معرفی و دانلود کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن: منبعی موضوعی در تاریخ ادیان

معرفی کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن: منبعی موضوعی در تاریخ ادیان

میرچا الیاده در کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن، امر مقدس را از ابتدای تاریخ، یعنی دورۀ اسطوره‌ها، تا خداباوری دنیای امروز بررسی کرده است. او در این اثر بسیاری از متون دینی کهن (به‌جز مسیحیت و یهودیت) و چکیده‌ای از ادیان گوناگون را در اختیار مخاطبانِ خود قرار می‌دهد.

دربارۀ کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن

میرچا الیاده دلیل تألیف کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن (From Primitives to Zen) را یک دغدغه می‌داند. او در کلاس‌های دانشگاه به دانشجویانش توصیه می‌کرد که به سراغ منابع بنیادین و متون اصلی دینی بروند، اما مشکل این بود که هیچ کتاب واحدی وجود نداشت که این متون را به صورت یکجا جمع‌آوری کرده باشد. به دلیل وجود همین مشکل، الیاده تصمیم گرفت کتابی را تألیف کند که به صورت جامع منابع اصیل و دست اول مربوط به ادیان مختلف را گردآوری کرده باشد.

الیاده در این کتاب دربارۀ تمام ادیان، به‌جز مسیحیت و یهودیت، منابعی اصیل را ذکر کرده و بند یا قطعه‌ای از کتاب مقدس آن‌ها را آورده است. نام نویسنده، محقق، مترجم و کتاب مرجع در انتهای هر منبع ذکر شده است. او در بخش‌های مختلف اثر حاضر به موضوعاتی چون ایزدان متعال، اساطیر کیهان‌زایی، معنای امر مقدس، مفهوم مرگ و دنیای پس از مرگ می‌پردازد. یکی از اهداف او از تألیف این اثر این بوده است که به دانشجویان و خوانندگان کتاب کمک کند تا با مطالعهٔ توضیحات مربوط به ادیان مختلف، شباهت‌ها و تفاوت‌های میان ادیان و باورهای بنیادین آن‌ها را کشف کنند.

علت این که میرچا الیاده (Mircea Eliade) در اثر مذکور، در مورد دین مسیحیت و یهودیت توضیحی نیاورده، این است که در مورد این دو دین منابع به زبان انگلیسی به وفور موجود است و از حیث یافتن متن اصیل دشواری‌ای برای خوانندگان وجود ندارد.

کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن مناسب چه کسانی است؟

علاقمندان به مطالعات ادیان در این کتاب اطلاعات مفیدی خواهند یافت. همچنین، خواندن این کتاب به پژوهشگران رشتۀ تاریخ و مخاطبان کتاب‌های تاریخی و فلسفی پیشنهاد می‌شود.

با میرچا الیاده بیشتر آشنا شویم

میرچا الیاده متولد سال 1907 در بخارست رومانی است. او در دوران نوجوانی زبان‌های مختلفی از جمله انگلیسی، ایتالیایی و فارسی را فرا گرفت. الیاده برای تحصیل در دانشگاه ابتدا به هند رفت و در دانشگاه کلکته به یادگیری زبان سانسکریت، مطالعه در ادیان شرقی، دین‌شناسی و اسطوره‌شناسی مشغول شد. او پس از دریافت مدرک دکترای خود از این دانشگاه، از طرف دانشگاه سوربن فرانسه به تحصیل دعوت شد. در سال 1964 نیز عنوان استاد خدمات ممتاز سیوال ال. آیوری به او اعطا شد. همچنین، دانشگاه ویندسور کانادا مدال طلای جایزۀ فرهنگ مسیحی را به او اعطا کرده است. الیاده از بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر مدرک دکترای افتخاری دریافت کرده. از میان این دانشگاه‌ها می‌توان دانشگاه ییل، کالج ریپون، کالج بوستون، آکادمی بلژیک و دانشگاه سوربن را نام برد. الیاده در آوریل سال 1986 به علت سکتۀ مغزی دار فانی را وداع گفت.

