معرفی و دانلود کتاب بهلول نامه: تحلیل تاریخی - اجتماعی شخصیت بهلول به همراه حکایت‌های وی براساس کهن‌ترین منابع

معرفی کتاب بهلول نامه: تحلیل تاریخی - اجتماعی شخصیت بهلول به همراه حکایت‌های وی براساس کهن‌ترین منابع

کتاب بهلول نامه اثری پژوهش‌محور و خواندنی است که اولریش مارزلف آن را با تکیه بر تحقیقات علمی و اسناد معتبر به نگارش درآورده است. او در این اثر به تشریح شخصیت تاریخی و اجتماعی بهلول و مرور و بررسی حکایات او می‌پردازد. نویسنده با گردآوری این حکایات از منابع عربی، عبری، ترکی و فارسی، اثری جامع و ژرف‌نگرانه از حکایت‌های خواندنی بهلول را پیش روی مخاطب قرار داده است.

درباره‌ی کتاب بهلول نامه

در طی قرون دوم و سوم هجری، شخصیت‌های متعددی در نقاط فرهنگی اسلامی سر برآوردند که با وجود ظاهر مجنون‌وار خود، کلامی خردمندانه و حکیمانه داشتند و مردم به آن‌ها «عقلاءالمجانین» یا «دیوانگان فرزانه» می‌گفتند. بهلول با نام اصلی ابو وهیب بن عمرو صیرفی کوفی، یکی از مشهورترین عقلاءالمجانین به شمار می‌آید که سخنان و حکایات سرشار از حکمتش در جهان بسیار پرآوازه است. اولریش مارزلف (Ulrich Marzolph) از جمله پژوهشگرانی است که با نگاهی دقیق، بر این شخصیت و حکایت‌های به جا مانده از او، کتاب بهلول نامه (Der weise Narr Buhlul) را به نگارش درآورده است.

اولریش مارزلف در حوزه‌های ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی، چینی‌شناسی و رومی‌شناسی تخصص و تجربه دارد و در دانشگاه جرج آگوست واقع در گوتینگن آلمان به تدریس اسلام‌شناسی مشغول است. این کتاب در واقع پایان‌نامه‌ی این پژوهشگر بوده که بعد از افزودن مطالب و اطلاعات مضاعف در قالب کتاب بهلول نامه به چاپ درآمده است. او در کتاب بهلول نامه ابتدا مخاطب را با شخصیت بهلول به‌عنوان یک دیوانه‌ی فرزانه آشنا می‌کند و از ظهور این شخصیت و تحول او در طی دوره‌های مختلف می‌گوید.

بررسی قرن به قرنِ رشد و دگرگونی شخصیت بهلول

اولریش مارزلف، در ادامه دلیل بروز این تحولات را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و روند رشد و تغییرات اجتماعی و تاریخی این شخصیت در فرهنگ اسلامی را نشان می‌دهد. بهلول شخصیتی واقعی و حقیقی است که به گواه مستندات در دوران هارون‌الرشید می‌زیسته است. او که دانشمند زمانه‌ی خود بوده در حکایات قرون مختلف با نام‌هایی مثل بهلول، اشعث و... از او یاد شده. در این اثر تغییر نام‌ها به طور دقیق مشخص شده‌اند و روند این تغییر نام‌ها مورد بازنگری قرار گرفته‌اند.

نویسنده پس از معرفی و تشریح شخصیت بهلول، به سراغ حکایت‌های وی می‌رود و واکاوی خود را در این مجرا ادامه می‌دهد. نسخه‌ی اولیه‌ی کتاب، صد و بیست حکایت عربی، نُه حکایت به زبان ترکی استانبولی و هفت حکایت عبری را در بر داشته است و سپس حکایت‌های فارسی نیز به آن افزوده شده‌اند.

بهلول زیر ذره‌بین نقد و پژوهش

کتاب بهلول نامه کتابی کاملاً بر پایه‌ی مباحث علمی است که نویسنده و مترجم کتاب از بیش از چهارصد منبع برای تکمیل و بهبود آن بهره برده‌اند. به همین دلیل می‌توان اذعان کرد که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب بهلول نامه اثر اولریش مارزلف توجه به منابع معتبر و تکیه بر اسناد تاریخی و پژوهشی است. در این کتاب منابع هر حکایت بر اساس تاریخ تنظیم شده‌اند و این یکی از ویژگی‌های متمایزکننده‌ی این کتاب پژوهشی مهم نسبت به سایر آثار مشابه در دسترس محسوب می‌شود.

