معرفی و دانلود کتاب فلسفه دین کانت

معرفی کتاب فلسفه دین کانت

کتاب فلسفه دین کانت نوشته‌ی لاورنس پاسترناک کتابی ارزشمند درمورد نظریات پیشانقدی کانت با محوریت اثبات وجود خدا است و بر کارکرد و جایگاه مفهوم نظری خدا تمرکز دارد. ارتباط اخلاق و دین و وارد کردن مبانی فلسفه به مقوله‌ی دین، موضوع اصلی این کتاب است. اثر پیش رو با بررسی و تحلیل نظریات کانت در دوره‌های مختلف، به ارتباط میان فلسفه و دین از نگاه او می‌پردازد.

درباره‌ی کتاب فلسفه دین کانت

نظریات کانت به دو دوره‌ی مختلف تاریخی شامل پیشانقدی و نقدی تقسیم می‌شود که در واقع اشاره به زمان انتشار کتاب «نقد عقل محض» توسط او دارد. در کتاب فلسفه دین کانت (Kant’s Philosophy of Religion) اثر لاورنس پاسترناک (Lawrence Pasternack) می‌خوانیم که نظریات پیشانقدی کانت مبتنی بر بررسی وجود خدا از طریق مسائل کیهان‌شناسی و متافیزیک بوده و این موضوع نقطه‌ی شروع تفحص فلسفی او درمورد وجود خدا به حساب می‌آید. او به تبیین این موضوع می‌پردازد که مقوله‌ی وجود لزوماً متعلق به ساحت عینیت نیست و از خلل این استدلال، اساس وجود خدا را به بحث کشانده و بررسی می‌کند. در واقع در بحث کیهان‌شناسى، کانت «معنایى استعلایى» به «جهان» نسبت مى‌دهد، یعنى «تمامیت مطلق مجموع چیزهاى موجود».

سپس در دوره‌ی نظری ثانویه‌ی خود یعنی «نقدی»، برخی نظریات مبتنی بر لزوم واجب‌الوجود را رد کرده و در تلاش است با استفاده از برهان طبیعی-الهیاتی ذات وجود خدا را بررسی کند. درواقع چیزی که در بخش دوم کتاب فلسفه دین کانت مورد تحلیل قرار می‌گیرد، رویکردی است که کانت در تئوری نقد عقل محض خود به کار گرفته است. از جمله عناوینی که در این حوزه برجسته هستند، نقد عقل محض، نقد عقل عملی، دین در محدوده‌ی عقل تنها و آزادی و مسئولیت است. محوریت کتاب پیش رو را عنوان نقد عقل عملی با پیوند دادن دین و اخلاق به یکدیگر، تشکیل داده است. نقش دین در نظریات امانوئل کانت موضوعی پیچیده و چند بعدی است که در ساحت امر اخلاقی و اجتماعی قرار می‌گیرد. از طریق تبیین مفهوم اخلاق که امری غیرعینی است، به دین و سپس برهان وجود خدا رسیده و آن را با مفاهیم آزادی و اجتماع نیز هم‌راستا می‌بیند. بنابراین رویکرد عملی کانت به دین، شرحی مفصل از تلاش او برای رسیدن به استدلالی محکم است که در این کتاب به خوبی شرح داده شده است.

با بررسی جنبه‌های گوناگون عقاید دینی، کانت به ضرورت وجود آزادی و کارکرد عقل اشاره دارد. در واقع مسئله‌ای که در رابطه با دین مورد توجه کانت بوده است، سازگاری و همزیستی آن در کنار اخلاق است. او معتقد است این دو می‌توانند در کنار یکدیگر وجود داشته باشند به شرط آنکه یکی بر دیگری غلبه نکند. از این حیث به اهمیت آزادی در انسان نیز پرداخته و تحمیل دین بر انسان‌ها را اشتباهی بزرگ می‌خواند. از این طریق لاورنس پاسترناک در کتاب فلسفه دین کانت بر آن است تا با شرح تاریخی نظریات فلسفی کانت درمورد دین و ارائه‌ی توضیحات مفصل در هر بخش، به خوانندگان برای فهم بهتر دیدگاه او کمک کند.

این کتاب از مجموعه‌ی ارزشمند دانشنامه‌ی فلسفه‌ی استنفورد توسط مریم هاشمیان ترجمه شده و به همت انتشارات ققنوس در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

کتاب فلسفه دین کانت برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به پژوهشگران و افرادی که به فلسفه‌ی کانت و رابطه‌ی دین و فلسفه علاقه‌مندند، توصیه می‌شود.