یکی از آثار درخشان میرچاه الیاده مجموعه کتاب «دایره‌المعارف دین» است. این مجموعه شامل شانزده جلد کتاب است که به زبان انگلیسی نوشته شده و محققان و پژوهشگرانی از پنجاه کشور جهان در جمع‌آوری مطالب آن مشارکت داشته‌اند. «یوگا، شمنیسم، جوانی بدون جوانی، تصاویر و نمادها، تاریخ اندیشه‌های دینی و هنر اسرارآمیز» شماری دیگر از آثار متعدد الیاده هستند.

در بخشی از کتاب از جوامع ابتدایی تا ذن می‌خوانیم

«جناب گوتما، اما راهب در کجا دوباره متولد می‌شود که اندیشه‌اش این‌چنین آزاد می‌گردد؟» «ای واچا، تعبیر مناسبی نیست که بگوییم او متولد می‌شود.» «پس‌ای بودای بزرگ، او متولد نمی‌شود؟» «ای واچا، تعبیر درستی نیست که بگوییم او متولد نمی‌شود.» «پس‌ای بودا، او هم متولد می‌شود و هم متولد نمی‌شود؟» «ای واچّا، تعبیر مناسبی نیست که بگوییم او هم متولد می‌شود و هم متولد نمی‌شود.» «ای گوتمای والامقام، او نه متولد می‌شود و نه متولد نمی‌شود؟» «ای واچّا، تعبیر شایسته‌ای نیست که بگوییم او نه متولد می‌شود و نه متولد نمی‌شود.» «ای گوتمای گرانمایه، من خود را در این مسئله جاهل و سرگردان می‌یابم و آن اندک ایمانی هم که به گوتما داشتم با این گفت‌وگوی اخیر، اکنون از بین رفته است» «ای واچّا، دیگر جهل و سرگردانی بس است، زیرا چنین آموزه‌ای برای فهم و ادراک دشوار است؛ آن آموزه‌ای نیکو، عالی، فراتر از تعقّل و ظریف است و تنها دانایان به تجربۀ آن نایل می‌آیند.

تویی که به اعتقادات دیگر، ایمانی دیگر، گرایش‌های غیر، به سایر طریقت‌ها پایبند هستی و آموزگار دیگری داری، دشوار است که بتوانی آن را درک کنی. بنابراین‌ای واچّا، من از تو این را می‌پرسم، اگر آتشی دربرابرت افروخته می‌شد، آیا تو می‌دانستی پیش پایت آتشی روشن است؟» «ای گوتمای والامقام، اگر آتشی پیش‌پایم افروخته می‌بود، لابد می‌دانستم پیش پایم آتشی روشن است؛» «و اگر کسی از تو می‌پرسید که این آتش برافروختۀ پیش ‌پایت بر چه چیزی استوار است، تو چطور توضیح می‌دادی؟» «لابد می‌گفتم که آتش برافروختۀ پیش‌ پایم بر چسبیدگی‌اش به خس‌ها و هیزم‌ها متکی است.» «حال درصورتی‌که همان آتش پیش پایت خاموش می‌شد، تو می‌دانستی که آن آتش پیش پایت خاموش شده است؟» «لابد می‌دانستم که آن آتش خاموش شده است.» «اگر قرار بود کسی از تو بپرسد، ‌ای واچّا، این آتش که خاموش شد به کدام سمت رفت، به شرق، به غرب، به شمال یا به جنوب؟ در صورتی که مخاطب چنین سوالی قرار می‌گرفتی، چطور آن را تبیین می‌کردی؟» «جناب گوتما، این تعبیر درستی نیست، زیرا آتش با چسبیدن به خس‌ها و هیزم‌ها و از طریق مصرف آن‌ها روشن بود و وقتی از آن‌ها دست کشید، دیگر سوختی ندارد و به حالتی درمی‌آید که به خاموشی موسوم است.

