معرفی و دانلود کتاب درک حیوانات: فلسفه‌ای برای دوستداران سگ و گربه

معرفی کتاب درک حیوانات: فلسفه‌ای برای دوستداران سگ و گربه

صدای افتادن لیوان بر روی زمین را می‌شنوید. وحشت‌زده می‌شوید. خود را برای زد و خورد با دزدی مسلح آماده می‌کنید که ناگهان گربه‌ای تپل «میومیوکنان» پا به فرار می گذارد و آرامش به زندگیتان برمی‌گردد. کتاب درک حیوانات نوشته‌ی لارس اسنوندسن ما را با روحیات و ویژگی‌های خاص حیوانات خانگی، به‌خصوص سگ‌ها و گربه‌ها، آشنا می‌کند و فلسفه‌ی جدیدی را در مقابل نظریاتی که حیوانات را فاقد شعور می‌دانند، مطرح می‌کند.

درباره‌ی کتاب درک حیوانات

شاید باورتان نشود اما در روان‌شناسی، یک روش درمان وجود دارد به‌نام «پت‌تراپی». در این روش گربه‌ها بیشتر از سایر حیوانات به انسان‌ها کمک می‌کنند؛ در پت‌تراپی، آدم‌های مضطرب و غمگین، یک حیوان - معمولاً گربه یا سگ - را بغل می‌کنند؛ به او غذا می‌دهند؛ نازش می‌کنند و در کمال تعجب حالشان بهتر و اضطرابشان به‌شدت کم می‌شود! بسیاری از افراد هم که در خانه‌ی خود حیوان خانگی دارند، حاضرند قسم بخورند که وقتی حالشان خوب نیست، سگ و گربه‌شان متوجه ناراحتی آن‌ها می‌شود، کنارشان می‌نشیند و گه‌گاه با پنجه‌های کوچکش، انسان خانگی‌اش را نوازش می‌کند.

مهم نیست که فیلسوفان تا چه اندازه با این حقیقت که «حیوانات فهم و درک دارند» مخالفند؛ شاید آن فلسفه‌خوانده‌ها تا به حال با سگ یا گربه مراوده نداشته‌اند و حتی یک کلاغ را هم ملاقات نکرده‌اند؛ وگرنه خود می‌دیدند که سگ‌ها هنگام عبور از خیابان پشت خط عابر پیاده می‌ایستند؛ گربه‌ها برای یافتن یک تکه مرغ، آن‌چنان نقشه‌های دقیق و حساب‌شده‌ای طراحی می‌کنند که به عقل کاگ‌ب هم نمی‌رسد؛ کلاغ‌ها با برنامه‌ریزی قبلی و یاری گرفتن از ارتش سِری‌شان، به‌سراغ آدمی می‌آیند که سه روز قبل به پدربزرگ یکی از دوستانشان سنگ‌ریزه‌ای پرتاب کرده! کتاب درک حیوانات (Understanding Animals: Philosophy for Dog and Cat Lovers) با استناد به رفتارهایی که خود و سرپرست‌های حیوانات خانگی از پِت‌ها مشاهده کرده‌اند، به ما نشان می‌دهد که این موجودات پشمالو و بانمک درک و فهم و نسبت به اطراف خود آگاهی دارند.

دوران کودکی لارس اسوندسن (Lars Fr. H. Svendsen) با گربه‌هایش سپری شده؛ گربه‌هایی که هر کدام شخصیت منحصربه‌فردی داشته‌اند اما در چند ویژگی همانند بوده‌اند؛ نه فقط گربه‌های لارس اسنوندسن بلکه تمام گربه‌های دنیا از هزاران سال قبل تا به‌امروز ویژگی‌های مشترک داشته و دارند. پیش از بازگویی این ویژگی‌ها باید به نکته‌ای عجیب در گربه‌ها توجه کنیم؛ این موجودات بسیار دوست‌داشتنی که چهره‌ای شبیه به کودکان دارند و ترکیبی از معصومیت و شیطنت را به ذهنمان متبادر می‌کنند، از حدود 10000 سال پیش حیوان خانگی بوده‌اند! به احتمال قوی، گربه‌ها قبل از این تاریخ هم در کنار انسان‌ها و در خانه‌ها حضور داشتند، اما قدیمی‌ترین سنگ قبری که به یک گربه‌ی خانگی تعلق دارد،‌ مربوط به این زمان است.

