معرفی و دانلود کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه: سفرنامه تحلیلی از سال‌های 1888 - 1882

معرفی کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه: سفرنامه تحلیلی از سال‌های 1888 - 1882

کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه یادداشت‌های دقیق و جزئی‌نگر میسل روستم، جهانگرد روسی را در بردارد. او در این نوشته‌ها به شرح موضوعات مختلفی مثل شرایط زندگی مردم ایران، وضعیت زنان، نوع حکومت سیاسی، وضعیت نظامی و... پرداخته و شرح جامعی از دوران اقتدار عهد ناصری در ایران، در اختیار خوانندگان قرار داده است.

درباره کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه

در طول تاریخ، جهانگردان خارجی پرشماری به ایران سفر کرده‌اند و سفرنامه‌هایی از خود به جا گذاشته‌اند اما در دوران صفویه و قاجار در پی رشد اقتصادی کشور و تعامل با کشورهای دیگر، بر تعداد سفرها و به تبع آن سفرنامه‌ها افزوده شد. کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه (Персия при Наср-Эдин-Шахе с 1882 по 1888 г) یکی از این آثار است که به قلم میسل روستم (Mislʹ-Rustem)، سیاح روسی، به نگارش درآمده است.

او در سال 1882 میلادی، در کنار هشت نفر دیگر، از مرز باکو وارد ایران شد و به مدت شش سال در ایران اقامت کرد. روستم بعد از ترور ناصرالدین شاه تصمیم می‌گیرد دیده‌ها، شنیده‌ها، تجربیات و خاطراتش از ایران را به رشته‌ی تحریر درآورد و به گفته‌ی خودش به دو دلیل این کار را انجام می‌دهد؛ اول اینکه یاد و خاطره‌ی ناصرالدین‌شاه را زنده نگه دارد، چراکه دوران اقامتش را زیر سایه‌ی لطف و مرحمت او سپری کرده و دیگر اینکه متوجه شده کنجکاوی‌ها درمورد ایران بسیار زیاد است و علاوه‌ بر این دیدگاه‌های مبهمی درباره‌ی این کشور و مردمش وجود دارد. ازاین‌رو تصمیم می‌گیرد، با نگارش یادداشت‌هایی مفصل خوانندگان را با ایران سال‌های 1882 تا 1888 میلادی (برابر با 1260 تا 1266 هجری شمسی) آشنا کند. او کتابش را با شرح مسیر سفر خود از روسیه به ایران آغاز می‌کند و در خلال آن از بیان احساساتش درمورد حضور در ایران و توصیف شهرهای شمالی و جاده‌ها نیز غافل نمی‌ماند.

دومین یادداشت میسل روستم به توصیف پایتخت و شرح جزئیات دقیقی مثل شرایط اشتغال، روش تأمین آب و وضع خیابان‌ها و بازارها می‌پردازد. در یادداشت بعدی از آداب و رسوم و عادات ایرانیان سخن به میان می‌آورد و نظراتش را درباره‌ی شخصیت، ظاهر و اخلاق مردم ابراز می‌کند. او در یادداشت‌های دیگر در باب مسائل مربوط به زنان ایرانی مثل سنت‌های تربیتی، ظاهر زنان و فعالیت‌هایشان در خانه و جامعه و همین‌طور چندهمسری در ایران می‌نویسد.

میسل روستم همچنین در یادداشتی اختصاصی درباره‌ی ناصرالدین شاه، به توصیف ظاهر، پوشش، شخصیت و روحیات شاه می‌پردازد. به طوری که در شرح و توضیحات او رگه‌هایی از تحلیل روانشناسی نیز به چشم می‌خورد. نگارنده یادداشتی را هم به تشریح وضعیت اندرونی شاه و تأثیر آن بر روند حکومت‌داری در ایران اختصاص داده است. در بخش‌های بعدی نوشته‌هایی درباره‌ی جزئیات مراسم نظامی سلام، نحوه‌ی رفتار نظامیان و نقش مشاوران خارجی ناصرالدین شاه می‌خوانیم.

افزون‌ بر این‌ها، میسل روستم به نوع حکومت ایران و وزارت‌خانه‌ها، دادگستری‌ها و حتی نوع مجازات مجرمان نیز اشاره می‌کند. نگاه روستم از زندگی اجتماعی ایرانیان و تفریحات و مراسم‌های مختلفشان در دوران ناصری دور نمانده است. به‌علاوه در یادداشت‌هایی به وضعیت ارتش ایران و حقوق سربازان نیز می‌پردازد و شرایط توپخانه‌ی ایران را به تصویر می‌کشد. وی همچنین اطلاعاتی درباره‌ی ارتش شاهنشاهی ایران، تیپ ایرانی قزاق ارائه می‌دهد.