فهرست مطالب کتاب

فهرست
دیباچه
پیش‌ گفتار
فصل یکم: ایزدان، ایزدبانوان و موجودات فراطبیعی
الف) ایزدان مردم ابتدایی (جوامع فاقد الفبا)
1. موجودات فراطبیعی استرالیایی
2. نزامبی، خدای متعال بانکونگو
3. وجود متعال ایسوکو (نیجریۀ جنوبی)
4. نگای، وجود متعال کیکویو
5. لِزا، خدای متعال با ئیلا در رودزیای شمالی
6. وجود متعال هِرِرو
7. رالوهیمبا، خدای متعال وِندا
8. واکان‌تانکا، خدای متعال داکوتا
9. «روح بزرگ» لِناپه
10. تیراوا، خدای متعال پونی
11. وجود متعال مائوری (پولی‌نزیا)
12. مادر کیهانی و خدای متعال
13. یکی از تجلیات خدای خورشید در امریکای جنوبی
14. سروَر مردم کاریبو
15. هاینووِله و «قتل آفرینشگر» (جزیرۀ سیرام، گینۀ نو)
ب). خدایان خاور نزدیک باستان، هند باستان و ژاپن
16. اِنکی، خدای متعال سومری
17. خدای متعال مصری در عصر متون تابوت
18. آتوم، خدای متعال دوجنسیتی
19. مجادلۀ اوزیریس و خدای متعال
20. آمِن‌هوتپ چهارم و سرود ستایش آتن
21. وارونا، خدای عالِمِ مطلق
22. «وارونای پادشاه، آنجاست‌...»
23. وارونا و ایندرا
24. «ستایش و خیرات خود را به کدامین خدا تقدیم کنیم؟»
25. «ایندرا، خدایی که به‌محض پیدایی، در قدرت از خدایان پیش افتاد»
26. سرودی ودایی در ستایش ایزدبانوی زمین
27. ویشنو، خدای کیهانی
28. تجلی کریشنا
29. تاتهاگاتا نامش را برای هر نسلی اعلام می‌کند و ورودش را به نیروانا آشکار می‌سازد
30. شفقت بیکران بودی‌ستوا
31. ایزدبانوی خورشید آماتِراسو و ایزد توفان سوسا نو و
پ). خدایان و قهرمانان یونانی و وجود متعال ایرانی، اهورامزدا
32. خطاب به آپولوی پیتیایی
33. زمین، مادر همگان
34. هرکول: شاهکارهای او، مرگ او، الوهیّت‌بخشی به او
35. دِمِتر و بنیان اسرار الئوسی
36. زالموخیس، خدای گِتای
37. زردشت «خلاصه‌ای از تعالیم» را بیان می‌کند
38. گاتهای گزینش: زردشت به بیان گزینش مثالی می‌پردازد
39. دومین گاتهای گزینش
ت). اسلام: الله و پیامبر او
40. محمد دربارۀ الله می‌گوید: «خدایی جز او نیست‌...»
41. الله، عالِم مطلق، قادر مطلق و آفریدگار است!
42. الله «اول و آخر»، خالق، صانع و شکل‌دهنده است‌... او بر هرچیزی علم دارد
43. الله نور است‌...
فصل دوم: اساطیر آفرینش و خاستگاه
الف). اساطیر آفرینش جهان
44. آفرینش به‌واسطۀ اندیشه
45. کیهان‌زایی اوماها: خاستگاه جهان در ذهن خدا بود
46. آفرینش از ظهور محض
47. ایو و کیهان‌زایی مائوری
48. پیدایش خدایان و کیهان‌زایی پلی‌نِزیایی
49. یک اسطورۀ آفرینشی از نوع غوّاص زمین
50. سرآغاز جهان
51. یک کیهان‌زایی آفریقایی
52. تکوین جهان مایا کیشه
53. کیهان‌زایی ژاپنی