این حیوانات واقعاً زیبا که به آدم حس دوستی و خوشحالی را منتقل می‌کنند، در مقایسه با سگ‌ها، ماهی‌ها و حتی انسان‌ها، در طول تاریخ ثابت مانده‌اند و از نظر ظاهری بسیار به گربه‌هایی شباهت دارند که یک میلیون سال پیش روی زمین زندگی می‌کردند. اما حتی این مورد،‌ عجیب‌ترین خصوصیت گربه‌ها نیست. واقعاً شگفت‌آور است که گربه‌ها خودشان خودبه‌خود اهلی شده‌اند و بشر در این فرایند هیچ دخالتی نداشته. انسان‌های دوران باستان هر شهر و تمدنی را که پای‌ریزی کرده‌اند، گربه‌ها با تصمیم شخصی خود، به آن‌جا رفته و با میومیو کردن و تلاش برای برقراری ارتباط با بشر، خود را به حیوانی شهری و کاملاً پذیرفته شده تبدیل کرده‌اند. این گربه‌ها هستند که خود را اجتماعی‌تر و به انسان‌ها نزدیک کرده‌اند و همچنان نیز مشغول این‌کارند! به‌طور کل اگر بخواهیم شخصیت گربه را توصیف کنیم باید از صفت‌هایی مانند «ملوس، اجتماعی، مستقل و استعمارناپذیر» استفاده کنیم. (شاید واقعاً گربه‌ها موجودات هوشمندی هستند و برای اینکه از زیر مسئولیت‌های اجتماعی بگریزند، قدرت تکلم و تعلقشان را از ما پنهان می‌کنند!)

کتاب درک حیوانات خوانندگانش را با ویژگی‌های سگ‌ها نیز آشنا می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها «وفاداری» است. رابطه‌ی انسان و سگ برخلاف انسان و گربه، کاملاً منفعت‌رسان - بیشتر برای انسان - است. آدم‌ها از هزاران سال قبل تاکنون سعی کرده‌اند تا سگ‌ها را اهلی کنند و از آن‌ها در زمینه‌های مختلفی مثل نگهبانی، شکار، جست‌وجو، کشف مواد مخدر، زنده‌یابی و... بهره‌مند شوند. سگ‌ها نیز با وجود اینکه برخلاف گربه‌ها خودبه‌خود اجتماعی نیستند و نمی‌توانند مثل گربه در کوچه و خیابان و در کنار ما زندگی کنند، اما مقاومت چندانی در برابر آشنا شدن با انسان از خود نشان نمی‌دهند. این موجودات باابهت و در عین‌حال معصوم، به‌محض اینکه اهلی می‌شوند و یک سرپرست پیدا می‌کنند، تا پای جان به او وفادار می‌مانند. سگ‌ها برخلاف گربه‌ها تمام احساسات خود را کامل (و حتی اغراق‌شده) نشان می‌دهند. اگر از شما ناراحت باشند نه غذا می‌خورند و نه سمتتان می‌آیند؛ اگر خوشحال شوند مدام سر و صورتتان را لیس می‌زنند و دم تکان می‌دهند؛ اصلاً تحمل دوری‌تان را ندارند و در ظاهر بیشتر از گربه‌ها به سرپرست خود محبت می‌کنند، اما با همه‌ی این‌ها، جمعیت سگ‌های خانگی، یک سوم گربه‌های خانگی است.

لارس اسنوندسن می‌کوشد تا نظریات فلسفی مختلفی که در طول سال‌های گوناگون درباره‌ی هوش و عقل سگ‌ها و گربه‌ها و کلاً حیوانات بازگو شده‌اند را به چالش بکشد و آن‌ها را با واقعیت‌های قابل مشاهده جایگزین کند. کتاب درک حیوانات با ترجمه‌ی احسان سنایی اردکانی در انتشارات بیدگل منتشر شده است.

نکوداشت‌های کتاب درک حیوانات

• لارس اسوندسن به نقد نظریات دکارت که حیوانات را فاقد فهم و شعور می‌دانست می‌پردازد. او اعتقاد دارد که زندگی با حیوان خانگی موجب می‌شود تا دیدگاه‌های گوناگونی نسبت به این موجودات پیدا و احساس کنیم که ما را می‌فهمند؛ دیدگاه‌هایی که پژوهشگران و علم درکی از آن ندارد. (اسکات مک‌لِمی)
• کتاب درک حیوانات ما را به سفری در تاریخ فلسفه می‌برد تا با اندیشه‌های فیلسوفان بزرگ همچون ویتگنشتاین و دکارت آشنا شویم و آن‌ها را با دانش و شناختی که حالا از حیوانات خانگی داریم، مقایسه کنیم. (فرانس دِ وال)
• پیشرفت دانش موجب شده تا پرسش‌های فراوانی درباره‌ی «درک حیوانات» به‌وجود آیند. لارس اسنوندسن در کتاب خود از شوخ‌طبعی نیز بهره گرفته و ما را با بیان شیرین و طنزآلود خود، در جریان دانسته‌های جدید علوم فلسفه، زیست‌شناختی، علوم زیستی و... می‌گذارد. (جفری کاسکی)

کتاب درک حیوانات برای چه کسانی مناسب است؟

اگر شما هم در خیابان با هر گربه‌ای که سر راهتان قرار می‌گیرد سلام و احوال‌پرسی می‌کنید و به هر سگی که می‌بینید لبخند می‌زنید، این کتاب برای خودتان نوشته شده است. نظریات لارس اسوندسن، به شما کمک می‌کند با هر کسی که می‌گوید: «سگ و گربه فهم و احساس ندارد» به‌طور جدی برخورد کنید.

