معرفی و دانلود کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت

معرفی کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت

کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت نوشته دنیز اگل پژوهشی است عمیق درباره‌ی جنبه‌های فکری، فرهنگی و سیاسی تاثیری که امپراتوری مغول تا مدت‌ها بر منطقه‌ی اوراسیا گذاشت. این اثر با کنار هم قرار دادن اسناد مختلف و با نگاهی محققانه، لایه‌های پیچیده‌ی ارتباطات مغولان با ممالک تحت سلطه‌شان را باز کرده است و مسائلی مانند نحوه‌ی واکنش مسلمانان و مسیحیان به قوانین مغولی و تاثیرات تمدنی آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است.

درباره‌ی کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت

وزیدن باد بی‌نیازی خداوند، یکی از مشهورترین توصیف‌هایی است که در منابع موجود درباره‌ی حمله‌ی مغول به ایران، در حافظه‌ی تاریخی بشریت نقش بسته است. دنیز اگل (Denise Aigle) در کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت (The Mongol Empire Between Myth and Reality) با رویکردی پژوهشگرانه و با درنظر گرفتن ابعاد پیچیده‌ای که ارتباط مغولان با مسلمانان داشته است، دست به نگارش اثری زده که تصویری جزئی‌تر و واقع‌گرایانه از امپراتوری مغول ارائه می‌دهد. این اثر با بهره‌گیری از روش‌های انسان‌شناسی می‌خواهد که تا حد امکان به بررسی واقعیت‌ها بپردازد و از افسانه‌ها و کلیشه‌های رایج درباره‌ی این موضوع فاصله بگیرد. مقالاتی که در این مجموعه گرد هم آمده‌اند به تحلیل وجوه مختلف تاثیرات فرهنگی و سیاسی مغولان بر جوامع مختلف پرداخته است و موضوعات متعدد در این کتاب مانند یک پازل دیدگاه خواننده را درباره‌ی وضعیتی که مغولان در ناحیه‌ی اوراسیا گذاشته‌اند را مشخص می‌کند.

روایتی که از فرهنگ اسلامی درباره‌ی نژاد مغول ارائه شده، به دلیل وحشی‌گری‌ها و بی‌رحمی‌ در حمله‌هایشان و همچنین تفاوت‌های بارز با جهان‌بینی و آداب و رسوم مردم ایران، توام با بی‌تمدنی و بی‌فرهنگی نمایش داده شده است که در مواجهه با فرهنگ اسلامی به شکوفایی و پیشرفت دست پیدا کرده است. این دیدگاه اگرچه رنگی از حقیقت در بخش‌هایی از خود دارد، اما در عین حال منکر بنیاد‌های هویتی مغولان و ارزش‌ها و دنیای مذهبی و فرهنگی آنان می‌شود. تاثیری که دولت مغول در تبادل فرهنگی بین ایران و چین گذاشته است، باعث شده بود که بسیاری از عناصر چینی در حیطه‌های علمی وسیع در فرهنگ ایرانی ادغام شود و در این کتاب می‌بینیم که چگونه مغولان در حیطه‌هایی تاثیری نامحسوس اما مهم بر بازآفرینی تمدن ایرانی پس از زوالی که در آن غوطه‌ور بود گذاشته‌اند. از موضوعات جالب‌توجهی که در کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت با آن مواجه می‌شویم، نحوه‌ی برخورد مسلمانان با فرهنگ شمنی مغولی است که در منابع تاریخی مسلمان بسیار کم به آن اشاره شده است و می‌تواند دیدگاه ما را تا اندازه‌ی قابل‌توجهی نسبت به آنچه در این دوره گذشته است، تغییر دهد.

کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت با ترجمه‌ی عبدالله پورمحمد در دسترس خوانندگان فارسی زبان قرار گرفته است. انتشارات نگارستان اندیشه این اثر را منتشر کرده است.