54. کیهان‌زایی و نسب‌نامۀ خدایان مصری
55. کیهان‌زایی بین‌النهرینی
56. «کیست که بتواند بگوید موجودات از کجا پیدا شدند و آفرینش چگونه اتفاق افتاد؟»
57. کیهان‌زایی هندی
58. آفرینش جهان به‌روایت
59. کیهان‌زایی و نسب‌نامۀ خدایان هسیود
60. کیهان‌زایی ثنوی زردشتی: اورمزد و اهریمن
ب). یک اسطورۀ آغاز و فرجام
61. روایت اسکاندیناویایی دربارۀ آفرینش و فرجام جهان
پ). آفرینش انسان
62. آفرینش زن از مادر زمین (مائوری)
63. آفرینش زونی: آفرینش و ظهور انسان
64. خداوند و پنج زن: اسطوره‌ای دربارۀ خاستگاه زمین، آتش، آب و زن
65. یک اسطورۀ سرخ‌پوستی تامسونی دربارۀ آفرینش انسان
66. یک اسطورۀ پاونی: مادر غلات نخستین انسان‌ها را به سطح زمین راه می‌نماید
67. یک داستان آفریقایی از آفرینش انسان:
ت). اساطیر خاستگاه مرگ
68. پوست‌اندازی: یک اسطورۀ ملانِزیایی
69. سنگ و موز: یک اسطورۀ اندونزیایی
70. ماه و رستاخیز: یک اسطورۀ استرالیایی
71. پرندۀ بی‌رحم: یا اسطورۀ استرالیایی (قبیلۀ آراندا)
72. مائویی و هینه‌نویی‌ته‌پو: یک اسطورۀ پلی‌نِزیایی
ث). اساطیر سیل و توفان
73. روایت سیل و توفان از حماسۀ گیلگمش
74. یک اسطورۀ توفان از هند باستان
فصل سوم: انسان و امر مقدس
الف) جهان مقدس، حیات مقدس، زمان مقدس
75. جهان مقدس، دایاک‌های بورنئو
76. جهان مقدس و حیات مقدس لِناپه‌ها
77. نمادپردازی کیهانی خانۀ نیایش مردم دلاواره (لناپه)
78. چرخۀ حیات (بومیان) استرالیایی
79. معنای هستی انسان (بومیان استرالیایی)
80. مراحل زندگی مقدس (نگاجو دایاک، از بورنئوی جنوبی)
81. دوران مقدس (نگاجو دایاک، از جنوب بورنئو)
82. شکار پیشه‌ای مقدس است (سرخ‌پوستان ناسکاپی از شبه‌ جزیرۀ لابرادور)
83. قداست کشاورزی: اهورامزدا به زردشت می‌آموزد
84. احترام جِین‌ها برای حیات
ب). خاستگاه و سرنوشت روح و نیروهای مانا
85. ارواح، رویاها، مرگ، خلسه
86. مفهوم استرالیایی روح در زندگی و مرگ
87. پیش‌زایش و تجسد در میان سرخ‌پوستان امریکای شمالی
88. روح انسانی هم با اوزیریس و هم با طبیعت یکسان فرض می‌شود
89. مانا: یک موضوع دینی ملانزیایی
90. مانای پولی‌نزیایی
پ). انواع قربانی
91. قربانی قوم نوئر
92. قربانی خرس قوم آینو
93. قربانی اسب و عروج شمن به آسمان (آلتایی)
94. یک قربانی مزدایی (زردشتی) به خورشید
95. قربانی هومری برای اموات
96. یک قربانی برای رِهیا، ایزدبانوی مادر فریجیا‌یی
97. کفارۀ قصبه‌ای امبریایی: یک قربانی در روم باستان
98. پیشکشی برای ژوپیتر قبل از بذرافشانی
100. جان‌نثاری: مرگ فداکارانۀ دکیوس
101. قربانی کیهانی
ت). مناسک، پیشگویی ‌ها، تجویزها و سرسپاری
