معرفی و دانلود کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی

معرفی کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی

ادبیات ایرانی سرشار از روایت‌های پرحادثه و پرفرازونشیب است. کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی به قلم پرویز براتی از نمایی نزدیک به بررسی داستان‌های شگفت‌انگیز و خیال‌انگیز روایت‌های ایرانی می‌پردازد تا تصویر این موجودات را از دل ادبیات منثور ایرانی بازسازی کند.

درباره‌ی کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی

همیشه نفوذ عناصر ماورایی و عجیب‌وغریب به دنیای واقعی برای افراد جذاب بوده است. کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی به‌خوبی شما را در مسیر شناختن موجودات خیالی و آشنا شدن با روایت‌های شگفت‌انگیز ایرانی همراهی می‌کند.

این کتاب در پنج پرده ارائه می‌شود. پرده‌ی اول با عنوان «قصه‌گوی برزگر و قصه‌گوی دریانورد» این مسئله را مطرح می‌کند که ادبیات فراطبیعی در ایران با داستان‌های دریا و دریانوردان گره خورده است. قصه‌گوی برزگر نماینده‌ی شخصیت یکجانشین و کشاورز است و قصه‌گوی دریانورد از آن سو، نماینده شخصیت جهانگرد است. بر این اساس می‌توان ادبیات شگفت ایرانی را منتج از داستان‌های دریانورد دانست؛ چراکه از روایت‌هایی هیجان‌انگیز و پرماجرا تشکیل شده است.

در پرده‌ی دوم که «نقش و کارکرد سیاسی متون شگفت» نام دارد، با این بحث روبه‌رو می‌شویم که در ادبیات دوره‌ی اسلامی و فرهنگ عامه‌ی مردمِ ایران، دیو، پری، غول و مردم یک‌چشم راه را برای خیال‌پردازی باز کردند و به روایت‌های ایرانی راه یافتند. اما چرا این اتفاق افتاد؟ پرویز براتی عنوان می‌کند که این دلیل این اتفاق به مسائل ایدئولوژیک و سیاسی برمی‌گردد.

پرده‌ی سوم درباره‌ی «صورت‌های شگفتی» بحث می‌کند و آن‌ها را در دو دسته‌ی کلیِ «روایت‌های عجایب‌نامه‌ای» و «روایت‌های اعجاب‌انگیز» جای می‌دهد. در پرده‌ی چهارم اعجاب‌برانگیزی متون عرفانی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ چراکه متون عرفانی نیز شگفتی‌‎های بسیاری را در خود جای داده‌اند.

پرده‌ی پنجم و آخر که «خیال‌های غربی: ادبیات شگرف در مغرب زمین» نام دارد، به بررسی ادبیات شگرف در غرب می‌پردازد. در این کتاب بر مفهوم ادبیات شگفت فارسی تأکید شده و این مفهوم بر قصه‌های پریان ترجیح داده شده است.

این کتاب از سوی نشر چشمه منتشر شده است.

کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی مناسب چه کسانی است؟

کتاب دیونامه برای افرادی که به داستان‌های اساطیری، شخصیت‌های خیالی داستان‌ها و خیال‌پردازی درباره‌ی موجودات عجیب‌وغریب علاقه دارند مناسب و جذاب است.

با پرویز براتی بیشتر آشنا شویم

پرویز براتی در سال 1356 در شهر آبادان به دنیا آمد و تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی رشته‌ی ادبیات در دانشگاه اصفهان به اتمام رساند. او از سال 1380 مشغول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای است و در زمینه‌ی هنرهای تجسمی و معماری می‌نویسد.

از جمله آثار پرویز براتی می‌توان به کتاب «بادهای افسون»، «کتاب عجایب ایرانی» و «سرگذشت نقاشی در ایران» اشاره کرد. او همکاری با روزنامه‌های شرق، اعتماد ملی، آفتاب یزد و... را در کارنامه‌ی خود دارد. پرویز براتی در سال 1391 به دلیل فعالیتش در حوزه‌ی هنرهای تجسمی، برنده‌ی جایزه‌ی روزنامه‌نگاری امید شده است.

در بخشی از کتاب دیونامه: بازشناسی چهره‌ی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی می‌خوانیم