نکوداشت‌های کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت

• «دنیز اگل با درنظر گرفتن لایه‌ها و راهبردهای مختلف نگارشی روشی دقیق برای نقد متن ارائه کرده است. به همین دلیل این اثر فراتر از چهارچوب مطالعات مغولی می‌رود تا به مورخ این دوران قالبی روش‌شناختی و مفهومی ارائه کند که بتواند اسطوره را از واقعیت تمییز دهد. [این دلایل، این کتاب را] به یک مرجع در این حوزه تبدیل کرده است.» (آن تروادک، Oriente Moderno)
• «دنیز اگل در کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت، دست روی این مسئله گذاشته است که ما اطلاعاتمان درباره‌ی دوره‌ی مغول را از کجا آورده‌ایم و تلاش می‌کند لایه‌های پیچیده‌‌ای که تفسیر تاریخ گذشته دارد و همچنین انتقال نوشته‌های تاریخی درباره‌ امپراتوری مغول را برجسته کنند تا این اثر را برای کسانی که می‌خواهند گذشته و حال را با عباراتی که از نظر فرهنگی آشنا هستند، قابل‌درک کند.» (پاتریک وینگ، Bulletin critique des Annales islamologiques)
• «این کتاب پژوهش تاریخی غیرمنتظره و باطراوتی از امپراتوری مغول که به دست یک مفسر علمی انجام شده و تحلیلش شایسته توجه است.» (جورج لین، BSOAS)
• «کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت نوشته دنیز اگل پژوهشی خوشایند درباره‌ی تعامل بین فرهنگی و امپراتوری مغول به دست می‌دهد. مجموعه مقالات دنیز اگل این نکته را به خوبی نشان داده است که تکامل اسطوره‌ها و دستکاری‌کردن اطلاعات در امپراتوری مغول، تاریخچه‌ی مخصوص به خودش را دارد. این نکته‌ی ارزشمند و قابل توجهی برای فهم بهتر پیچیدگی‌های درگیری‌های جغرافیایی - سیاسی در این دوره از تاریخ اوراسیا را به ما نشان می‌دهد.» (دونا همیل، Terrae Incognitae)

کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ، شرق‌شناسی و ایران‌شناسی و انسان‌شناسی تاریخی مناسب است. اگر از آن دسته علاقه‌مندانی هستید که می‌خواهید اطلاعات عمیق‌تری درباره‌ی دوره‌ی مغول کسب کنید، کتاب درستی را برداشته‌اید.

در بخشی از کتاب امپراتوری مغول بین افسانه و واقعیت می‌خوانیم

توضیحات ویلیام روبروکی بهترین منبع اطلاعات درباره‌ی باورهای شمنی در میان مغولان قرون میانه است. باید در نظر داشته باشیم که او اعمال مذهبی شمن‌ها را بر اساس پیش‌فرض‌هایش توصیف کرده است. برای مثال او می‌گوید: «پیشگویان آنان روحانی‌اند، بسیاری از آنان یک رئیس دارند، نوعی کاهن بزرگ، که همیشه خیمه‌ی خود را در مقابل خیمه گاه اصلی منگوقاآن و در فاصله پرتاب یک سنگ از آن برپا می‌کند». امّا اطلاعات روبروکی در مورد شمن‌ها منبعی با ارزش به شمار می‌رود. چرا که روایت‌های شفاهی به طرز آشکاری مشکل سازند و نمی‌توان بدان‌ها متکی شد. به گفته ویلیام روبروکی، بسیاری از مراسم مذهبی آنان از سنّت «نیاکان پرستی» با تمرکز بر ارتباط با ارواح مردگان گرفته شده است. او درباره نقاشی صورت اجداد(اونگون) می‌نویسد که در چادرهای خانوادگی نگهداری و با ارابه‌ها جابه‌جا می‌شوند. نظارت بر این نقش‌ها یکی از دغدغه‌های خاص شمن‌ها بود. بر اساس نوشته‌های فصل سی و پنجم از سفرنامه روبروکی ما می‌دانیم که عملکرد شمن‌ها، شامل پیش‌گویی، جن‌گیری، برگزاری جشن‌ها و پیش‌بینی تغییرات آب و هوا بوده است. حاکمان مغول وابستگی زیادی به شمن‌ها و پیش‌گویان داشتند. فعالیت‌های شمنیستی برای ساز و برگ بخشیدن به زندگی این جهانی بود نه جهان پس از مرگ. توجه و ارجی که به آگاهان و عالمان این آیین قائل می‌شدند «به کارایی دعاها، مهارت در جادوگری، شفابخشی و افزایش طول عمر وابسته بود». پیتر جکسون اشاره می‌کند که در قاموس مغول تنها عالمان روحانی شمنی به رسمیت شناخته شده‌اند و کلاً حرفی از احترام جمعی نسبت به جامعه مذهبی به میان آورده نمی‌شود.

