معرفی و دانلود کتاب تاریخ فرودستان: جستارهایی در تاریخ اجتماعی کارگری و ملی ایران

معرفی کتاب تاریخ فرودستان: جستارهایی در تاریخ اجتماعی کارگری و ملی ایران

تورج اتابکی با جستارهایی که در کتاب تاریخ فرودستان ارائه کرده، در تلاش بوده با ترسیم جایگاه اجتماعی طبقه‌ی کارگر در دوران معاصر و نقشی که این قشر از جامعه در تحولات سیاسی-اجتماعی ایران داشته‌، تصویری دقیق از تاریخ ملی ایران به مخاطبانش عرضه کند. اثرگذاری طبقه‌ی کارگر در مهم‌ترین خیزش‌های سیاسی دوران معاصر، ظهور تاریخ‌نگاری برای قشر کارگر در مطالعات مورخان ایرانی و موضوعاتی از این‌دست، مباحث کتاب حاضر را دربرمی‌گیرند.

درباره‌ی کتاب تاریخ فرودستان

تاریخ‌نگاری در نخستین مراحل آن با شرح اقدامات شاهان سلسله‌های گوناگون و توصیف کشورگشایی‌های آن‌ها آغاز شد. از آن‌جایی که تا پیش از ورود انسان‌ها به دوران مدرن، کتاب و کتاب‌خوانی در زندگی عموم مردم جایی نداشته، طبیعتاً کتاب‌های تاریخی هم چندان مورد توجه مردم طبقه‌ی متوسط و ضعیف واقع نمی‌شدند. تنها شاهان و حاکمان بودند که هم سرمایه‌ی تهیه و نگهداری از کتاب‌های تاریخی را داشتند و هم انگیزه‌ای که آن‌ها را وامی‌داشت مورخانی را برای ثبت و ضبط فتوحات خود به خدمت بگیرند. بنابراین، اصولاً در چنین دورانی هرگز کتابی نخواهیم یافت که به احوال و زمانه‌ی طبقه‌ی فرودست جامعه پرداخته باشد. تاریخ‌نگاری برای فرودستان قدمت زیادی ندارد و نقطه‌ی شروع آن به زمانی برمی‌گردد که مورخان هندی در دوران پسااستعماری، این نوع از نگارش تاریخ را در برابر تاریخ‌نگاری نخبه‌گرا ابداع کردند. به‌تدریج مورخان اروپایی و آمریکای لاتین نیز راه نوین آن‌ها را دنبال کردند و تاریخ‌نگاری برای فرودستان به سبکی رایج در مطالعات تاریخی بدل شد. کتابی که پیش روی شماست، از بهترین نمونه‌های این نوع از تاریخ‌نگاری است که تورج اتابکی (Touraj Atabaki) نگارش آن را به عهده داشته. نویسنده در کتاب تاریخ فرودستان، به شرح حضور و اقدامات سیاسی-اجتماعی کارگران در سال‌های معاصر می‌پردازد و دورنمایی از تاریخ‌نگاری فرودستان را در میان پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به نمایش می‌گذارد.

کتاب حاضر یک مقدمه و چندین جستار را شامل می‌شود که هر کدام گوشه‌ای از تاریخ طبقه‌ی کارگری ایران را به‌تصویر می‌کشند. با مقدماتی که نویسنده در ابتدای کتاب بیان کرده، کلیت تاریخ‌نویسی برای فرودستان و نحوه‌ی بروز و گسترش آن برای خوانندگان شرح داده خواهد شد. بخش نخست، روش‌ تاریخ‌نگاری مورخان ایرانی را در سده‌‌ی بیستم به بحث گذاشته و ابعاد گوناگون آن را مورد واکاوی قرار می‌دهد. در بخش دوم، شاهد تحلیل‌های نویسنده از دوران مشروطه و وقایع مربوط به آن هستیم. همان‌طور که می‌دانید، جنبش مشروطه سرآغازی بود برای این‌که اقشار متوسط و ضعیف جامعه نیز به پا خیزند و در مقابل اشراف و حکومت ایران، به دفاع از حقوق خود بپردازند. مشروطه، جنبشی بود برای عامه‌ی مردم که به دست خود ایشان شکل گرفت و رهبری شد.

