معرفی و دانلود کتاب انسجام در شعر معاصر

معرفی کتاب انسجام در شعر معاصر

مهدی دهرامی در کتاب انسجام در شعر معاصر، سه نوع انسجام درونی، بیرونی و کلی برای شعر معرفی می‌کند که موضوعی جالب برای دوست‌داران ادبیات به ویژه شعر و شاعری به شمار می‌رود.

توجه به انسجام در شعر اهمیت فراوانی دارد. خوانشی که با توجه به اصل انسجام و هم خوانی‌های بین عناصر شعر انجام گیرد، می‌تواند زوایای بیشتری را از شعر مشخص کرده، محدود به یک سطر یا بند یا یک بعد درونی و بیرونی نباشد. از گذشته رسم بوده که شعر را معنی می‌کرده و وجوه دیگر شعر را چندان مدنظر قرار نمی‌داده‌اند. خارج کردن شعر از بافت موسیقایی، واژگانی، تصویری و حتی عاطفی برای رسیدن به معنا، آسیب زیادی به شعر وارد می‌سازد.

هر چند معنا اهمیت دارد اما نباید عناصر دیگر شعر را نادیده انگاشته، آن‌ها را از بین ببرد. اگر تنها به معنا توجه کنید در شعر حافظ و بسیاری از شاعران دیگر، کمتر معنا و مفهومی وجود دارد که در اشعار دیگران نیامده باشد، به گونه‌ای که ممکن است در مقایسه دو بیت از دو شاعر به معنایی واحد برسید اما این دو بیت در یک درجه انسجام و هماهنگی و ارزش هنری نباشد.

اگرچه بهترین روش درک شعر آن است که بدون درهم ریختن ساختار شعر، آن را فهمید اما برخی اشعار به خصوص در دوران معاصر ابهام‌ها و دشواری‌هایی دارد و معانی خود را به سهولت نشان نمی‌دهد. خوانش شعر با توجه به اصل انسجام می‌تواند تا حد زیادی در فهم شعر کمک کند و نسبت به معنا کردن، آسیب‌های کمتری به شعر وارد سازد. زیرا انسجام به ارتباط‌های مختلفی توجه دارد و پیوندهایی را که بین سطرها و بندها و تناسب و هماهنگی‌هایی را که بین عناصر شعری مانند واژگان، تصاویر، عاطفه و اندیشه وجود دارد، نادیده نمی‌گیرد.

در بخشی از کتاب انسجام در شعر معاصر می‌خوانیم:

برخی اشعار منسجم با ایجاد حس کنجکاوی و تعلیق در مخاطب، او را تا پایان شعر نگه می‌دارد. اشعار روایی از این مقوله است که با آنکه شامل حوادث و موضوعات مختلفی می‌شود به واسطه رابطۀ علی معلولی یا قرارگیری حوادثی در کنار یکدیگر به هم گره خورده است. ضروری است در این اشعار از پراکندگی حوادث و تجربیات جلوگیری شود. برخی از شعرهای سهراب سپهری سفرنامه‌ای است و راوی در آن به بیان اتفاقات گوناگونی می‌پردازد که برای وی حادث شده است. هر حادثه قابلیت استقلال دارد و می‌تواند در فرم و شعری مستقل شکوفا شود.

هر یک از حوادث مانند مرگ پدر، یادآوری دوران کودکی، جوانی و بیان تجربیات مختلف که در منظومه صدای پای آب آمده است به تنهایی می‌تواند در یک شعر روایی مجزا با احساس و عاطفه و تجربه و عاطفه‌ای واحد شکل بگیرد. آلن‌پو معتقد است: «تمام اشعار بلند محکوم به قطعه قطعه شدن به اشعار کوچک‌تر هستند». انسجام در بخش‌هایی از شعر بیشتر حس می‌شود و شبکه‌های ارتباطی میان عناصر شعر در برخی بخش‌های شعر منسجم‌تر شکل گرفته است و میزان پیوستگی میان بخش‌های شعر به یک اندازه نیست تا حدی که بخشی از شعر به راحتی می‌تواند حذف شود و هیچ خللی به ساختار شعر وارد نسازد.

محققان به این ویژگی شعر سهراب اشاراتی داشته‌اند. شفیعی کدکنی در مورد مجموعۀ حجم سبز می‌گوید: «هیچ رشتۀ ثابت و استواری میان پاره‌های مختلف یک قطعه شعر این دفتر وجود ندارد. جز وزن و فضای کلی که در تمام قطعات تقریباً یکی است. حتی می‌توان جای بخش‌هایی از یک شعر را با بخش‌هایی از شعر دیگر عوض کرد». حقوقی نیز معتقد است: «می‌توان از بیشتر نزدیک به همۀ شعر‌های سپهری بخش‌هایی را حذف کرد بی‌اینکه به کل متشکل شعر لطمه‌ای وارد آید». البته اینکه گفته شده «از بیشتر نزدیک به همه شعرهای سهراب» کمی اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد. ابتدا باید تجربیات در شعر سهراب را به دو دسته تقسیم کرد: تجربیات واحد، تجربیات گوناگون و پراکنده.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فصل اول: مقدمه و طرح مباحث کتاب
مقدمه
تاریخچۀ مبحث انسجام در غرب
انسجام در متن ادبی و علمی
نگاهی به انسجام در شعر فارسی
انسجام در نگاه نیما
عناصر مؤثر در انسجام شعر
فصل دوم: عناصر معنوی و انسجام
تجربۀ شعری
تجربه و انسجام شعر
تجربیات واحد
تجربیات یکسان
عاطفۀ واحد
عاطفه و انسجام
تناسب عاطفه با عناصر دیگر شعر
اندیشه و انسجام
چگونگی درج اندیشه در شعر
تناسب اندیشه با عناصر دیگر شعر
استمرار اندیشه
لحن و انسجام
لحن‌های مختلف در یک شعر
تنوع لحن در یک شعر
تغییر لحن در یک شعر
تناسب لحن و عناصر دیگر شعر
فصل سوم: عناصر زبانی و انسجام
انواع انسجام زبانی
مقوله‌های دستوری
تناسب
فضاسازی‌های زبانی
تکرار
تقابل
فصل چهارم: عناصر تصویری و انسجام
هماهنگی و تناسب تصویر با عناصر دیگر شعر
تصاویر جزیی و حرکت تصویر
حرکت در میان تصاویر متنوع
حرکت در تصاویر واحد
حرکت در تصاویر تلفیقی
تصاویر جزیی و ثابت
وصف فضای واحد
توصیف و انسجام
نماد اندام‌وار و ساختمند
فصل پنجم: عناصر موسیقایی و انسجام
تعامل زبان و موسیقی
تناسب موسیقی با معنا و مفهوم
تناسب موسیقی و فضای شعر
فصل ششم: عناصر روایی و انسجام
روایت
روایت در شعر معاصر
انسجام زمانی در روایت
گفتگو
موضوع محوری در گفتگو
وصف در گفتگو
فعل‌های گفتگو
منابع و مآخذ