به این ترتیب نویسنده در کنار ارائه‌ی تحلیلی تاریخی و اجتماعی از شخصیت بهلول با نظر به کهن‌ترین منابع به مرورِ حکایات او می‌پردازد. در پایان کتاب نیز دیباچه‌ای از پروفسور اولریش مارزلف در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد که اهداف او از نگارش این اثر و نگاهش نسبت به این شخصیت را روشن می‌سازد. کتاب بهلول نامه، این اثر پژوهش‌محور و شایسته‌ی توجه را باقر قربانی زرین به فارسی ترجمه کرده و نشر چشمه برای چاپ و نشر آن همت ورزیده است.

کتاب بهلول نامه برای شما مناسب است اگر

• به مطالعه در حوزه‌ی نقد و پژوهش ادبی علاقه دارید.
• می‌خواهید به شکل عمیق‌تری با شخصیت مشهور و تأثیرگذار بهلول آشنا شوید.
• دیدگاه پژوهشگران غربی درباره‌ی شخصیت و حکایات بهلول برایتان جالب است.

در بخشی از کتاب بهلول نامه: تحلیل تاریخی - اجتماعی شخصیت بهلول به همراه حکایت‌های وی براساس کهن‌ترین منابع می‌خوانیم

نیشابورى گوید: بهلول مزیتى بر دیگر مجنون‌ها داشت و آن توانایى آراستن شعر و نیز باریک‌بینى در مسائل گوناگون بود. ازجمله‌ى این موارد حکایتى است که عبدالصمد کوفى نقل مى‌کند. وى گوید: ده سال در خدمت بهلول بودم و با او به همه جا مى‌رفتم. اندک‌اندک نوادر و سخنان نغز او را گردآورى کرده، سروده‌هایش را حفظ مى‌کردم و نمى‌گذاشتم که کسى به وى آزار رساند ولى چند روز بود که او را گُم کرده بودم و هرچه مى‌گشتم وى را نمى‌یافتم؛ تا این‌که روزى بهلول را در یکى از کوچه‌هاى کوفه دیدم درحالى که کودکان به او سنگ مى‌زدند. به‌سویش رفتم و سلام کردم پاسخم نداد فقط گفت: این ناپاک‌زادگان را از من دورکن! من نیز همان کردم. سپس از حال او جویا شدم و بدو گفتم: چیزى میل دارى؟ گفت: باقلا و روغن کنجد یا گردو. برایش فراهم کردم و او را به مسجد بردم و او شروع به خوردن کرد. دانستم گرسنه است. مدتى صبر کردم تا بخشى از خوراک را بخورد، سپس بدو گفتم: استاد! آیا درباره‌ى لطافت پوست و بدن چیز تازه‌اى گفته‌اى؟ بهلول ظرف غذا را در دست گرفت و خواست بر سرم بکوبد. من که چنین دیدم وانمود کردم که کارى به کار او ندارم [و روى برگرداندم] تا این‌که آرام گرفت و سیر شد و لذّت برد. آن‌گاه درخواست خود را دوباره مطرح کردم گفت بنویس:

أُضْمِرُ أن أضْمِرَ حُبّى له/فیشتکى اِضْمارَ اِضْمارى

رقَّ فلومَرَّتْ به ذَرّةٌ/لَخَضَّبَتْهُ بدَمٍ جارى

یعنى: نیت کردم که محبّت او را پنهان کنم ولى او از این خواست و نیت من دردمند مى‌گردد. او تا بدان حد نرم و ظریف است که اگر ذرّه‌اى از کنارش بگذرد او را به خون خود آغشته مى‌کند!

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ى تحقیق
مقدمه مولف: بهلول، دیوانه‌ى فرزانه
حکایت‌ها
حکایت‌هاى افزوده‌شده در تحقیق
فهرست‌های پانزده‌گانه
دیباچه‌ى پروفسور مارزلف به انگلیسى و برگردان آن