این سیاح روسی در آخرین یادداشت‌های خود مکان‌های دیدنی حومه‌ی تهران را توصیف می‌کند و در ادامه از نوع تفریحات اروپایی‌ها در ایران و حضور مشاوران خارجی و تجارت ایران با روسیه، انگلستان و سایر کشورها سخن می‌گوید. می‌توان گفت نگاشته‌های موشکافانه و جزئی‌نگر میسل روستم، کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه را به اثری دقیق و ارزنده بدل کرده که می‌تواند اطلاعات مفیدی را در زمینه‌ی اوضاع اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی عهد ناصری به خوانندگان علاقه‌مند و پژوهشگران عرضه کند.

گفتنی‌ست که این اثر خواندنی را موسی عبداللهی و سارا خردمند مستقیماً از زبان روسی ترجمه کرده‌اند و انتشارات مروارید آن را به چاپ رسانده است.

کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه برای چه کسانی مناسب است؟

تمامی افراد علاقه‌مند به مطالعات تاریخی و همچنین پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ و فرهنگ از مطالعه‌ی این کتاب بسیار بهره خواهند برد.

در بخشی از کتاب ایران در دوره ناصرالدین شاه: سفرنامه تحلیلی از سال‌های 1888 - 1882 می‌خوانیم

از دماوند تا تهران جاده سنگلاخ است و تقریباً هیچ‌گونه گیاهی ندارد. از کنار جاده تا روستای رینه، رودخانه جریان دارد اما در ادامه رودخانه هم وجود ندارد و کاملاً منظره خشک و خشنی دیده می‌شود. نزدیک رینه بر روی صخره‌ای در همان جاده، تمثال تراشیده‌شده عظیمی را از شاه و ملازمانش مشاهده کردیم. در سراسر این راه به سمت دماوند هیچ‌کس حمایت‌مان نکرد. بنابراین، غالباً مجبور بودیم جاهای خطرناک را پیاده برویم و وسایل را پیاده و با دست حمل کنیم. نرسیده به تهران در حدود دوازده کیلومتری، کاخ شاه به‌نام سرخه حصار قرار دارد و از آن‌جا می‌توان از طریق جاده شنی با کالسکه تا تهران رفت. اما ما از بالا به راه‌مان ادامه دادیم.

مسافرت‌مان بدون هیچ حادثه‌ای پیش می‌رفت و روی هم رفته برای ما جذاب بود. ما مجبور می‌شدیم شب را در روستاها و در کاروانسراها بگذرانیم یعنی در مسافرخانه‌هایی که نه‌تنها مبلمان، بلکه حتی پنجره و غالباً در هم نداشتند: دیوارهای عریان مسقف با زمین خاکی و البته انبوهی از کک. هر جا که می‌خواستیم می‌توانستیم مستقر شویم. مجبور بودیم بر روزنه پنجره‌ها و درها فرش آویزان کنیم و روی وسایل یا زمین بخوابیم. من یک بار مجبور شدم با خانواده‌ام روی طاقچه‌ای بخوابم که بر روی دیوار آن فرش آویزان کرده بودم، و در پهلوی ما بوی متعفن قاطران و اسبان احساس می‌شد. در کل، وسایل رفاهی کم بود. ما کنسرو، تخم‌مرغ، مرغ و نوعی شیر ترش را می‌خوردیم که تقریباً همه جا پیدا می‌شد.

فهرست مطالب کتاب

سخن مترجمان
پیشگفتار
یادداشت اول: مسیر دریای خزر تا تهران
یادداشت دوم: پایتخت ایران، تهران
یادداشت سوم: ایرانی و زندگی او
یادداشت چهارم: بانوان در ایران
یادداشت پنجم: ناصرالدین‌شاه
یادداشت ششم
یادداشت هفتم: «سلام» (رژه شاه)
یادداشت هشتم: حاکمان و مجازات در ایران
یادداشت نهم: «تماشا» و تفریحات همگانی ایرانی
یادداشت دهم: «تعزیه»، نمایش‌های مذهبی مقدس
یادداشت یازدهم: پیاده‌نظام ایرانی
یادداشت دوازدهم: توپخانه
یادداشت سیزدهم: سواره‌نظام
یادداشت چهاردهم: تیپ ایرانی قزاق
یادداشت پانزدهم: مکان‌های جالب اطراف پایتخت
یادداشت شانزدهم: درباره هر چیزی که در فصل‌های پیشین، درباره آن‌ها صحبتی نشد