در بخشی از کتاب درک حیوانات: فلسفه‌ای برای دوستداران سگ و گربه می‌خوانیم

این گربه‌ها هستند که ما را انتخاب می‌کنند، نه برعکس. آن‌ها به زیستگاه‌های انسانی نزدیک شده‌اند چون برایشان مفید بوده، و ما هم از آن‌ها استقبال کرده‌ایم. اما سگ‌ها به‌طور هدفمند اهلی شدند. سابقۀ ارتباط انسان با گربه‌های شهری احتمالاً به خاورمیانۀ ده‌هزار سال پیش برمی‌گردد و از آن موقع گربه‌ها خیلی کم تغییر کرده‌اند. قدیمی‌ترین نمونۀ مستندِ گربه‌ای که در کنار انسان دفن شده 9500 سال قدمت دارد؛ اما نمی‌دانیم آیا گربۀ خانگی بوده یا نه. قدیمی‌ترین بازنمایی تصویری از گربه‌ها به شمایل حیوانات خانگی نیز در هنر مصر دیده می‌شود؛ مربوط به 4500 سال پیش. اما گربه‌ها و انسان‌ها تاریخ مشترک طولانی‌ای دارند و در طول این تاریخ، انسان‌ها بیش از گربه‌ها تغییر کرده‌اند؛ اگر نگوییم در ژنتیک، دست‌کم در سبک زندگی. حیوانات دیگری که انسان‌ها اهلی کرده‌اند معمولاً قیافه‌شان هم تغییر کرده؛ مثلاً گوش‌ها رفته‌رفته آویزان شده، دندان‌های سگ‌سان آن‌ها کوچک‌تر شده، و اغلب قیافه‌ای «بچگانه» تر گرفته‌اند. هیچ‌کدام از اینها به‌طور چشمگیری در گربه‌ها رخ نداده. ولی یک تغییر عمده صورت گرفته که آن کاهش حجم مغز به تقریباً یک‌سوم حجم مغز گربه‌های وحشی است؛ و این کاهش مشخصاً در قسمت‌هایی از مغز حیوان که به ترس و پرخاش مربوط‌اند بیشتر است.

گربه‌ها طوری تکامل پیدا کرده‌اند که گرایش طبیعی‌شان به ترسیدن از ما کم‌رنگ‌تر شده و لذا نسبت به احساسات پذیراترند؛ و این در چرایی علاقۀ ما به آن‌ها نقش زیادی دارد.

از مزیت‌های تکاملی‌ای که گربه کسب کرده چهره‌ای ا‌ست که بی‌شباهت به چهرۀ انسان نیست، مخصوصاً‌ انسان‌های خردسال. گربه صورت گردی دارد با گونه‌های گرد، یک پیشانی بلند، یک دماغ ریز و مشخصاً چشمانی درشت که در سطح و میانۀ صورت واقع شده‌اند. منطقی ا‌ست که باور کنیم شیفتگی ما نسبت به گربه‌ها به‌خاطر شباهت [ظاهری] شان به ماست، و لذا مایلیم ویژگی‌های بیشتری از خودمان را به آن‌ها نسبت بدهیم.

زیادی محدود بودنِ حالت‌های بیانگرانۀ گربه‌ها دقیقاً به اجتماعی نبودنشان برمی‌گردد. البته گربه‌ها از طریق میومیو، خرخر، مالیدن خودشان به پای شما و دَمَر شدن سعی می‌کنند نیازها، احساسات، یا اعتمادشان را به شما منتقل کنند. همچنین با فیف کردن، بُراق شدن، خماندن کمر و دُم سیخ کردن پیام‌هایی متضاد را منتقل می‌کنند. منتها برای نشان دادن خوشحالی‌شان دُم تکان نمی‌دهند و گوششان را هم نمی‌خوابانند، مگر آنکه در حالت تهاجمی باشند. همان‌طور که اشاره شد، احساسات در چهره‌شان منعکس نمی‌شود. وقتی در طول تاریخچۀ طبیعی‌ گربه‌ها هیچ گله‌ای وجود نداشته که در آن این حالت‌ها را خطاب به هم‌گله‌ای‌ها ابراز کنند، چه دلیلی داشته که تعداد بیشتری از این حالات بیانگرانه‌ را در خودشان پرورش دهند؟

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار مترجم و تکلمۀ نویسنده بر ترجمۀ فارسی
1
2
مقدمه
1: شیر ویتگنشتاین و میمون کافکا
2: زبان
3: دیدنِ آگاهی حیوان
4: به شکل انسان
5: ذهن‌خوانی
6: هوش
7: اینک شمایلی محو در آینه می‌بینیم
8: زمان
9: آیا درک کردن حیوانات امکان‌پذیر است؟
10: محیط
11: حیوان بودن
12: سگ
13: گربه
14: اختاپوس
15: تنهایی و سوگواری
16: آیا حیوانات اخلاق دارند؟
17: انسان‌ها و دیگر حیوانات
18: دوستی
کتاب‌شناسی
منابع
سپاسگزاری