تصویر دیو در دوره‌های تاریخی ایران تصویری سراسر مخوف و تیره‌وتار نیست. دیوها در روایت‌های پس از اسلام، اعم از کتبی یا شفاهی، نقش‌های دیگری هم دارند. دیو در قالب موجود منفی می‌تواند نه‌تنها زشت، بلکه بسیار مهیب و هولناک و مخوف تجسم شود. تصویر دیو در ذهن ما چیزی نیست جز موجودی قوی و خشن با دندان‌های تیز و خون‌آلود و پنجه‌هایی با ناخن‌های چرک و سری با شاخ‌های تیز و پیکری پُر از لک و چرکین و آلوده. اما چهره‌ی دیوها همیشه رعب‌آور و مخوف نیست، مثلاً در نگاره‌های شاهنامه‌ی رشیدا در بیش‌تر موارد دیوها بسیار زیبا هستند؛ موجوداتی خوش‌لباس و مزین به رنگ‌های زیبا و پُر از نقوش سنتی. معمولاً ذهنیت مردم به هنرمند کمک می‌کند که هنر خود را به تصویر رایج نزدیک‌تر کند، این در حالی است که این شخصیت هولناکِ کابوس‌های کودکی ما نیز ذیل تشعشعات ساحت تجلی قرار گرفته و در جاذبه‌ی زیبایی آن آینه‌ها زیبایی‌نمایی شده و به قدر توان و ظرفیت وجودی خود زیبایی را پذیرفته است. نسخه‌ی خطی شاهنامه‌ی رشیدا، 93 نگاره‌ی بدون رقم دارد که به شیوه‌ی مکتب اصفهان در نیمه‌ی نخست سده‌ی یازدهم هجری قمری در دوره‌ی حکومت شاه عباس دوم تهیه شده است. کتابت آن منسوب به عبدالرشید دیلمی، خواهرزاده و شاگرد میرعماد، است. این نسخه با شماره‌ی ثبت 2239 در موزه‌ی کاخ گلستان نگه‌داری می‌شود. عبدالرشید پس از مرگ میرعماد چندی را در اصفهان به سر بُرد و سرانجام به هندوستان رفت و در سال 1037 به دربار شاه جهان راه یافت و تا 23 سال در آن‌جا مشغول به خدمت بود.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
پرده‌ی اول: قصه‌گوی برزگر و قصه‌گوی دریانورد
پرده‌ی دوم: نقش و کارکرد سیاسی متون شگفت
دیو و پری و اژدها در ساختار قدرت
دیو، مانویت و جهان‌بینی زردشتی
دیوانگی و تخیل
حیات دوگانه‌ی دیوها
دیوان در لباس حریر
دیوان مازندران
یادگار جاماسبی و دیوان
دیوان خراسان جنوبی
دیو در روایت‌های شفاهی مردمی شاهنامه
پری
اژدها
جن و خیال
جن در ایران
پرده‌ی سوم: صورت‌های شگفتی
ویژگی قصه‌های اعجاب‌برانگیز در ادبیات فارسی
1. روایت‌های عجایب‌نامه‌ای
عجایب‌نگاری؛ از قرن چهارم تا یازدهم
پرداختن به شگفتی‌های جهان در سنت روایی ایران
زمینه‌های پیدایش عجایب‌نامه‌ها: نقش سنت ترجمه در ایران
معتزلیان و عجایب‌نگاری
در عجایب زمان (فن نهم از کتاب نوادرالتّبا در لتحفةالبهادر)
در عجایب دریاها
در عجایب شهرها
در عجایب صحراها
در عجایب‌های گوناگون
2. روایت‌های اعجاب‌انگیز
1 2. روایت‌های شفاهی مردمی شگفت؛ فانتزی پالیمسستی (لایه‌لایه)
1 1 2: روایت‌های مردمی شگفت
2 1 2: طومارهای نقالی
الف) اسکندرنامه‌ی نقالی
ب) رستم‌نامه
ج) هفت لشکر
اعجاب‌انگیزی در هفت لشکر
2 2. قصه‌های شگفت
هزار و یک شب
هند و همه‌ی قصه‌ها
خاستگاه یونانی هزار و یک شب
خاستگاه ایرانی هزار و یک شب
پاپیروس‌های مصری
سنن یهود و هزار و یک شب
عناصر شگفت در هزار و یک شب
عجائب‌الهند یا الصّحیح مِنْ اخبارالبِحار و عجائبُِها
روایت‌هایی از اخبار‌البِحار (عجائب‌الهند)
بهار دانش
عناصر اعجاب‌انگیز در بهار دانش
بوستان خیال
حکایت‌هایی از بوستان خیال
سلیم جواهری
داستان گرشاسب‌
3 2. رمانس‌های عامیانه‌ی شگفت
داراب‌نامه
داراب‌نامه‌ی بیغمی
فیروزشاه‌نامه
سمک عیّار
ابومسلم‌نامه
اسکندرنامه
رموز حمزه
عنصر شگفتی در رموز حمزه
نمونه‌ای از فضاهای شگفت در رموز حمزه
افسانه‌ی گلریز
خسرو دیوزاد
قهرمان قاتل
نوش‌آفرین‌نامه
حسین‌کُرد
شیرویه‌ی نام‌دار
عناصر اعجاب‌انگیز شیرویه‌ی نام‌دار
شاهزاده‌ هرمز
ملک‌جمشید
بَدیعُ‌المُلْک و بدیعُ‌الجمال
امیرارسلان نام‌دار
4 2. حماسه‌های دینی شگفت
جنیدنامه
خاورنامه
پرده‌ی چهارم: اعجاب‌برانگیزی در متون عرفانی؛ از بیان تا کنش
حس‌آمیزی، روایتی با بیان اعجاب‌برانگیز
امر اعجاب‌برانگیز: شکوهمندی و ترس
پرده‌ی پنجم: خیال‌های غربی: ادبیات شگرف در مغرب‌زمین
تکوین ادبیات خیالی: رمانس
گروتسک
تمایز ادبیات شگرف و قصه‌های پریان
عصر روشنگری، دشمن خیال‌پردازی
رمانتیسیسم و رمان گوتیک
ژانر وحشت و ادگار آلن پو
ادبیات شگرف مدرن
فانتزی مدرن و تالکین
جی. کی. رولینگ و هری پاتر
فانتاستیک و تودوروف: عنصر خیال و روایت خیال‌ورزانه
ادبیات علمی تخیلی
رئالیسم جادویی
منابع فارسی
منابع عربی
مقالات فارسی
پایان‌نامه‌ها و منابع اینترنتی
منابع انگلیسی
نمایه