معرفی و دانلود کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار

معرفی کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار

ادبیات فارسی بدون‌شک گنجینه‌ای‌ست که نمی‌توان بر آن قیمتی گذاشت. یکی از سنگین‌ترین گوهرهای این گنجینه، عطار نیشابوری، شاعر و عارف بی‌مانند قرن ششم و هفتم هجری است. کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار که استاد بزرگ ادبیات فارسی، بدیع الزمان فروزانفر آن را آراسته و پرورده است، پژوهشی جذاب برای آن دسته از دوست‌داران شعر و ادبیات محسوب می‌شود که مشتاق هستند با سرگذشت، سبک زبانی، شیوه‌ی سرایش منظومه‌های عطار و خط فکری این شاعر نیشابوری آشنا شوند.

درباره‌ی کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار

شاهرخ مسکوب در کتاب «شکاریم یک سر همه پیش مرگ» می‌گوید: «ایرانی‌بودن با همه‌ی مصیبت‌ها به زبان فارسی‌اش می‌ارزد.» این جمله یکی از زیباترین جملات زبان فارسی است که تنها عاشقان شعر و ادبیات فارسی آن را به‌خوبی درک می‌کنند. یکی از شعرای ایرانی که در اقیانوس غنی زبان فارسی درخشان‌تر از مروارید است و با خواندن شاهکارهایش راحت‌تر می‌توانیم بر عقیده‌ی مسکوب صحه بگذاریم، عارف داستان‌سرا، شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری است. خوشبختانه در دهه‌های پیش، بدیع الزمان فروزانفر (Badiozzaman Forouzanfar)، از اساتید فقید، نام آشنا و صاحب کرسی در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران، در آثار کهن به‌جای‌مانده از عطار به جست‌وجویی دقیق پرداخته و کتابی وزین با عنوان شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار را گردآورده است.

ابتدای این اثر با مقدمه‌ای ارزشمند از بدیع الزمان فروزانفر آغاز می‌شود. استاد گران‌قدر، بخش مقدمه را به توضیح درباره‌ی چرایی تأخیر در تألیف اثر، چگونگی جُستن در میان آثار کهن به‌جای‌مانده از عطار و همچنین نقش همکاران و مشوقان خود که در بحبوحه و گرماگرم تدوین این کتاب دستی بر آتش داشتند، اختصاص داده است. برگ‌های بعدی کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار متعلق است به گزیده‌ای از سرگذشت عارف مقتول قرن هفتم، شیخ عطار نیشابوری. ما در این فصل صرفاً با حوادث زندگی او مواجه نمی‌شویم، بلکه در جریان شرایط نابه‌سامان سیاسی و تلاطم‌های اجتماعی آن عصر نیز قرار می‌گیریم. شیخ عطار نیشابوری، از بهترین منظومه‌سرایان ادبیات فارسی است که هم شعر خود را به حد اعلا رسانده و هم توانسته ااست داستان‌هایی پرمغز را که زمینه‌ساز به‌وجودآمدن باب ادبیات عرفانی شدند، خلق کند.

بدیع الزمان فروزانفر در این کتاب، سه منظومه‌ی جاودانه‌ی عطار با عنوان‌های «الهی نامه»، «منطق الطیر» و «مصیبت نامه» را نقد و تشریح کرده است. ایشان در ابتدای هر فصل، ویژگی‌های زبانی، فکری و ادبی این آثار را همراه با توضیح مختصری درباره‌ی محتوای کلی و پیام داستان‌ها ارائه کرده است. این استاد نامدار، شخصیت‌های اصلی منظومه‌های عطار، همچون شیخ صنعان در منطق الطیر را با در نظر‌ گرفتن وجهه‌ی نمادین و عرفانی آن‌ها به خوانندگان معرفی می‌کند و درباره‌‌ی آن‌ها توضیح می‌دهد. کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار، مضامین پیچیده‌ی صوفیانه را همراه با رمزگشایی نمادهای عرفانی و ساده‌سازی صنایع و اشارات ادبی مستتر در منظومه‌ها، به‌طور کامل و مفصل، اما با زبانی ساده و گویا در اختیار علاقه‌مندان ادبیات و عرفان گذاشته است.

