معرفی و دانلود کتاب فضای پروستی

معرفی کتاب فضای پروستی

ژرژ پوله در کتاب فضای پروستی نگاهی موشکافانه و عمیق به رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» اثر سترگ مارسل پروست می‌اندازد و با نثری زیبا که به نثر فاخر پروست شانه می‌زند، مفهوم فضا و نقش و ارتباط آن را با عناصر رمان مورد واکاوی قرار می‌دهد تا مخاطب را نسبت به مهم‌ترین محور رمان‌های پروست و بنیان هنری او آگاه سازد.

درباره‌ی کتاب فضای پروستی

کتاب فضای پروستی (L'espace proustien) که به قلم ژرژ پوله (Georges Poulet) منتقد ادبی مشهور اهل بلژیک به نگارش درآمده، ازجمله آثار مهمی است که به رمان عظیم «در جستجوی زمان از دست رفته» و دیدگاه نویسنده‌ی آن، مارسل پروست پرداخته است. اثری که بدون شک جایگاه مهمی را در عرصه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبی به خود اختصاص می‌دهد.

ژرژ پوله در کتاب فضای پروستی مفهوم و نقش فضا را از نظرگاه پروست واکاوی می‌کند و به تحلیل ارتباط این مفهوم با سایر عناصر موجود در رمان می‌پردازد. این منتقد ادبی که یکی از اعضای مکتب ژنو بوده است، هم‌سو با نظریه‌پردازان این مکتب به مخالفت با پوزیتیویسم و نقد بیوگرافیک برخاسته و در بررسی متن و نگارش نقد به آگاهی نویسنده توجه می‌کند. چراکه مکتب ژنو با استناد به روش پدیدارشناسی، ادبیات را نمودی عمیق از آگاهی بشر در ارتباطش با جهان می‌داند. پوله همچنین به رغم نظر ساختارگرایان، توجه خود را به ساختار متن معطوف نمی‌سازد، زیرا معتقد است ادبیات دارای ذات ساختاری نیست، بلکه ذات آن یک اندیشه‌ی خاص است و زمان، ساختار و فضای اثر ادبی، صورت‌هایی از این اندیشه‌اند که آن را احاطه می‌کنند.

پوله با چنین نظریات و رویکردهایی به واکاوی رمان پروست می‌پردازد و در ابتدا بحثی چالش‌برانگیز در باب مقابله‌ی اندیشه‌ی پروست در برابر نظریه‌ی استادش هانری برگسون، فیلسوف و نویسنده‌ی فرانسوی، به میان می‌کشد. برگسون معتقد بود انسان با کنار هم قرار دادن حالات روحی خود چینشی به آن می‌دهد تا از پس درک آن برآید و یا به عبارتی زمان را فضامند می‌کند. از نظر او این عملکرد پیوستگی را از بین می‌برد، بنابراین باید این فضا را از میان برداشت. این در حالی است که پروست این فضامندی را می‌پذیرد و چنان از آن بهره می‌برد که به اساس هنری‌اش تبدیل می‌شود.

ژرژ پوله با جزئی‌نگری و ژرف‌اندیشیِ منحصر به خود به کنکاش در رمان جستجوی زمان از دست رفته مشغول می‌شود و مفهوم فضا را از دیدگاه پروست تحلیل می‌کند. او حتی عنوان رمان را نمودی از جستجوگری کسی می‌بیند که به گذشته‌ی خود نقب می‌زند تا آن را دوباره بازیابد، به‌ طوری که این جستجوگری از اولین جملات رمان و با سردرگمی قهرمان داستان نسبت به فضا و زمان آغاز می‌شود و در طول رمان ادامه می‌یابد.

برخلاف اغلب منتقدان ادبی که نگارش متون خشک به عادتشان بدل شده، ژرژ پوله در کتاب فضای پروستی، با نثری مشابه پروست به نقد می‌پردازد. او در حقیقت با رسوخ به دل آگاهی خالق اثر، با تجربه‌ی نویسنده در نگارش همراه می‌شود و آن را برای مخاطب خود شرح می‌دهد.

این اثر شایسته‌ی تأمل با ترجمه‌ی وحید قسمتی به فارسی برگردانده شده و نشر سرشناس ققنوس آن را به عرصه‌ی چاپ رسانده است.

کتاب فضای پروستی برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب‌خوانان اهل اندیشه و شیفتگان ادبیات به‌ویژه کسانی که طرفدار آثار مارسل پروست هستند و به نقد ادبی علاقه دارند، از مطالعه‌ی این کتاب بسیار لذت خواهند برد.

در بخشی از کتاب فضای پروستی می‌خوانیم

چه به یارى خاطره، چه به کمک خیال ورزیدن یا صرفا به علت حس وفادارى‌اى که نسبت به برخى منظره‌ها داریم، این منظره‌ها با بقیه تفاوت پیدا مى‌کنند، و در فضاهاى ذهنمان خود را به کنارى مى‌کشند. نزد پروست، سلسله‌اى از مکان‌هاى قابل تفکیک از هم وجود دارد که گویى در درون مرزهاى خودشان و به صورت کاملاً مستقل یافت مى‌شوند، مکان‌هایى بازیافته در اعماق حافظه‌مان، مکان‌هایى که به یارى رؤیاهایمان یا شرکت کردن در خیال‌پردازى‌هاى کسى دیگر که یکى از تأثیرات هنر است در وجودمان آفریده شده‌اند، یا حتى، گرچه به‌صورت نادرترى، مکان‌هایى که زیبایى خاصشان را از نگاه ما وام مى‌گیرند و به واسطه حضور انسانى که میزانى از فردیت خود را به آن‌ها مى‌بخشد تعالى پیدا مى‌کنند. تمام آنچه گفته شد، ویژگى‌هاى اساسى این مکان‌ها را تشکیل مى‌دهد. بین دنیاى واقعى و این مکان‌هاى ذهنى دیگر شاهد پیوستگى مکانى و طبیعى نیستیم که در همه جا بین یک مکان و دیگر مکان‌ها یافت مى‌شود. به محض آن‌که این مکان‌هاى ذهنى شکل مى‌گیرند، متوجه مى‌شویم که آن‌ها، برعکس، تداوم‌بخش دنیاى پیرامون خود نیستند و از آن جدا مى‌شوند. براى مثال، در نزدیکى راسپلیر که طبیعتى از ساحل شنى و جنگل دارد، راوى را مى‌بینیم که مى‌گوید: «یک لحظه، صخره‌هاى عریان که گرداگردم را فرا گرفته بودند و دریایى که از خلال بریدگى‌هاى این صخره‌ها دیده مى‌شد، چون برش‌هایى از دنیایى دیگر در برابر چشمانم شناور شدند.» دنیایى دیگرى که وارد قلمرو آن مى‌شویم، نه فقط آن‌چنان که از نقطه‌اى به نقطه‌اى دیگر در فضاى عادى، بلکه گویى از شیوه زندگى خاص یک منطقه به شیوه زندگى اساسا متفاوتى عبور کرده باشیم، یا مانند زمانى که در خود فرو مى‌رویم و از مکان‌هایى که دنیاى پیرامونمان را شکل مى‌دهند به مکان‌هایى سراسر آرمانى نقل مکان مى‌کنیم که تنها در ذهنمان وجود دارند.