102. ایجاد باران (استرالیا)
103. رستاخیز اوزیریس
104. افسونی برای رستاخیز اوزیریس
105. چُپُق مقدس (سرخ‌پوستان داکوتا)
106. معنا و ارزش شعائر: یک ارزیابی کنفوسیوسی
107. تقدیس آماتراسو
108. یک آیین برداشت محصول شینتویی
109. غسل آیینیِ نوزاد آزتکی
110. «اقرار منفی» مصری
111. اقرار و استغفار آزتکی
112. نظریۀ چینی دربارۀ نشانه‌ها
113. ظهور قرقاول، یک نشانۀ نویدبخش (ژاپن باستان)
114. پیشگویی تروفونیوس در لِبادیا
115. ما سوما نوشیده‌ایم، جاودان گشته‌ایم‌...
116. اسطوره و مناسک: چگونگی گاندهاروا شدن
117. اعمالت را انجام ده، رها از هر وابستگی‌...
118. پرستش فردی: پوجا (هندوئیسم)
119. پوجا برای ویشنو و سایر خدایان (هندوئیسم)
120. فضیلت‌های ساختن معبد (هندوئیسم)
121. اعمال و پاداش‌های پرستش بودا
122. محمد‌ فرامین اسلام را اعلام می‌کند
123. «کسانی که توبه می‌کنند و پس از آن به اصلاح پیشینۀ خود می‌پردازند‌...»
124. حج در قرآن
ث). دعاها و سرودهای ستایشی
125. یک «بوشمن» از خدای خود طلب یاری می‌کند (آفریقای جنوبی)
126. مناجاتی خطاب به ایمانا، خدای آفریدگار در روآندا اوروندی
127. سرود ستایشی خطاب به موآری، خدای قبیلۀ ماشونا
128. ستایش و دعای آراپاهویی
129. زمین‌مادر را شکرگزاری کنید...
130. یک دعای خانوادگی تاهیتیایی
131. مرثیۀ اهالی هاوایی
132. یک سرود ستایش سومری اَکّدی
133. سرود ستایش شَمَش
134. «مرا از گناه آزاد کن»: سرودی خطاب به وارونا
135. چگونه وارونا و من می‌توانیم متحد شویم
136. «مرا جاودانه گردان»
137. سرود ستایش آگنی
138. دعای اسکیپیو افریکانوس
139. سرود ستایش کلِینتس خطاب به زئوس
140. محمد نمازهای روزانه را برای مسلمانان تجویز می‌کند
141. حمد و ثنای دراویش
ج). الگوهای تشرف
142. یک تشرف قبیله‌ای استرالیایی
143. دوک‌دوک، یک انجمن سرّی در ملانزیا
144. دیکشا، یک تشرف هندی
145. آیین تشرف یک جنگجو: بِرسِرک شدن
146. تشرف کوچولاین
147. دیونیزوس و باکائه‌ها
148. اسرار الئوسی
149. مرگ و تشرف در آیین‌های سرّی
150. تشرف به اسرار کوبله: تائوروبولیوم
151. تجلی خدای رازآمیز
152. اتحاد با خدای رازآمیز
153. جاودانه‌سازی (آپاتاناتیسموس)
154. افلاطون دربارۀ تشرف
155. تشرف در اسرار ایزیس
156. پرهیزگاری شخصی در روم
157. تشرف کوکایی در بودیسم باطنی
فصل چهارم: مرگ، پس از مرگ و فرجام ‌شناسی
الف). ایزدان، قهرمانان و مرگ
158. نزول ایشتار به جهان زیرین
159. گیلگمش در جست‌وجوی جاودانگی
ب). مرگ و وضعیت میانی
160. لحظۀ مرگ به روایت اوپانیشادها
161. مفهوم بودایی وضعیت میانی
162. کتاب تبتی مردگان: مرگ و وضعیت میانی
