معرفی و دانلود کتاب گریز از آزادی

معرفی کتاب گریز از آزادی

ما در یک زندان با جمعیت چند میلیارد نفر گرفتار هستیم؛ زندان‌بان‌ها مختلفند و «پول»، «قانون»، «طبقه‌ی اجتماعی» را شامل می‌شوند؛ ما ناگریزیم که در این زندان بمانیم و آزادی را پس بزنیم؛ اما چرا؟ کتاب گریز از آزادی دلیل این رفتار انسان در طول دوره‌های مختلف را بازگو می‌کند. اریک فروم عوامل و دلایلی را که موجب می‌شوند از پذیرش آزادی وحشت کنیم و ترجیح دهیم که همچنان در بند باقی بمانیم از منظر روان‌شناسی و جامعه‌شناسی تاریخی بررسی کرده و نتایج تحقیقات خود را با ما در میان گذاشته است.

درباره‌ی کتاب گریز از آزادی

کدام آزادی؟ این دیگر چه دروغی است که نسل اندر نسل به همدیگر می‌گوییم؟ انسان تا زمانی که ناچار باشد عمر خود را برای بقای طبقه‌ی اجتماعی - اقتصادی بالاتر از خود صرف کند و همچون مهره‌ای ناچیز بکوشد تا سیستم به حیات خود ادامه دهد، آزاد نخواهد بود؛ مگر در همان دقایقی که به آزاد نبودن خود پی برده و می‌داند که حق او در زندگی، بسیار بیشتر از این است که برای مرفه ماندن اربابان خود تلاش کند! در هر دوره‌ای از تاریخ بالاخره شاهی، رئیسی، اربابی، مدیری، کسی پیدا می‌شود که از توانایی، قدرت ذهن و عمر انسان برای پیش‌برد اهداف خود استفاده کند. نهایت حق انتخاب طبقه‌ای از اجتماع که در هر شرایط و در هر سلسله و حکومت قرار است «مصرف» شود، این است که انتخاب کند چه کسی قرار است از او استفاده کند! البته کتاب گریز از آزادی (Escape from Freedom) بحث را از ابتدای تاریخ بشر بررسی می‌کند و به آن از نظرگاه روان‌شناسی سیاسی و جامعه‌شناسی نیز می‌نگرد.

یکی از موضوعاتی که اریک فروم (Erich Fromm) در کتاب گریز از آزادی به آن پرداخته است، چگونگی پیوستن بسیاری از مردم آلمان، اتریش، ایتالیا و ... به جریان نازیسم و پذیرش فاشیسم است. مگر می‌شود چیزی تا این اندازه غلط و ظالمانه باشد و آدم‌هایی از طبقات مختلف اجتماع، برای تحقق و قدرت گرفتنش تلاش کنند؟ چه اتفاقی می‌افتد که انسان ترغیب می‌شود تا کسی را بیابد و عملاً غلام حلقه به گوش او باشد؟ متأسفانه یا خوشبختانه بشر نیازهای عجیب و غیرمنطقی دارد و یکی از این نیازها «متکی بودن به قدرت بالاتر» است. تا زمانی که انسان هنوز می‌توانست ایمان و اعتقاد خود به ادیان را حفظ کند، دین و خدا بهترین نقطه‌ی اتکا بود و می‌توانست با «تبعیت از فرامین دین» که از نظر او والاترین عمل ممکن است، احساس ارزشمند و مفیدی بودن را به خود القا کند و زندگی‌اش را در راستای رسیدن به هدفی والا ببیند؛ اما به‌مرور زمان بشر نتوانست پاسخ به تردیدها و ابهامات خود را با کمک دین پاسخ دهد.

وجود شر، بیماری، فقر و ... انسان را به در این فکر فرو برد که «اگر خدا توانمندترین است، پس چرا مدام بیش از پیش به قهقرا می‌رویم؟» فیلسوفان نیز نتوانستند همه‌ی آموزه‌های دین را با عقل سازگار بدانند. از سوی دیگر در اغلب حکومت‌ها، قدرت و دین (البته دین اقتدارطلب و مؤثر بر حکومت و نه دین در زندگی فردی) دو بال یک پرنده‌اند و منافع یکدیگر را تضمین می‌کنند. در این شرایط حاکمیت با سوءاستفاده از دین، مردم را با «عواقب دنیوی و اخروی اعمال» تهدید می‌کند. در چنین جامعه‌ای هرچه قدرت انجام دهد، دین نیز شریک جرم آن است. این وضعیت که اروپای قرون وسطی در رخ دادن آن نقش مهمی داشت، موجب شد که دین دیگر تکیه‌‌گاه امنی برای بشر نباشد؛ فی‌الواقع دین دیگر نتوانست افیون مناسبی برای توده‌ها باشد و قدرت‌های دیگری جای خود را به آن دادند؛ قدرتی همچون «نازیسم» که از نظر نازیست‌ها مسیر سعادت بشر و بهترین نقطه‌ی اتکا بود.

