معرفی و دانلود کتاب آندری تارکوفسکی و راهش: تجسم زمان

معرفی کتاب آندری تارکوفسکی و راهش: تجسم زمان

آندری تارکوفسکی یکی از برجسته‌ترین فیلم‌سازان جهان در سده‌ی بیستم بود. مهران سپهران در کتاب آندری تارکوفسکی و راهش ضمن ارائه‌ی مطالبی سودمند در باب ویژگی‌های بارز سینمای این کارگردان شهیر روس، دو مقاله‌ی درخشان از وی را نیز ترجمه نموده و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

درباره کتاب آندری تارکوفسکی و راهش

آندری تارکوفسکی (Andrei Tarkovsky) نامی آشنا نزد اهالی سینماست. این فیلم‌ساز برجسته‌ی روس در سال 1932 دیده به جهان گشود و به سال 1986 روی در نقاب خاک کشید. عموم سینمادوستانِ جهان از تارکوفسکی به عنوان «فیلسوف هنر هفتم» یاد می‌کنند؛ مؤلفی صاحب‌اندیشه که از مجرای مدیومِ تصویرمحورِ سینما، به غور و تأمل در باب مفاهیمی چون معنای زندگی، ارزش تجربه‌ی زیسته‌ی آدمی، ماهیت امر الهی و... پرداخت. در همین راستا، برخی این‌گونه اظهار داشته‌اند که جایگاه تارکوفسکی در تاریخ سینما، کمابیش به جایگاه نویسنده‌ی هموطنش، فئودور داستایوفسکی (Fyodor Dostoevsky)، در تاریخ ادبیات مانند است. چه، هر دو این بزرگان، هنر خود را به خدمتِ بیانِ تأملات فلسفی و الهیاتی خویش درآوردند و از این طریق، تعریفی نو از رابطه‌ی میان هنر (زیبایی) و فلسفه (اندیشه) ارائه نمودند. در عین حال (و این نکته‌ای بسیار مهم است)، هر دو ایشان در فُرم نیز صاحب‌‌سبکانی بزرگ و دوران‌ساز بودند. همان‌گونه که داستایوفسکی با خلق رمان‌های ساختارگریز و چندآوایی‌ای چون «یادداشت‌های زیرزمینی» و «ابله» تأثیری عمیق بر ادبیات مدرنیستیِ پس از خود گذاشت، تارکوفسکی نیز، با دوری جُستن از قواعدِ زیبایی‌شناختیِ حاکم بر سینمای کلاسیک در آثاری چون «آینه» و «کودکی ایوان»، بانیِ مسیری نو در هنر فیلم‌سازی شد.

حال که بحث مقایسه‌ پیش آمده، بد نیست به شباهت‌های میان آندری تارکوفسکی و اینگمار برگمان (Ingmar Bergman)، فیلمساز بزرگ سوئدی، نیز اشاره‌ای مختصر بکنیم. چرا که در اغلب بحث‌های سینمایی، نام این دو هنرمند بزرگ را در کنار هم می‌شنویم.

میان آثار تارکوفسکی و ساخته‌های برگمان، علی‌رغم تمام تفاوت‌های مهم، همانندی واضح و آشکاری وجود دارد. همانندی‌ای که بیش از همه حاکی از جهان‌بینیِ نزدیک‌به‌همِ دو فیلمساز است. این همانندیِ مورد اشاره همانا مربوط است به مضامین و درونمایه‌های مورد علاقه‌ی این دو کارگردان بزرگ. مخاطبین جدی آثار برگمان، به خوبی از میل وافر این فیلمساز به کشف و بازنمایی تجارب قدسی و الهیاتیِ آدمی آگاهند. شاید این میل بیش از همه در فیلم «همچون در یک آینه»، و البته، در شاهکار مسلم او با عنوان «مهر هفتم» هویدا گشته باشد. آثاری که بسیاری از دقایقِ آن‌ها، تداعی‌گرِ درونمایه‌های قدرتمندِ دینی در ساخته‌های آندری تارکوفسکی‌اند. با این حال، در این مورد تفاوت ظریفی میان تارکوفسکی و برگمان وجود دارد. برگمان، علی‌رغم سودای مذهبیِ عمیق خویش، به سبب ذهن شکاک و نبوغ بی‌قراری که داشت، در نهایت موفق به بازنماییِ تمام‌وکمال آرامشِ برآمده از ایمان در آثار خویش نشد_ چه بسا که قصد انجام این کار را نیز نداشت. حال آن‌که تارکوفسکی در بهترین آثار خود، از مرحله‌ی جست‌وجوی برگمانی گذر کرد و بی‌آن‌که درگیرِ هیچ نوع تکلف و تظاهری گردد، صورتِ نابِ ایمانِ دینی را «به تصویر» کشید. آری، تارکوسفکی به درون شهر وسیع و بی‌کرانی راه یافت که برگمان تنها به آستانه‌ی دروازه‌های آن رسیده بود...