ارتباط بین جوامع مسلمان و شمنیستی با تشکیل امپراتوری‌های استپی تقویت شد. اتحادیه‌های قبیله‌ای تشکیل شده در این منطقه به صورت متناقضی، منجر به اسلامی شدن آسیای میانه شد. در این ناحیه عادات عرفی گوناگونی گسترش یافت که ظاهراً ترکیبی از ویژگی و سنت‌های اسلامی و شمنی بودند. امروزه، مقدسات اسلام می‌توانند برای مشروعیت بخشیدن به شمن‌ها به کار گرفته شوند و در عین حال مورد احترام مسلمانان باقی بمانند.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فصل یکم: یادنگاشت‌های تاریخی و ادبی از مغولان
شخصیت‌های اسطوره‌ای‌ - افسانه‌ای و تاریخ بین شرق و غرب
اسطوره‌ها و افسانه‌ها در برابر تاریخ؟
گذشته، حال را سامان می‌بخشد: الهام‌بخشی تاریخی و ادبی
بازیابی گذشته‌ی باستانی ایران: حماسه ملی فردوسی
شعر به مثابه ابزار مشروعیت
ایلخانان و شاهنامه تاریخی
تلفیق و همسازی ایران با توران
برداشت‌های تاریخ و ادبیات ساختگی
بیبرس و چنگیزخان بین افسانه و تاریخ
الگوی سلطان غازی
ابداع شجره‌نامه توراتی برای دشمن ملعون اسلام
فصل دوم: مغولان و افسانه پرسترجان
آسیای میانه در آستانه حملات مغول
واکنش‌های غربیان به پیشروی مغولان
تحول شخصیت پرسترجان
پرسترجان شاه مقتدر هند
پرسترجان، یک شاه مسیحی نامطلوب
شجاعت والای چنگیزخان و اصالت پرسترجان
مغولان، هم‌چون دست مشیت الهی
فصل سوم: آثار تاریخ‌نگاری ابن‌عبری در عصر مغول
ابن‌عبری و آثار تاریخی او
گزینش رویدادها
ابن‌عبری و استفاده از منابع
چه ارزشی می‌توان برای وقایع‌نامه‌های عصر مغول ابن‌عبری قائل شد؟
پیوست 1
پیوست 2: جدول مقایسه گزارش عطاملک جوینی و آثار ابن‌عبری
فصل چهارم: تقویم‌های تاریخی در شرق اسلامی
تقویم در ادبیاتِ «فرا تاریخ»
سنت جغرافیایی
استفاده از جداول در آثار شرح‌حال‌نویسی: موردی نادر؟
ارائه اطلاعات به صورت نگاشتاری در دفاتر دیوانی
تاریخ به شکل نگاشتاری
ترکیب متون روایی و شجره‌نامه‌ها
وقایع نگارهای تاریخی و جدول
تقویم تاریخی عثمانی
فصل پنجم: شمنیسم و اسلام در آسیای میانه
دوجهان دینی مغایر
دو جهان دینی متناقض
غیبت شمنیسم در منابع ملل و نحل اسلامی
آسیای میانه و شمالی: نقطه تماس بین اسلام و شمنیسم
سیر تحول انگاره شمنی
اسلام و نمادهای حیوانی شمنیسم
پیش‌گویی، طلسمات و مراسم شفا
فصل ششم: تحول اسطوره خاستگاه‌ها، چنگیزخان و تیمور
فصل هفتم: قانون مغولی در برابر شریعت اسلامی؛ اسطوره و واقعیت
منشاء یک اشتباه
سلطنت مملوک و مواجهه با تهدید ایلخانان
یاسا در منابع قرون وسطایی
یاسا در سنت عملی مدرن
یاسا و امپراتوری مغول
تسلط بر جهان تحت حمایت تنگری
ابزار‌های فتح: سپاه منظم