کتاب گریز از آزادی همین تمایل به تحت سلطه بودن و گرایش به پیروی از یک نیروی برتر را عامل سلب آزادی بشر می‌داند. یکی از مهم‌ترین دلایل تمایل بشر برای گریز از آزادی «خوی اجتماعی» است. خوی اجتماعی آن وضعیت، افکار، نیازها و شیوه‌ی زندگی است که اجتماع هماهنگ شدن با آن را به ما تحمیل می‌کند. اریک فروم تنها راه خلاصی از این بند و دام را «آگاهی» می‌داند. کتاب گریز از آزادی با ترجمه‌ی عزت‌الله فولادوند در انتشارات علمی و فرهنگی به‌ چاپ رسیده است.

کتاب گریز از آزادی برای چه کسانی مناسب است؟

دیکتاتورها معمولاً به دو دسته‌ی «صادق و شفاف» و «دروغگو و دموکرات‌نما» تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها در کمال صراحت می‌گویند که می‌خواهند بشر را به بند بکشند و دستورات خود را به مردمان تحمیل کنند، برخی هم انسان‌ها را در موقعیتی قرار می‌دهند که چاره‌ای جز تبعیت به‌ظاهر خودخواسته نداشته باشند. کتاب گریز از آزادی ما را به تاریخ جوامع می‌برد تا نشان دهد چرا انسان‌ها به دیکتاتورها لبخند می‌زنند و بردگی خود را با جان و دل می‌پذیرند. این کتاب برای علاقه‌مندان به فلسفه‌ی سیاسی، روان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی و رشته‌های زیر مجموعه‌ی این علوم، مناسب است.

در بخشی از کتاب گریز از آزادی می‌خوانیم

برخی گروه‌ها به طور هشیار اندیشه‌ای را می‌پذیرند؛ ولی به سبب خصوصیات خوی اجتماعی خود، به راستی تحت‌تأثیر آن قرار نمی‌گیرند. این‌گونه اندیشه‌ها سرمایۀ اعتقادات هشیار مردم‌اند؛ ولی در ساعات بحرانی، عملی مطابق آن‌ها انجام نمی‌شود. گواه این نکته نهضت کارگری آلمان در زمان پیروزی نازیسم است. پیش از هیتلر اکثریت عظیم کارگران آلمان به احزاب سوسیالیست یا کمونیست رأی می‌دادند و به اندیشه‌هایی که این دو حزب عرضه می‌کردند ایمان داشتند. به عبارت دیگر، دامنۀ شیوع اعتقاد بدین اندیشه‌ها در میان کارگران بسیار وسیع بود؛ ولی وزنی که طبقۀ کارگر برای این افکار قائل بود، با این وسعت دامنه تناسبی نداشت. ظاهراً مخالفان سیاسی نازیسم برای دفاع از این اندیشه‌ها حاضر به مبارزه بودند؛ ولی وقتی تاخت‌وتاز نازی‌ها آغاز شد، مخالفی وجود نداشت. تا هنگامی‌که قدرت در دست احزاب دست‌ِچپ بود، بسیاری از پیروان آن‌ها به برنامه‌های حزبی ایمان داشتند؛ ولی وقتی لحظۀ بحرانی فرارسید، آمادۀ استعفا شدند. یکی از دلایل این امر که درنتیجۀ تجزیه‌وتحلیل دقیق ساختمان خوی کارگران آلمان بدان می‌رسیم، آن بود که نوع شخصیت بیشتر آنان از همان قبیل بود که در بحث از خوی‌های قدرت‌گرا وصف آن گذشت. احساس احترام به قدرت‌های موجود در دلشان ریشه‌های عمیق داشت و آنچه اکثریت به اقتضای ساختمان شخصیت، به راستی طالب آن بود، با تأکید سوسیالیسم بر استقلال فردی در مقابل‌ مراجع قدرت و تکیه بر هم‌بستگی آدمیان دربرابر عزلت فرد مغایرت داشت. یکی از اشتباهات رهبران رادیکال این بود که وسعت دامنۀ اعتقاد بدین اندیشه‌ها را ملاک سنجش نیروی احزاب خود گرفتند و از وزن این افکار در اذهان پیروان به غفلت درگذشتند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمۀ مترجم
فصل اول: آیا آزادی مسئله‌ای روانی است؟
فصل دوم: پیدایش فرد و ابهام مفهوم آزادی
فصل سوم: آزادی در دوران رفورم
فصل چهارم: انسان جدید و دوراهی آزادی
فصل پنجم: مکانیسم های گریز
فصل ششم: روان شناسی نازیسم
فصل هفتم: آزادی و دمکراسی
ضمیمه: خوی و سیر اجتماع
نمایۀ موضوعی
نمایۀ کتاب‌ها
فهرست آثار فروم