معرفی و دانلود کتاب شهروند شهرهای داستانی: زندگی و آثار سید محمدعلی جمال زاده

معرفی کتاب شهروند شهرهای داستانی: زندگی و آثار سید محمدعلی جمال زاده

کتاب شهروند شهرهای داستانی: زندگی و آثار سید محمدعلی جمال زاده به قلم حسن میرعابدینی، نخستین دفتر از مجموعۀ کلاسیک‌های ادبیات معاصر، احوال و آثار داستانی سید محمدعلی جمال زاده را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد.

در تک‌نگاری‌های «مجموعۀ کلاسیک‌های ادبیات معاصر» از نویسندگانی سخن گفته می‌شود که خواندن داستان‌هایشان برای کتاب‌خوانان ایرانی به‌ ویژه جوانانی که سودای نوشتن در سر دارند، ضروری است. زیرا آشنایی با گذشته چراغ راه آینده محسوب می‌شود و آثار این نویسندگان خاطره‌های ادبیات ما به شمار می‌روند. فقدان خاطره یا بی‌توجهی به خاطره خلأیی بر جای می‌گذارد که سبب می‌شود نتوانند با گذشته ارتباط برقرار نمایند و برای پیدا کردن راه آینده دچار مشکل ‌شوند.

جمال زاده از بنیان‌گذاران نثر داستانی جدید فارسی و یکی از مشهورترین نویسندگان ایرانی در غرب است. وی چون به نوشته‌های خود روح ایرانی می‌داد، به عنوان بومی‌ترین نویسندۀ ایرانی شناخته می‌شود. او از نخستین نثرنویسانی بود که مواد آثار خود را به‌ وضوح از قصه‌ها و شیوۀ محاورۀ عامه گرفت. با بهره‌ بردن از اصطلاحات و امثال، سبک ادبی تازه‌ای پدید آورد و بر کار نویسندگان پس از خود مؤثر افتاد.

او نزدیک به نود سال از عمر صد و پنج ‌سالۀ خود را در غربت گذراند اما تقریباً مواد همۀ آثارش را از خاطرات دورۀ گذران در ایران گرفت، بدان‌سان که گویی هرگز از این سرزمین خارج نشده است. زندگی در غربت و فاصله‌گیری با زندگی جاری در وطن به او امکان دورنگری و درنگ در مسائل فرهنگی و اخلاقی می‌داد.

جمال زاده کوشید ناهنجاری‌های جامعه و خلقیات ناپسند هموطنان خود را با طنزی مبالغه‌آمیز و طعنی حزن‌انگیز آشکار سازد. در واقع او بر آن شد که ادبیات را به خدمت اصلاح اخلاق مردم برای بهبود اوضاع جامعه درآورد. هر چند امروزه این نوع ادبیات از دور خارج شده، اما خواندن آثار وی برای درک طبایع ایرانیان و شناخت جامعۀ ایرانی مفید است.

برخی بدون آنکه همۀ آثارش را خوانده باشند، در کار ادبی او به داوری نشستند و می‌توان گفت گفته‌های پیشینیان را تکرار کردند. بسیاری نیز تنها اولین اثر او را بررسی کردند و از دیگر نوشته‌هایش غافل ماندند. به همین دلیل این کتاب، طی بررسی آثار داستانی او، مضمون، طرح و پیرنگ همۀ داستان‌های کوتاه و رمان‌های او را به شما معرفی کرده و می‌کوشد آثار داستانی او را در چشم‌اندازی گسترده توصیف کند و تصویری اجمالی اما فراگیر از آن‌ها و در نهایت، فهرستی منتخب از آثار او به دست دهد.

در بخشی از کتاب شهروند شهرهای داستانی می‌خوانیم:

داستان‌های جمال زاده حاکی از آن است که او هم زندگی در ایرانِ گذشته را از سر گذرانده و هم شاهد گام‌ نهادن ایران به روزگار نو بوده است. قرار گرفتن در مرحلۀ گذار، نوعی دوگانگی ناشی از گسست فکری فرهنگی در کار او پدید آورده است: از سویی، به ستایش از تجدد برمی‌خیزد و از سوی دیگر، ندای بازگشت به ریشه‌های بومی و عرفانی سر می‌دهد؛ هم صناعت داستان‌نویسی اروپایی را به کار می‌گیرد و هم شیفتۀ سنت‌های قصه‌گویی شرقی است.

در عین تلفیق قصۀ سنتی با داستان نو، نام برخی از داستان‌هایش تلخ و شیرین، کهنه و نو، آسمان و ریسمان، حق و ناحق، ثواب یا گناه حاکی آن است که همچنان بر تقابل‌های دوگانۀ حکایت‌های کهن تأکید دارد؛ و می‌کوشد از لابه‌لای طرح تو در تو و کهنه‌نمای حکایت، عناصر تربیتی را با لحنی اندرزگونه و طنزآمیز به خواننده انتقال دهد.

او معمولاً از دو شیوۀ روایی بهره می‌برد: گاه پیوستگی رویدادهای داستان از طریق سفر صورت می‌گیرد. راوی داستان‌ها، ایرانی تحصیل کرده‌ای است که پس از سال‌ها به وطن بازمی‌گردد اما چون آن را گرفتار «تعصب و خودخواهی طبقات با نفوذ فاقد احساس مسئولیت» می‌یابد، سرخورده می‌شود. دوستی را می‌یابد و او سرگذشت خود را برای راوی / نویسنده شرح می‌دهد. بدین‌سان، قصه در قصه می‌تَند و داستان ساختی هزار و یک‌ شبی می‌گیرد.

جمال زاده گاهی نیز، به شیوۀ مقامه‌نویسان، تیپ‌های گوناگون را که هر یک با لحن خاص خود شناسانده می‌شوند، برای بحث دربارۀ موضوعی اجتماعی یا اخلاقی گرد هم می‌نشاند و داستان را به صورت شاهد مثالی برای ابلاغ پیام خود درمی‌آورد. در مقامه، ‌راوی پس از ورود به شهری، جمعی را می‌بیند.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت نویسنده
زندگی و زمانۀ جمال زاده
آثار
ترجمه‌ها و آثار غیر داستانی
جمال زاده و نقد ادبی
داستان‌نویسی
داستان کوتاه (یک)
میان پردۀ یک
رمان‌
میان پردۀ دو
داستان کوتاه (دو)
پایان سخن
جمال زاده شناسی
کتاب‌نامه