پ). آیین ‌های تدفین
163. ‌ای خاک او آسان بگیر
164. آیین تدفین آزتکی
165. آیین‌های تدفین تورادجا (سِلِبِسِ مرکزی)
ت). پندار مصریان دربارۀ مرگ
166. فرعون متوفا به آسمان عروج می‌کند
167. فرعونِ متوفا اوزیریس می‌شود
168. اوزیریس، کهن الگوی هر کسی که امیدوار غلبه بر مرگ است
169. بقا به‌صورت «با» و زندگی در قبر مکمل هم هستند
170. سرزمین خاموشی و ظلمت مصری
ث). مسیر جهان مردگان
171. در انجمن اخوت اورفئوسی فیثاغوری، به تشرف‌یافتگانْ
172. زندگی پس از مرگ ایرانی: گذر از پُل چینوَت و راه‌های بهشت و دوزخ
173. یک آیین تدفین سیبریایی (گُلدی): شمن، روح را به جهان زیرین هدایت می‌کند
174. جادۀ سرزمین مردگان نزد سرخ‌پوستان وینه‌باگو
175. جادۀ جهان ارواح
176. سفر به سرزمین پدربزرگ: باور گوارایویی (بولیویای شرقی)
177. یک سفر پولی‌نزیایی به جهان زیرین
ج). تصورات یونانی و رومی دربارۀ مرگ و جاودانگی
178. حتی در خانۀ هادس نیز چیزی باقی می‌ماند‌...
179. شهد سوسن سفید، آن جا که ارواح سکونت دارند‌... ‌:
180. نظرگاهی رومی دربارۀ پس از مرگ «رویای اسکیپیو»
181. امپدوکلس: درباب روح
182. افلاطون: درباب تناسخ
183. افلاطون: دربارۀ جاودانگی روح
چ). اساطیر اورفئوسی
184. یک اورفئوس پولی‌نِزیایی
185. یک اورفئوس کالیفرنیایی: یک اسطورۀ تاچی‌ یوکوت
ح). بهشت
186. یک بهشت مهایانا، سرزمین پاک
خ). پایان جهان
187. اهورامزدا به یَمه می‌آموزد که او چگونه کسانی را که در جهان
بهترین و عالی‌ترین هستند، نجات می‌دهد
188. بودا افول تدریجی دین را پیشگویی می‌کند
189. فرجام‌شناسی ایرانی: رستاخیز مردگان و جسم نهایی
190. محمد [ص] دربارۀ روز محشر سخن می‌گوید
د). رسالت مسیحایی و نهضت ‌های هزاره‌ گرا
191. رسالت مَیتریا، بودای آینده
192. نیچیرن ژاپن را مرکز احیای بودیسم می‌بیند
193. یک نهضت بومی‌گرا در میان سرخ‌پوستان سو: دین رقص شبح
194. کیش رقص شبح (قبیلۀ سو): مناسک
195. جان‌فروم: یک نهضت هزاره‌گرا در تانّا، جزایر هیبرید نو
196. کیش مسیح‌گرای جماعت عریان در سانتو: جزایر هیبرید نو
فصل پنجم: متخصصان امر مقدس: از درمانگران تا عرفا و بانیان ادیان
الف). شمن ‌ها و درمانگران
197. تربیت درمانگر: قبیلۀ ویرادجوری (جنوب شرق استرالیا)
198. تشرف یک طبیب درمانگر: قبیلۀ کورنای (جنوب شرقی استرالیا)
199. تشرف یک درمانگر بین‌بینگایی (استرالیای مرکزی)
200. تشرف یک درمانگر استرالیایی: قبیلۀ آنماتجرا (استرالیای مرکزی)
201. لِبید چگونه یک شمن شد (سرخ‌پوستان کواکیوتل)
202. روشن‌شدگی شمن‌های اسکیمویی (ایگلولیک)
203. رویای مربوط به تشرف یک شمن سامویدی
