معرفی و دانلود کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه

معرفی کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه

محمد شهبا و مهرداد پورعلم نویسندگان کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه هدف نهایی خود از نگارش این اثر را بررسی ارتباط علومِ شناختی با فهم کارکرد رسانه‌ها -به‌ویژه تلویزیون و سینما- در عصر حاضر می‌دانند. ایشان در ابتدا به‌صورت کامل، علوم شناختی و گستره‌ی آن را بررسی می‌کنند و سپس به نحوه‌ی به‌خدمت گرفتن این علوم در فهم رسانه‌های مدرن می‌پردازند.

درباره‌ی کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه

علوم شناختی علم میان رشته‌ای جدیدی است که از درهم‌آمیزی علومی نظیر روان‌شناسی، عصب‌شناسی،‌ زبان‌شناسی، هوش مصنوعی و... به وجود آمده و به دنبال فهم کارکردهای مغز انسان از منظری فیزیکالیستی و علمی است. عصب‌شناس‌ها و دانشمندان سایر علوم صرفاً از منظر رشته‌ی علمی خودشان به سازوکار ذهن و چگونگی شناخت انسان پرداخته‌اند، اما بر خلاف این رشته‌ها، مهم‌ترین و برترین ویژگی علوم شناختی را می‌توان جنبه‌ی میان‌رشته‌ای بودن و غنی شدن آن با پژوهش‌ها و یافته‌های گوناگون سایر مطالعات علمی در زمینه‌ی مطالعات مغز انسان دانست.

علوم شناختی که علمی میان‌رشته‌ای محسوب می‌شود و عمر آن کمتر از 50 سال است، سیر تکوین پرشتابی داشته و توانسته برخی از رشته‌های مهم مانند عصب‌شناسی را تحت گفتمان علمی خود درآورد. در نوشته‌ی درسنامه علوم شناختی و رسانه، سیر تحول علوم شناختی و فهم رسانه‌های مدرن به‌طور ویژه مورد بررسی قرار گرفته و این موارد به طور مفصل در محتوای کتاب بیان شده است. این کتاب در 10 فصل تدوین و سعی شده از منظر علوم شناختی و با روش سلسه مراتبی، کارکرد تولیدات رسانه‌های تصویری مورد بررسی قرار گیرد.

محمد شهبا و مهرداد پورعلم در فصل اول درسنامه علوم شناختی و رسانه، درباره‌ی تاریخچه و اهداف اصلی علوم شناختی با اولویت ارتباط با رسانه‌ها صحبت می‌کنند. نویسندگان این اثر در فصل دوم، به سراغ گوناگونی محتوای رسانه‌های امروز از جمله فیلم، تلویزیون و سینما می‌روند و مهم‌ترین دیدگاه‌های نظری مرتبط با رسانه همچون «نظریه ارتباطات»، «نظریه هنجاری» و ... را بررسی می‌کنند. فصل سوم کتاب به‌دنبال تعریف و توضیح مهم‎ترین نظریه‌های شناختی در رسانه‌هاست.

فصل چهارم به روش‌های پژوهش رسانه‌ای اختصاص دارد. روش تحقیق رسانه‌ای، روش‌های تجربی در روان‌شناسی شناختی و روش‌های گردآوری اطلاعات در علوم شناختی، از مهم‌ترین این روش‌ها هستند. تمرکز اصلی فصل پنجم این کتاب، بر تحلیل گفتمانِ رسانه‌ای است. زبان کلامی و غیرکلامی و دیگر عناصر رسانه‌ای مانند رنگ، نور، موسیقی، قاب‌بندی و حرکت دوربین از مطالب این فصل است. شناخت مخاطب رسانه‌ها و همچنین طراحی و دریافت پیام‌های تبلیغاتی از دیدگاه شناختی، دو موضوعی است که در فصل ششم اثر درسنامه علوم شناختی و رسانه به آن پرداخته می‌شود.

فرآیند تولید محتوای رسانه‌ای و رویکردهای گوناگون در زمینه تولید محتوای رسانه از مهم‌ترین مباحث فصل هفتم اثر درسنامه علوم شناختی و رسانه هستند. محمد شهبا و مهرداد پورعلم در فصل هشتم کتاب به چگونگی رویارویی مخاطب با رسانه و ادراک آن از دیدگاه روان‌شناسی شناختی می‌پردازند. فصل نهم کتاب به توضیح و تبیین شیوه‌هایی که مخاطب برای پردازش اطلاعات در کاربرد انواع رسانه‌ها مانند رایانه همراه، تلفن همراه و اینترنت به آن نیاز دارد، پرداخته می‌شود.