در اهمیت و تأثیرات فراوان این شاعر بزرگ فارسی‌زبان می‌توان گفت که بسیاری از اندیشه‌های عرفانی به‌ثمررسیده در اشعار مولانا جلال الدین محمد بلخی، در منظومه‌های عطار ریشه دارند و ابداع‌کننده‌ی آن‌ها شیخ نیشابور بوده است. خود مولانا نیز معترف است که «عطار روح بود و سنایی دو چشم او / ما از پی سنایی و عطار آمدیم». کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار، علاوه‌بر پرده‌برداری از مفاهیم عرفانی منظومه‌های عطار، معانی ابیات را نیز برای خوانندگانی که می‌خواهند از صورت معنی پیش‌تر نروند و وارد وادی عرفان نشوند، ارائه کرده است.

بدیع الزمان فروزانفر عطار را یکی از مردان حقیقت و از خداشناس‌ترین عرفا معرفی کرده است. ایشان در لابه‌لای فصل‌های کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار، ابیاتی از منظومه‌‌ی «مختارنامه»، غزلیات عطار و قصاید او را نیز آورده است. کتاب حاضر به‌تازگی در نشر ارس تجدید چاپ شده و در سایت و اپلیکیشن کتابراه نیز در دسترس خوانندگان فرهیخته قرار گرفته است.

کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار برای چه کسانی مناسب است؟

خواندن اثر ارزشمند بدیع الزمان فروزانفر، به تمام فارسی‌زبانانی که ادبیات کهن یا کلاسیک سرزمین خود را دوست دارند و می‌خواهند با منظومه‌های ممتاز ادبی آشنا گردند، پیشنهاد می‌شود؛ اما مخاطبان خاص این کتاب، دانشجویان و اساتید رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی هستند.

در بخشی از کتاب شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار می‌خوانیم

موسی از خدا خواست که یکی از بندگان خاص خود را بدو بنماید، خطاب آمد که در فلان وادیش طلب کن، موسی بدان‌جا رفت، مردی را مستغرق حال دید که نیم خشتی زیر سر نهاده و پلاسی تا سر زانو در بر کرده بود و از هر طرف موران و زنبوران و مگسان بر او هجوم آورده بودند، موسی بر او سلام کرد و گفت چه می‌خواهی تا برایت بیاورم، گفت مرا از کوزه‌ات شربتی آب ده، موسی پی کوزه رفت وقتی باز آمد او مرده بود، موسی به تعجّب به دنبال تهیه کرباس و کفن رفت وقتی بازگشت شیر شکمش را دریده و دل و جگرش را خورده بود، دل موسی ازین غصّه به جوش آمد گفت خدایا هیچ‌کس سر رشته‌ی کارت را به دست نمی‌آورد، با دوستان چنین کنند خطاب حضرت در رسید که او همیشه حاجت از ما می‌خواست این بار از تو آب طلب کرد و واسطه در میان آورد.

چو پای غیر آمد در میانه
ربودیم از میانش جاودانه

با این همه تا حساب آن پلاس و خشت پاره باز ندهد از گلشن و مال ما بویی نبرد.

از این حکایت نتیجه می‌گیرد که راه حق دشوار است و در آن راه، سبک‌بار باید رفت و پیوندها را باید گسیخت تا پیوند حق راست و درست آید که با پای بسته به زنجیر بر آسمان نمی‌توان شد و با دوستی خدا دنیا دوستی امکان ندارد آن جمال در خور آلوده نظران نیست، هر جانی بدان سرّ و هر دلی بداند و راه نبرد، صد هزاران جان و دل برباد رود تا مگر یکی بر بساط قرب نشیند چنانک روایت کرده‌اند: حق تعالی ارواح را سه هزار سال پیش از اشباح آفرید و همه را در یک صف پیوست و قرارداد و دنیا را بر آن‌ها جلوه داد نُه از ده، ارواح به دنیا گراییدند آن‌گاه بهشت از سوی راست پدید آمد نه دهم از بقیه خواستار بهشت شدند تا از سمت چپ دوزخ آشکار گردید نه یک باقی ماند، در خوف دوزخ گرفتار گشتند و از آن میان اندکی بر جای ماندند که میل دنیا نکردند و آرزوی بهشت و بیم دوزخشان فرا نگرفته بود، خدا بدان‌ها خطاب کرد که ای دیوانه دلان شما چه می‌خواهید که از دنیا و آخرت آزادید، خروشی از آن جان‌های پاک برخاست که خدایا تو بهتر می‌دانی، ما تو را خواهیم و دگر هیچ.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مؤلف
شرح احوال شیخ فرید‌الدّین‌ عطار
نقد و تحلیل الهی‌نامه عطّار
نقد و تحلیل منطق‌الطیر
تکلمه‌ درباره‌ی شیخ صنعان
نقد و تحلیل مصیبت‌نامه
خاتمه‌ی کتاب