت و تأثیر شبح‌وارِ دورادور
جمع‌بندى
27. مرورى بر نظریه تکامل
مرورى بر مبانى نظریه تکامل
تدوین نظریه تکامل از اوایل قرن 19 تاکنون
جمع‌بندى
28. دلالت‌هاى فلسفى و مفهومى تکامل
دلالت‌هاى دینى
منش و اخلاق
جمع‌بندى
29. جهان‌بینى‌ها: جمع‌بندى
مرور
تأملاتى راجع به نظریه نسبیت
تأملاتى راجع به نظریه کوانتوم
تأملاتى راجع به نظریه تکامل
استعاره‌ها
یادداشت‌هاى فصول و منابع پیشنهادى
ضمیمه 1: فلسفه علم یا تاریخ علم؟
ضمیمه 2: جهان‌بینى‌ها: امکان قرائتى تخصصى‌تر
ضمیمه 3: جهان‌بینى‌ها یا پارادایم‌ها؟
ضمیمه 4: «فلسفه»: چشم‌اندازى مطلق؟
واژه‌نامه فارسى به انگلیسى
واژه‌نامه انگلیسى به فارسى
منابع
نمایه