باری، پس از مقدمه‌ی مختصر فوق، مایلیم از شما دعوت کنیم که مخاطب کتابی ارزنده با عنوان «آندری تارکوفسکی و راهش» باشید؛ اثری خواندنی که بی‌شک دل از دوست‌دارانِ سینمای تارکوفسکی کبیر خواهد ربود.

مؤلف کتاب آندری تارکوفسکی و راهش مهران سپهران نام دارد. او در این اثر ضمن ارائه‌ی مقدمه‌ای روشنگر در باب جایگاه آندری تارکوفسکی در تاریخ سینما، به ترجمه‌ی دو مقاله از این فیلمساز برجسته نیز پرداخته است. علاوه بر این‌ها، در اثر حاضر برخی از گفت‌وگوهای مفصلی را نیز خواهید خواند که میان تارکوفسکی و نزدیکانش صورت گرفته بوده‌اند.

سخن را به درازا نکشانیم؛ جایگاه تارکوفسکی در هنر معاصر چنان شامخ است که توضیح بیشتر در باب آن جز تکرار مکرارات نخواهد بود. پس بهتر آن می‌بینیم که ضمن به پایان رساندن مطلب خود، شما را با کتاب آندری تارکوفسکی و راهش تنها بگذاریم. به این امید که مطالعه‌ی آن نگاهتان به سینمای شگرف آندری تارکوفسکی را دقیق‌تر و عمیق‌تر سازد.

(در پایان ذکر نکته‌ای حاشیه‌ای نیز خالی از فایده نیست: چنان‌که مهران سپهران در مقدمه‌ی خویش بر این اثر تصریح نموده، عمده‌ی مطالب کتاب آندری تارکوفسکی و راهش از کتابی با همین عنوان اخذ شده‌اند که روستیسلاو یورنیفِ منتقد در باب سینماگرِ روس به رشته‌ی تحریر درآورده بوده است. با این حال، چنان‌که خود شاهد خواهید بود، اثر حاضر، اضافه بر مطالبِ مندرج در کتاب یورنیف، مباحث دیگری را نیز در خود جای داده است. بنابراین، درست‌تر آن است که کتابِ آندری تارکوفسکی و راهش از مهران سپهران را نه یک ترجمه‌ی صرف، و همچنین، نه اثری تماماً تألیفی، بلکه یک ترجمه - تألیف قلمداد کنیم.)

کتاب آندری تارکوفسکی و راهش مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به مباحث نظری در باب سینما و دوست‌داران سینمای روسیه دو گروه از مخاطبین اصلی کتاب آندری تارکوفسکی و راهش از مهران سپهران‌اند.