نویسندگان در فصل انتهایی اثر روش‌های آزمایشگاهی سایکوفیزیک و مقیاس‌های سنجش‌ شناختی و کاربرد آنها در تولید و فهم آثار رسانه را بررسی می‌کنند.

این کتاب در نشر افکار چاپ شده است.

کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه مناسب چه کسانی است؟

این کتاب برای کسانی که به علوم شناختی و فهم گستره‌ی آن علاقه دارند می‌تواند جذاب باشد. علاقه‌مندان به پژوهش در رسانه‌ها از منظری جدید و با ابزار علوم شناختی نیز کتاب را جذاب خواهند یافت. البته این اثر در درجه‌ی نخست برای دانشجویان رسانه، درسنامه‌ای جدید و بدیع است که مشابهی تا پیش از آن نداشته.

درباره‌ی نویسندگان کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه

محمد شهبا، نویسنده و مترجم ایرانی، متولد 1343 اهل سیرجان است. از مهم‌ترین افتخارات ایشان می‌توان به کسب درجه کارشناسی سینما از دانشگاه هنر و همچنین دکترای سینما از دانشگاه «ایست انگلیا» در انگلستان، اشاره کرد.

مهرداد پورعلم، دیگر نویسنده‌ی کتاب، دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی پژوهش هنر، با گرایش فلسفه‌ی‌ فیلم است و به‌صورت تخصصی در حوزه‌ فیلم و هنر پژوهش می‌کند. آقای پورعلم سوابق متعددی در جشنواره‌های سینمایی دارد که از آن جمله می‌توان به مدیریت آکادمیک و عضو مؤسس جشنواره‌ سینمای پنهان نیویورک از سال 1393 تاکنون، عضو هیأت انتخاب و داوریِ بخش کتاب و سینما در سی و پنجمین جشنواره‌ی بین المللی فیلم کوتاه تهران و... اشاره کرد.

در بخشی از کتاب درسنامه علوم شناختی و رسانه می‌خوانیم

شناخت، همۀ جنبه‌های کارکرد ذهنی خودآگاه و ناخودآگاه را شامل می‌شود. شناخت، سازوکارها و فرآیندهای ذهنی و معرفت یا دانشی است که همۀ کارهای انسان از ادراک تا تصمیم‌گیری را در برمی‌گیرد.

علوم شناختی مجموعه‌ای از دانش‌هاست. عصب‌شناس‌ها و روان‌شناس‌ها و دانشمندان علوم رایانه و فیلسوفان ذهن همواره به سازوکار ذهن و مغز و چگونگی شناخت پرداخته‌اند اما آنچه علوم شناختی را متمایز می‌سازد فراهم آوردن چهارچوبی برای گردآوری همۀ این مطالعات و دیدگاه‌های گوناگون است. عمر علوم شناختی به بیش از 50 سال نمی‌رسد ولی در همین زمان اندک، دگرگونی‌های بسیار داشته و دامنۀ خود را گسترده‌تر کرده است. به‌گونه‌ای که امروز برخی از رشته‌های مادر، همچون عصب‌شناسی را به زیرشاخۀ خود کشانده است.