در ادامه، اتابکی مروری خواهد داشت بر تاریخ‌نویسی در مورد کار و کارگر تا در بخش بعد، علل غیاب کارگران در فراروایت‌های دوران مدرنیته، همچنین نقش ایشان در گفتمان توسعه‌ی اجتماعی را به بحث بگذارد. یکی از نقاط عطف توجه به قشر کارگر در ایران، به زمانی مربوط می‌شود که مارکسیسم در شوروی بالیدن می‌گرفت و نخبگان ایرانی را نیز مجذوب اهداف و آرمان‌های خود می‌‌کرد. حزب توده در این مدت، سهم بسیاری در توجه به طبقه‌ی کارگر و حقوق پایمال‌شده‌اش در ایران معاصر داشت. نویسنده در بخشی از کتاب تاریخ فرودستان، به مبارزه‌جویی کارگران ایرانی، تحت تأثیر اتحاد جماهیر شوروی پرداخته است.

شرح اقدامات مبارزان ایرانی در سرزمین شوروی، برای حمایت از کارگران، طی سال‌های 1300 تا 1320 و چگونگی حضور کارگران در صنعت نفت ایران، در دهه‌ی 1330 خورشیدی، از دیگر موضوعات قابل‌توجه این اثر هستند. تحلیل‌های موشکافانه و دقت نظر نویسنده در بازنمایی واقع‌گرایانه‌ی جریان‌های اجتماعی تاریخ معاصر، کتاب تاریخ فرودستان را به اثری معتبر و قابل‌ استناد برای پژوهشگران تاریخ بدل کرده است. مخاطبان عام نیز با مطالعه‌ی این کتاب، اطلاعات خود را در حوزه‌ی تاریخ معاصر گسترش خواهند داد.

یوسف صفاری ترجمه‌ی این اثر را به عهده داشته و نشر چشمه آن را چاپ کرده و در اختیار مخاطبان علاقه‌مند به موضوعات تاریخی قرار داده است.

کتاب تاریخ فرودستان برای چه کسانی مناسب است؟

چنانچه به مطالعه در حوزه‌ی تاریخ، به‌ویژه تاریخ معاصر ایران، علاقه‌مند هستید و تمایل دارید بخشی از تاریخ اجتماعی ایران را با محوریت کارگران و حقوق ایشان مورد تحلیل قرار دهید، مطالعه‌ی کتاب تاریخ فرودستان می‌تواند برای شما بسیار راهگشا باشد. دانشجویان و اساتید رشته‌ی تاریخ نیز از اطلاعات اثر حاضر بهره‌ی فراوانی خواهند برد.

با تورج اتابکی بیشتر آشنا شویم

تورج اتابکی (1950) نویسنده و پژوهشگر موفق ایرانی-هلندی است که هم‌اکنون به‌عنوان مدرس در دانشگاه لیدن هلند اشتغال دارد. او که ابتدا در رشته‌ی فیزیک نظری به تحصیل پرداخته بود، گرایش تحصیلی خود را به رشته‌ی تاریخ تغییر داد و راهی دانشگاه اوتراخت شد تا تحصیلات عالی خود را در این زمینه ادامه دهد. ریاست انجمن اروپایی مطالعات آسیای مرکزی، عضویت در شورای سردبیری چندین نشریه‌ی معتبر حوزه‌ی ایران‌شناسی و مطالعات آسیایی، ریاست انجمن بین‌المللی مطالعات ایران‌شناسی در استانبول و... تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های اجرایی تورج اتابکی در زمینه‌های علمی محسوب می‌شوند.

علاوه‌بر انتشار مقالات ارزشمند در نشریاتی چون شرق، اعتماد، مهرنامه و...، اتابکی آثاری را تألیف کرده که مطالعه‌ی آن‌ها برای مخاطبان حوزه‌ی تاریخ و علوم اجتماعی بسیار مفید خواهد بود؛ این آثار عبارتند از کتاب «ایران در جنگ جهانی اول» و «تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه».