204. ازدواج عرفانی یک شمن سیبریایی (گُلدی)
205. یک شمن پرقدرت (آپاچی)
206. گم‌شدن روح و درمان جادویی (آپینایه، از برزیل شرقی)
207. یک جلسۀ شمنی یوکاگیری (شمال شرقی سیبری)
208. یک شمن اسکیمویی به اعماق اقیانوس نزول می‌کند
209. جادوی سیاه: یک جادوگر استرالیایی (آرنهم‌لند)
ب). شخصیت ‌های مقدس
210. یک پادشاه الهیِ آفریقایی (نیاسالَند)
211. مرگ اورفئوس
212. امپدوکلس همچون یک نامیرا در میان انسان‌ها راه می‌رود
213. فلامن دیالیس و همسرش
214. اوگوستوس، پدر سرزمین پدری
215. نیچیرِن خود را «بودی ستوا»، کردار متعال معرفی می‌کند
216. تحول نیچیرن به‌هنگام زندگی در خلوت
پ). اشکال ریاضت
217. ریاضت هندی
218. گوتما بودا از ریاضت‌های خود سخن می‌گوید
219. گوتما بودا به سخت‌ترین ریاضت‌ها عمل کرد و در یوگا استاد شد
220. اعمال و تعالیم جین دربارۀ عدم‌خشونت (اهیمسا): الگوی مهاویرا
221. میلارِپا پنج مایۀ راحتی‌اش را می‌ستاید
222. حسن بصری، زهد را می‌ستاید
پ). پیامبران و بانیان ادیان
223. زردشت از سوی همگان رانده می‌شود
224. شاهزاده سیدارتا با پیری‌، بیماری و مرگ مواجه می‌شود
225. اولین اساتید گوتما بودا: کالاما و راماپوتا
226. بودا پس از اشراق اعلام می‌کند: «من فرد مقدس در جهان هستم؛ من عالی‌ترین آموزگارم»
227. گوتما بودا چنین می‌اندیشد: آیا آنچه را که به‌زحمت به‌دست آورده‌ام، باید تعلیم دهم؟
228. گوتما بودا هستی‌های پیشین خود را به یاد می‌آورد
229. بودا به نیروانا می‌رسد
230. دعوت محمد (تفسیر طبری)
231. محمد پیامبر خداست
232. محمد قرآن را ابلاغ می‌کند، «کتابی که در آن تردیدی نیست‌...»
233. خداوند داستان ابراهیم را به محمد بازگو می‌کند
234. الله به محمد وحی می‌کند که او چگونه بنی‌اسرائیل را نجات داد
235. خداوند تورات، انبیا و عیسی، ‌پسر ‌مریم، را فرستاد
236. محمد به‌واسطۀ وحی سخن می‌گوید
ت). فنون معنوی و تجارب عرفانی
237. نظر یک فیلسوف نوافلاطونی دربارۀ فنون و آثار خلسه
238. تمرکز «بر نقطۀ واحد»
239. وضعیت‌های یوگایی (اَسانا) و آهنگ تنفس (پرانایاما)
240. تمرکز و مراقبۀ یوگایی
241. سمادهی
242. کویا، «قدیس خیابان‌ها»: پیشگام بودیسم سرزمین پاک
243. هونِن، و ستایش آمیدا، بودای نور بی‌پایان
244. شینران: «تنها نِمبوتسو حقیقی است»
245. نیچیرن و پرستش نیلوفر حقیقت کامل
246. آگاهی از راه‌حل (گِنجو کوآن)
247. نشستن و کوآن
248. ضرورت و اهمیت نشستن
249. تحقیر کتاب‌های مقدس
250. معراج محمد
251. ملاقات محمد با پروردگارش
252. یک عارف صوفی با خدای خود نجوا می‌کند
253. معراج عرفانی بایزید