ریشه‌های آغازین علوم شناختی را می‌توان تا دهه‌های 1930 و 1940 پی گرفت که دانشمندان به چگونگی فرآیند حل مسئله با آزمایش بر موش‌ها و همچنین بررسی ساختار گرامری زبان پرداختند. اما در دهۀ 1960 و 1970 میلادی بود که مجموعه‌ای از بررسی‌ها و پژوهش‌ها دربارۀ سازوکار ذهن زمینه‌ساز رشته‌ای نو به نام علوم شناختی شد. اگرچه بیشتر این آزمایش‌ها و مطالعات در دانشگاه‌های امریکایی انجام شد، می‌توان ریشۀ این رویکرد یا جنبش را به سال‌های پیشتر و اندیشه‌های فیلسوفانی چون دکارت پی گرفت. دکارت بر آن بود که اندیشیدن، برهان‌آوری و استدلال است و استدلال چیزی نیست جز زنجیره‌ای از ایده‌های سادۀ به هم مرتبط بر پایۀ قوانین مشخص منطق. مفهوم خودکاری اندیشه در فلسفۀ اروپایی ادامه یافت و از راه ریاضی‌دانان و دانشمندانی چون بول و لامتری به سدۀ بیستم رسید.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: گسترۀ علوم شناختی
تاریخچۀ شکل‌گیری علوم شناختی
حیطه‌های تشکیل‌دهندۀ علوم شناختی
علوم اعصاب شناختی
روان‌شناسی شناختی
زبان‌شناسی شناختی
مدلسازی و هوش مصنوعی
آموزش‌وپرورش شناختی
فلسفۀ ذهن
حوزه‌های کاربردی علوم شناختی
مداخلۀ تشخیصی و درمانی
تقویت شناختی
تشخیص
تشخیص بیماری
روبات‌ها
بازی‌های رایانه‌ای
روان‌درمانی شناختی
شناخت اجتماعی
روان‌شناسی تغییر ذهن
علوم دفاع شناختی
اقتصاد شناختی
مهندسی شناختی
آیندۀ علوم شناختی
پیوست‌های فصل اول
پرسش‌های فصل اول
منابع فصل اول
فصل دوم: گسترۀ رسانه‌ها و نظریه‌ها
اهمیت وسایل ارتباط جمعی در جوامع معاصر
روش‌های مطالعه در ارتباطات جمعی
نظریه‌های سازمانی
محتوا
مطالعات انتقادی جدید در ارتباطات جمعی
تعاریف و مفاهیم نظریه در رسانه
دو مفهوم مهم در نظریه‌های رسانه
تأثیر رسانه‌ها
مروری بر نظریات رسانه‌ها
نظریۀ استفاده و رضایت‌مندی
نظریۀ آمیختگی
نظریۀ مخاطب
نظریۀ انباشت
نظریۀ کاشت
الگوی شناختی-تعاملی
طرح‌واره
الگوی ظرفیت محدود
نظریۀ شناختی ‌اجتماعی
برجسته‌سازی
مارپیچ سکوت
نظریۀ جریان دومرحله‌ای ارتباط
رویکرد پدیدارشناختی
نظریۀ تولید رضایت
نگرش فمینیستی
پرسش‌های فصل دوم
منابع فصل دوم
فصل سوم: نظریه‌های شناختی رسانه
نظریه‌های شناختی رسانه
ادراک
اهداف و عملکردهای نظریه‌های شناختی رسانه
نظریۀ گشتالت
ارتباط رسانه‌ای از دیدگاه شناختی
تحلیل شناختی تأثیرات رسانه بر اندیشه و عواطف و کنش‌های انسان
نظریۀ شناختی اقناع
توجه
ارتباط رسانه‌ای مستقیم و ارتباط رسانه‌ای اجتماعی از دیدگاه شناختی
نگرش شناختی به سبک‌های رفتاری برگرفته از رسانه‌ها
هیجان
تعلیق ناباوری
همذات‌پنداری
همدلی
غوطه‌وری
نظریۀ میدانِ‌ شناختی
نظریۀ شناخت‌شناسی تکوینی
نظریۀ یادگیری اکتشافی
نظریۀ انسان‌گرایی
پرسش‌های فصل سوم
منابع فصل سوم
فصل چهارم: روش تحقیق شناختی در رسانه
روش تحقیق و مراحل آن
روش‌های تجربی در پژوهش‌های شناختی
روش‌های سنجش و گردآوری داده‌ها در علوم شناختی
اصول فرضیه‌سازی و طراحی تکالیف آزمایشگاهی در روان‌شناسی شناختی
طرح آزمایش‌های حقیقی
روش‌های غیرتجربی در روان‌شناسی شناختی در ارتباط با رسانه
تحلیل داده‌ها
تحلیل محتوا
تعریف مفاهیم و مشخص کردن هدف مطالعه
طرح
تحلیل
شبیه‌سازی رایانه‌ای و کاربرد آن در پژوهش‌های رسانه
پرسش‌های فصل چهارم
منابع فصل چهارم
فصل پنجم: گفتمان رسانه‌ای از دیدگاه شناختی
نظریه‌های رایج در تحلیل گفتمان رسانه‌
تحلیل روایت
تحلیل گفت‌وگو (مکالمه)
قوم‌نگاری و مردم‌نگاری ارتباطات