در بخشی از کتاب تاریخ فرودستان: جستارهایی در تاریخ اجتماعی کارگری و ملی ایران می‌خوانیم

هم‌گام با مسئله‌ی اروپا‌محوری، مطالعه‌ی تجربه و نهادی شدن مدرنیته‌ی سیاسی دچار نارسایی‌ دیگری است. به عبارت دیگر این نارسایی از آن‌جاست که صرفاً نخبگان را، که شامل روشنفکران، روشنگران و نهادهای اجتماعی و سیاسی گوناگون باشد، دارای عاملیت پنداشته‌اند. مطالعه‌ای از این‌دست با پذیرفتن رویکرد ذات‌گرایانه به انکار عاملیت غیرنخبگان و آگاهی خودسامان آن‌ها و در نتیجه غیرتاریخی شدن فرآیند تغییرات اجتماعی و فرهنگی می‌رسد.

مدرنیته پروژه‌ای جهانی بوده که، تقریباً با آهنگی متفاوت، هم‌هنگام در بخش‌های گوناگون جهان آغاز شده است. مدرنیته در سپهر سیاسی، در کنار زایش جامعه‌ی مدنی، ظهور فردگرایی و استقلال فردی را به همراه دارد، که این آخری عمدتاً در حقوق سیاسی و مدنی فرد بروز پیدا می‌کند. مسلّماً دوران مدرنیته وقتی آغاز شد که واحد اصلی ساختارهای جامعه‌ی مدرن ویژگی فردگرایانه‌ای به خود گرفت. این رویکرد از اساس با درکی که جوامع کشاورزی و دهقانی بر پایه‌ی آن ساخته‌ شده بودند تفاوت داشت. در نتیجه‌ هم‌بستگی طبقاتی، خاص‌گرایی قومی و بیداری فرهنگی راه را برای سطح بالاتری از تحرک اجتماعی، یکپارچگی فناورانه و اقتصادی باز کردند. در همان حال روابط صنعتی با اصالت فرد و استقلال فردی که هر دو بخش‌های جدایی‌ناپذیر درکِ انسان مدرن از تمدن نوین بودند، پیوند خورد و نوسازی شد. ایده‌ی اصالت فرد که در آزادی و استقلال فرد تبلور یافته است، تعریف جدیدی یافت که دربردارنده‌ی ارتباط نوظهور بین فرد و سیاست بود.

بنابراین، فرد در جامعه‌ی مدرن، دست‌کم در اصول، دیگر نه تابع کشیش، شیخ، شاه، سلطان یا خانِ متصف به اقتدار تجویزی و یا خدایی، بلکه پای‌بند قانون و ملزم به رعایت آن شد. کسب حقوق قضایی و سیاسی، شامل حق نمایندگی، به‌واقع بالاترین حد تحقق این روابط جدید بود.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
پیش‌گفتار نویسنده بر تاریخ فرودستان
تاریخ‌نگاریِ سده‌ی بیستم ایران: خاطره، فراموشی و آفرینش
مشروطه‌خواهان بدون مرز: مشروطه‌خواهان ایرانی و پیوندهای آسیایی‌ آنان
تاریخ و تاریخ‌نگاری کار و طبقه‌ی کارگر ایران‌
غیاب کارگران در فراروایت‌های تجربه‌ی مدرنیته در ایران: عاملیت کارگران در گسترش گفتمان توسعه‌ی اجتماعی‌
کمینترن، اتحاد شوروی و مبارزه‌جویی کارگران در ایرانِ بین دو جنگ جهانی
از «رفیق سرخ» تا «دشمن خلق»: نگاهی به زندگی و زمانه‌ی انقلابیون ایرانی در سرزمین شوراها 1300/1921 تا 1320/1939 ‌
کار و کارگر در صنعت نفت ایران 1287/1908 تا 1330/1951
گزارش یک اعتصاب خونین پیش‌بینی‌شده
نمایه