یارغو و امنیت امپراتوری
یاسا در برابر شرع: هرکس به دین خویش
آیا یوسون مغول به مسلمانان تحمیل شد؟
فصل هشتم: از عدم مذاکره تا اتحاد نافرجام: جستارهایی درباره مبادلات دیپلماتیک مغول‌ها و غرب لاتین
تأملات مقدماتی درباره دیپلماسی مغول
سنت طولانی مبادلات دیپلماتیک در اوراسیا
ارزیابی مختصر تاریخ‌نگاری
مشکلات ارتباطی: یک مجموعه چند زبانه پراکنده
دوران خان‌های بزرگ: تسلیم بدون قید و شرط
عصر ایلخانان: آیا مذاکره امکان‌پذیر بود؟
فرجام: دلایل شکست
فصل نهم: نامه‌های هلاکو به آخرین حاکم ایوبی سوریه؛ بنای یک الگو
زمینه تاریخی نامه‌ها
نامه اول؟
دو نامه دیگر؟
پیچیدگی انتقال
مجموعه‌ای از نامه‌ها با استدلال دینی رادیکال
مسئله نامه‌های دیگر
نامه نقل شده در اثر خواجه رشیدالدین فضل‌الله
نسخه فارسی
فرمول‌بندی یک سبک
پیوست 2: متن نامه هولاکو به خلیفه عباسی از رشیدالدین فضل‌الله همدانی
فصل دهم: مشروعیت‌بخشی به پادشاه پست‌گوهر و شاه‌کش
بیبرس و ایلخانان
مسیر به قدرت رسیدن بیبرس
چگونه می‌توان این لکه‌ها را پاک کرد؟
احیای خلافت در قاهره
اولین اقدام بیبرس، اندکی پس از روی کار آمدن، احیاء خلافت
استفاده از نمادهای قرآنی
میدان عین‌جالوت، گواه پیروزی بیبرس
مقبره موسی و پژواک قرآنی آن
پیروزی‌های نظامی و مکان‌نگاری دینی جدید
بیبرس اسکندر زمان
بیبرس به عنوان آخرین امپراتور در ادبیات آخرالزمانی
رساله ابن‌نفیس
ادبیات آخرالزمانی و نقش فرجام‌شناختی ترکان و مغولان
بیبرس در مقابل هلاکو
فصل یازدهم: کلام شفاهی و مکتوب
بیبرس و مراسم احیاء خلافت در قاهره
انتصاب خلیفه اول امیر مستنصربالله
انتصاب خلیفه دوم
سند انتصاب بیبرس: قدرت کلام مکتوب
فصل دوازدهم: حملات غازان‌خان به سوریه مجادلات در مورد گرویدن به اسلام و سربازان مسیحی در سپاه او
متن‌ها و انتقال آن‌ها
جهاد علیه حکومت مملوک
غازان‌خان رهبر جامعه اسلامی
از جهاد تا تسلیم الملک‌الناصر محمد
سفیر مغول در قاهره
پیشنهاد صلح یا دستور به تسلیم؟
نامه‌های اصلی مغولی و ترجمه‌های عربی غازان‌خان
پیوست 1 فصل 12؛ منابع امان‌نامه ماردین
پیوست 2 فصل 12؛ منابع نامه غازان‌خان
پیوست 3 فصل 12؛ منابع ‌نامه ملک‌ناصر محمد مملوکی
فصل سیزدهم: پاسخ دینی به حملات غازان‌خان به سوریه؛ سه فتوای ضد مغول ابن‌تیمیه
منابع و تحقیقات
مغولان، مرتدان جدید اسلام
فتواها و موضع مبارزان
جهاد علیه مغولان از چشم‌انداز شرع
رساله‌ای بر ضد نظام مغول
غازان‌خان رهبر جهان اسلام
نظام سیاسی مغول از دیدگاه ابن‌تیمیه
تلاش برای تاریخ گذاری فتواها و فرجام
سخن پایانی
امپراتوری مغول پس از چنگیزخان
فهرست منابع و مآخذ
فهرست اعلام