تحلیل گفتمان انتقادی (زبان‌شناسی انتقادی)
رویکرد نورمن فرکلاف
پژوهش فوکویی
نظریۀ لاکلو و موف
تحلیل گفتمان چندوجهی
رویکرد شناختی به تحلیل گفتمان رسانه
استعارۀ مفهومی لیکاف و جانسن
سامان‌دهی واقعیت در رسانه از دیدگاه شناختی
ارزش‌های اخلاقی در گفتمان رسانه از دیدگاه شناختی
تحلیل گفتمان
تحلیل شناختی کشمکش و احساسات در گفتمان رسانه
شیوه‌های ترغیب و اقناع در رسانه از دیدگاه شناختی
بازنمایی سبک زندگی در رسانه از دیدگاه شناختی
پرسش‌های فصل پنجم
منابع فصل پنجم
فصل ششم: مخاطب‌شناسی و تبلیغات‌پژوهی شناختی
مفهوم مخاطب
رویکردهای گوناگون به شناخت مخاطب
اهداف مخاطب‌شناسی
بُرد و تأثیر رسانه بر مخاطبان
رابطۀ فرستندگان پیام و مخاطبان از نظر روان‌شناسی شناختی
رویکردهای گوناگون در زمینۀ تبلیغات
رویکرد شناختی به مخاطب‌شناسی و تبلیغات‌پژوهی
روان‌شناسی شناختی تغییر ذهن
اثرات رفتاری، نگرشی و شناختی تبلیغات رسانه‌ای
شیوۀ تحقیق در رفتار مصرف‌کننده
پرسش‌های فصل ششم
منابع فصل ششم
فصل هفتم: تولید محتوای رسانه‌ای با رویکرد شناختی
رویکردهای گوناگون در زمینۀ تولید محتوای رسانه
رویکرد شناختی به تولید محتوای رسانه
روان‌شناسی شناختی و تولید محتوای رسانه
اثر ‌هاله‌ای
نظریۀ گپ یا شکاف اطلاعاتی و تأثیر آن در تولید محتوا
حس از دست دادن فرصت برای مخاطب
قدرت انتخاب
علوم شناختی، مخاطب‌شناسی و تولید محتوای رسانه
سنت فرهنگی و تحلیل دریافت
نظریۀ انتظار-فایده (یا ارزش)
تقسیم‌بندی مخاطبان بر مبنای تمایز متقابل بین گرایش و هدف
دریافت مخاطبان و مبادلۀ معنا
روان‌شناسی شناختی تغییر ذهن
اثرات رفتاری، نگرشی و شناختی محتوای رسانه
تعاریف و نظریه‌های مدیریت رسانه
پرسش‌های فصل هفتم
منابع فصل هفتم
فصل هشتم: روان‌شناسی شناختی رسانه‌های گروهی
مبانی و مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی شناختی رسانه‌های جمعی
نظریۀ سطوح پردازش
رویکرد پیوندگرا در مطالعات حافظه
نظریه‌های مطرح در مورد حافظه
نقش حافظه و یادگیری در رسانه
پردازش اطلاعات در فهم آثار رسانه‌ای
بازنمایی در رسانه از دیدگاه شناختی
تفکر، استنتاج و حل مسئله در رویارویی با رسانه
ارتباط هوش و خلاقیت رسانه‌ای
رویکرد فیزیولوژیک در ادراک رسانه
رویکرد فرهنگی در ادراک رسانه
پرسش‌های فصل هشتم
منابع فصل هشتم
فصل نهم: رویکرد شناختی به رسانه‌های تعاملی
مفاهیم شناختی و کاربرد آن در رسانه‌های تعاملی
روان‌شناسی شناختی و رسانه‌های تعاملی
علوم شناختی و مخاطب‌شناسی رسانه‌های تعاملی
تصمیم‌گیری در رسانه‌های تعاملی از دیدگاه شناختی
روان‌شناسی شناختی تغییر ذهن در رسانه‌های تعاملی
ویژگی‌های شناختی رویارویی با رسانه‌های تعاملی
ویژگی‌های هیجانی رویارویی با رسانه‌های تعاملی
جنبه‌های آموزشیِ رسانه‌های تعاملی
نظریۀ یادگیری اجتماعی
رویکرد طرح‌واره‌ای
پرسش‌های فصل نهم
منابع فصل نهم
فصل دهم: سنجش تأثیراتِ شناختی رسانه
آزمون هوشی وکسلر (درک مطلب، استدلال کلامی و تصویری، توجه و تمرکز، حافظۀ بصری)
مقیاس هوشی آزمون وکسلر برای کودکان
گروه کلامی
گروه غیرکلامی یا عملی
بررسی ADHD، اختلال در دقت و تمرکز
آزمون ارزیابی توجه (IVA)
تحلیل همبستگی میان‌سوژه‌ای
استفاده از fMRI و ERP برای سنجش زمانی و مکانی پاسخ‌دهی
استفاده از آزمون حرکات چشم
روان‌سنجی و آمار
مرحلۀ طراحی سنجش و اصول مربوط به آن
مرحلۀ اجرای سنجش و اصول مربوط به آن
مرحلۀ بررسی فرآورده‌ها و اصول مربوط به آن
پرسش‌های فصل دهم
منابع فصل دهم
جمع‌بندی
منابع و مآخذ