254. الجنید دربارۀ اتحاد و افتراق سخن می‌گوید
255. حلّاج دربارۀ خدا سخن می‌گوید
256. مکاشفۀ النفاری
257. گرویدن غزالی به تصوف
258. جلال‌الدین رومی خود را نمی‌شناسد
فصل ششم: تأملاتی دربارۀ انسان و خدا
الف). درک ‌های متفاوت از شرایط انسانی
259. بدبینی مصری: «مشاجره‌ای دربارۀ خودکشی»
260. سرود مصری چنگ‌نواز: «آن‌که از اینجا رفته است، دوباره باز نمی‌گردد»
261. دلسردی و ناامیدی مصری: اندرزهای ایپو
262. یک تمثیل جِینی: انسان در درون چاه
263. روح ابدیِ زوال‌ناپذیر: تعلیم کریشنا به آرجونا
264. بدبینی یونانی
265. بیان یک فیلسوف مشرک دربارۀ استفاده از شمایل
266. بدبینی دینی در روزگار سیسرون
267. الله به انسان از رگ گردن نزدیک‌تر است
268. خداوند بر اسرار دل‌ها آگاه است
269. کجاست سرزمینی که آدمی در آن جا نمی‌میرد (ناهواتل)
270. یک مرثیۀ مکزیکی (ناهواتل)
ب). فروتنی، حکمت، شکیبایی
271. یک اندیشمند دینی مصری:
272. تعلیم آمِنِموپه
273. «من فانی هستم، یک انسان»
274. تصور جِینی از کارمن
275. فرق‌گزاری پادشاه آشوکا بین آیین‌های بی‌معنا و آیین‌های «دارما»
276. تحول درونی آشوکا و آرمان پیروزی با دارما
277. پادشاه آشوکا مخالف تعصب دینی
278. آشوکا مخالف خشونت و تنش بین ایالت‌ها
279. عصر طلایی: عصر کنفوسیوسی اتحاد بزرگ
280. تعالیم کنفوسیوس
پ). بودا به شرح راه میانه می ‌پردازد
281. تمثیل تیر: گوتما ‌بودا بحث دربارۀ مسائل مابعدالطبیعی را نفی می‌کند
282. راه میانه که به حکمت می‌رسد و به نیروانا می‌انجامد
283. تعالیم ثمربخش و تعالیم بی‌ثمر
284. بودا راه شریف هشتگانه را تبیین می‌کند
285. تمثیل آتش: یک تاتهاگاتا آتش خاموش است
286. تمثیل چراغ نفتی: خاموشیِ عطش خواستن
287. اندرز بودا به ساری‌پوترا
288. «راه فضیلتِ» بودا
ت). واقعیت غایی: پرسش ‌ها و پاسخ‌ ها
289. زردشت از اهورا می‌پرسد
290. سومین آرزوی نَسیکتاس
291. «برهمن را برای من توصیف بنما»
292. «ای یاجنا‌والکیا، چه تعداد از خدایان وجود دارد؟» ‌... «یکی»
293. آن، خویشتنِ من است‌... آن، برهمن است
294. هرگاه نظم (دارما) افول کند، کریشنا خود را متجلی می‌سازد
295. تعالیم بهگود گیتا: آنچه انجام می‌دهی، به‌عنوان نثار برای من انجام ده
296. تائو، واقعیت غایی
297. چوانگ‌تزو دربارۀ تائو سخن می‌گوید
ث). تأملات دربارۀ ایزدان، روح و خدای بزرگ
298. مفهوم خدا در میان قوم نوئر
299. حکمت، نجات و جاودانگی
300. دیدگاه شانکارا در باب ماهیت برهمن
301. دیدگاه رامانوجا دربارۀ برهمن:
302. ثنویت زردشتی: یک بیان نظام‌مند
303. دیدگاه اپیکور دربارۀ خدایان
304. آموزۀ مسلمانان دربارۀ خدا
نمایه