با مهران سپهران بیشتر آشنا شویم

مهران سپهران (متولد سال 1344) مترجم ادبی و منتقد سینمایی است. او در رشته‌ی کارگردانی تحصیل کرده و از دانشگاه دولتی روسیه فارغ‌التحصیل شده است. از میان کتاب‌های سپهران می‌توان به عناوینی چون «سعادت»، «جزیره‌ی سرخ» و «آندری تارکوفسکی و راهش» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب آندری تارکوفسکی و راهش می‌خوانیم

در پایان جشنواره، «اینترنشنال فیلم پرس» یک‌صدا اعلام کرد فیلم آندری روبلوف جایزه‌ی ویژه‌ی خبرنگاران را دریافت خواهد کرد. ساموئل لیشیز، تئوریسین مشهور هنر در فرانسه و رئیس بخش ادبیات و هنر روزنامه‌ی لو لتر فرانسز برایم تعریف کرد که در نشست هیئت خبرنگاران چه گذشته است. آن‌ها کلام را با آندری تارکوفسکی آغاز کرده‌ و با آندری تارکوفسکی هم به پایان برده‌اند؛ رقیب یا نامزد دیگری وجود نداشته.

بعد از جشنواره هنگام بازگشت به پاریس، مورد هجوم تلفن‌هایی قرار گرفتیم که از مسکو می‌شد. حالا رؤسا دستور می‌دادند و چنگ و دندان نشان می‌دادند که نمایش و معرفی فیلم را در پاریس متوقف کنم. خنده‌دار این بود که رئیس کمیته‌ی سینما به فکرش خطور نمی‌کرد که باید بعضی از مسائل حقوقی فیلم را پس از فروش با دی. ای. اس حل کرد. به‌ناچار مجبور شدم تلگرافی به این مضمون ارسال کنم: «ما حق جلوگیری از نمایش فیلم را در پاریس نداریم» و فقط زمانی حق چنین کاری را داریم که چند میلیون، آن هم به دلار، برای فسخ قرارداد بپردازیم. اما این تلگراف برای رئیس کمیته‌ی سینماگران نامفهوم بود.

شروع کرد فشار بیشتری به من آوردن و تهدیدهایی مبنی بر این‌که اگر فیلم در پاریس اکران شود، چه سر من خواهد آورد. این‌ها همه مسخره و در عین حال غم‌انگیز بود! باید با میل مجازات کمیته‌ی مرکزی سینماگران اتحاد جماهیر شوروی را بپذیرم. رئیس کمیته‌ی فرانسوی نمایش و اجاره‌ی فیلم تعجب کرده بود، من هم متوجه شدم که بین رئیس کمیته‌ی ما با آن‌ها نمی‌تواند هیچ درک متقابلی از ارتباط وجود داشته باشد.

هیچ‌وقت در زندگی چنین یکپارچگی و وفاقی نسبت به هیچ فیلمی، آن‌چنان که برای آندری روبلوف اتفاق افتاد، ندیده‌ام. از زمان اکران فیلم، بخشی از مقاله‌ی یکی از روزنامه‌نگاران فرانسوی، ژان دو بارونسِلی را تعریف می‌کنم که در 21 نوامبر 1969 در روزنامه‌ی لوموند با این عنوان چاپ شد: «این است شاهکار هنر روسی که استادان ما را تکان داد. به‌غیر از این مسئله، این اثر ماهیت کسی را که چنین کار عظیمی را رقم زده برای ما آشکار می‌کند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مترجم
معرفی خود / آندری تارکوفسکی
که چه پسری بود این آندری! / روستیسلاو نیکولایویچ یورنیف
کار با او مایه‌ی خوشبختی بود / وادیم یوسف
تلاش من حداکثرِ حقیقت‌گویی‌ست / آ. تارکوفسکی
تجسم زمان / آ. تارکوفسکی
آ. تارکوفسکی / فیلم‌نامه /
فکر و تبلور آن / آ. تارکوفسکی
تدوین / آ. تارکوفسکی
ملاحظاتی درباره‌ی سینما / آ. تارکوفسکی
کار جدید / آ. تارکوفسکی
آخرین مصاحبه / آ. تارکوفسکی
ناگفته‌های پاریس و جشنواره‌ی کن درباره‌ی فیلم آندری روبلوف / اُتوری تنشویلی
یاد دوست، آ. آ. تارکوفسکی / گِلِب پانفیلوف
منابع
تصاویر