در بخشی از کتاب فلسفه دین کانت می‌خوانیم

کانت را دیرزمانى خصم ایمان مى‌دانسته‌اند. بسیارى از معاصران کانت، از دانشجویانش گرفته تا مقامات پروس، برنامه‌ی نقدى او را به حال مسیحیت سنتى مضر مى‌دیدند. تصور کانت به مثابه فیلسوفى اساسا غیردینى [یا سکولار]، طى قرن بیستم حتى بیشتر تثبیت شد آن هم تا اندازه‌اى به سبب عرف‌هاى تفسیرى گوناگونى (نظیر «اصل دلالت» پ. ف. استراوسون) که به موجب آن‌ها معنادارى و یا قابل تفکر بودن امر فراحسى رد مى‌شود و نیز از رهگذر نحوه‌ی شناساندن فلسفه دین کانت به بیشتر افراد، یعنى از رهگذر گلچین کردن گسترده انتقادات او به براهین سنتى وجود خدا.

گرچه تفسیر غیردینى [یا سکولار] از کانت شایع است، بخش حائز اهمیتى از نوشته‌هاى نقدى بر آن خط بطلان مى‌کشد. نه فقط دفاعیاتى قوى از باور دینى در هر سه نقد مى‌یابیم، بلکه بخش قابل توجهى از کار کانت در دهه 1790 وقف جنبه مثبت فلسفه دینش مى‌شود که از آن جمله است مقاله «عدل الهى» به سال 1791، دین در محدوده عقل تنها، «پایان همه چیز»، «پیشرفت واقعى» و تعارض قوا. علاوه بر این، درسگفتارهاى او در باب منطق، تأملات و منطق یاشه شرحى پرمایه از ماهیت باور/ایمان (Glaube) دینى به دست مى‌دهند. لذا، به‌رغم آن‌که کانت امکان معرفت دینى را (همچون عقیده دینى) انکار مى‌کند، این انکار را براى حفظ ایمان، به مثابه حالت درست تصدیق دینى، ضرورى مى‌داند. بنابراین، باید مؤلفه‌هاى سلبى فلسفه دین او نظیر انتقادهاى بدنامش از براهین سنتى وجود خدا را در این بافتار بفهمیم. چنان‌که در پیشگفتار B بر نقد عقل محض گفته مى‌شود، یکى از اهداف محورى برنامه‌ی نقدى، تعیین و تثبیت حدود معرفت «به جهت جا باز کردن براى ایمان» است.

بر همین اساس، در سراسر نوشته‌هاى کانت مباحث فراوانى در باب مسائل دینى مى‌یابیم. این مباحث در بسیارى از موارد به‌وضوح ایجابى‌اند؛ گرچه اغلب در قالب انتقادهایى از دست‌اندازى‌هاى عقل نظرى به قلمروى که خاص ایمان است بیان شده‌اند. هرچند مباحث کانت در باب خدا و بقاى نفس براى اکثر کانتى‌ها آشناست، نوشته‌هاى نقدى او از صرف این مباحث بسیار فراتر مى‌رود. به‌خصوص در دهه‌ی 1790 مطالعات مفصلى در باب ماهیت ایمان، هرمنوتیک کتاب مقدس، معجزات، وحى و نیز بسیارى از آموزه‌هاى مشخصا مسیحى نظیر گناه نخستین، کفاره‌ی نیابتى، تثلیث و تولد از باکره مى‌یابیم. با این همه، متأسفانه عناصر ایجابى فراوان در فلسفه دین کانت تحت‌الشعاع عناصر سلبى آغازین این فلسفه قرار گرفته‌اند که مقصود از آن‌ها ضدیت با دین نبود بلکه انعکاس التزام پیوسته کانت به لوترگرایى دوران جوانى او (یا، به بیان دقیق‌تر، آیین تورع لوترى مخالف با مناسک عبادى) بود.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار دبیر مجموعه
درآمد
1: مرور و زمینه
2: بررسی‌های پیشانقدی کانت در باب خدا
3: فلسفه‌ی دین کانت در دوره‌ی نقدی
4: خدا در اثر انتشار‌یافته پس از مرگ
کتابنامه
واژه‌نامه‌ی انگلیسی به فارسی
نمایه