معرفی و دانلود کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران

معرفی کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران

«روشنفکری» از آن دست اصطلاحاتی است که زیاد به زبانمان می‌آید، بی‌آنکه در معنای حقیقی آن کنجکاو باشیم. جلال آل احمد، نویسنده و منتقد سرشناس ایرانی در کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران دست به یک کندوکاو تاریخی و فرهنگی زده تا ریشه‌های مفهوم روشنفکری را در این آب و خاک و دیار غرب پیدا کند. او در ضمیمه‌های پراکنده‌ی کتاب به رأی و نظر سایر اندیشمندان در این باره می‌پردازد و البته نقطه‌نظرات و زوایای دید خود را نیز با مخاطب در میان می‌گذارد.

درباره‌ی کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران

با شنیدن عبارت «روشنفکر» چهره‌ی چه شخصی در ذهنتان مجسم می‌شود؟ از نظر شما روشنفکر بودن چه شکل و شمایل دارد؟ اصلاً این واژه از کجا به زبان و فرهنگ ایرانی راه باز کرده است؟ آیا عبارتی است وام‌گرفته از فرنگ؟ یا مفهوم روشنفکری در تاریخ و اندیشه‌ی خودمان هم ریشه دارد؟ جلال آل احمد به عنوان کسی که گذار از زندگی سنتی به جهان روشنفکری را شخصاً تجربه کرده، در کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران، مفصل در این باره برای ما می‌نویسد.

همه‌ی ما حداقل یکی دو شخصیت را در خاطر داریم که پیش از هر چیز آن‌ها را با صفت روشنفکر به یاد می‌آوریم، اما شاید درست ندانیم چرا. بیشتر تصور می‌کنیم صرف کتاب‌خوان بودن یا هنرمند بودن می‌تواند فردی را واجد شرایط روشنفکر بودن نیز بکند. اما جلال آل احمد به دقت به تفکیک این قضایا می‌پردازد و اولین سؤال را این‌گونه طرح می‌کند: روشنفکر چیست و کیست؟ و برای پاسخ این سؤال، به سراغ مفاهیم نزدیک به واژه‌ی روشنفکری می‌رود تا در نهایت به تعریفی نسبتاً علمی و قانع‌کننده برسد.

کاوش در تاریخ و جغرافیای روشنفکری به سبک جلال آل احمد

در بخش‌های دیگر از کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران، بحث در باب روشنفکری، گسترده‌تر خواهد شد. این‌بار نویسنده به سراغ جوامع غربی می‌رود تا خاستگاه روشنگری و دلایل و زمینه‌های ظهور آن در غرب را بررسی کند. در این بین، نقطه‌نظرات او درباره‌ی روشنفکری در جوامع سوسیالیستی نیز جای توجه دارد. همچنین در این قسمت از کتاب است که صحبت از پیوند روشنگری در ایران و غرب آغاز می‌شود.

جلال آل احمد که در کتاب «غرب‌زدگی» نیز مفصل به تأثیرات فرهنگ غرب پرداخته، در این کتاب نیز از بحث «فرنگی‌مآبی» غافل نمی‌ماند و برداشت استعمارزده‌ی ایرانیان از مفهوم روشنفکری را به نقد می‌کشاند. او بحث خود را به شرق و غرب جهان محدود نمی‌کند، بلکه در ادامه گریزی به تاریخ می‌زند تا ببیند در گذشتگان و بین نیاکان ما چه کسی را می‌توان با متر و معیار امروز، روشنفکر قلمداد کرد. بعد از این تاریخ‌گردی بومی بین نام‌هایی چون زرتشت و خواجه نصیرالدین طوسی، نوبت می‌رسد به بررسی مجدد روشنگری در زمانه‌ی کنونی و زادگاه‌های طبقاتی روشنفکر امروزی.

چالش‌های روشنفکر ایرانی زیر ذره‌بین نقد جلال

همان‌طور که گفتیم، نویسنده‌ی کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران پس از مرور نظر دیگران، مفصلاً به رأی نظر خود می‌پردازد. این‌جاست که چهره‌ی آل احمد به عنوان منتقد پررنگ‌تر می‌شود و بحث درباره‌ی روشنگری در جامعه‌ی پرچالش ایران جان می‌گیرد. در این بخش موانعی که بر سر راه روشنفکر ایرانی قرار دارد یکی‌یکی برشمرده می‌شود و ضمناً دستبردها و سوءنیت‌ها علیه ساحت روشنفکری فاش می‌گردد.

جلال آل احمد به جریان‌هایی که روشنفکر ایرانی را به مزدور و مواجب‌بگیر تبدیل کرده می‌تازد و از عبارت جالبی به نام «کم‌خونی فکری» حرف می‌زند. در انتهای این وارسی، نویسنده شواهد و مدارک را کنار هم می‌چیند تا تصویری از آینده‌ی روشنگری در ایران ترسیم کند و سخن را با چشم‌انداز شخصی در این مورد به پایان می‌رساند. پیشنهاد می‌کنیم شما نیز از همراه شدن با این کتاب صوتی و سیاحت فکری لذت ببرید.

کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران برای شما مناسب است اگر

• به دنبال ریشه‌یابی مفهوم «روشنفکری» در فرهنگ ایرانی و غربی هستید.
• به شنیدن کاوش‌های سیاسی و فرهنگی در اندیشه‌های روشنگری در زمانه‌ی قدیم تا دوران معاصر علاقه دارید.

در بخشی از کتاب صوتی در خدمت و خیانت روشنفکران می‌شنویم

آیا روشنفکران گروه اجتماعی مستقلی به شمار می‌روند یا اینکه هر گروه اجتماعی دارای دسته روشن‌فکرِ متخصصِ مخصوص به خویش است؟

مسئله بُغرنج است. چون تاکنون پیدایش دسته‌های گوناگون روشن‌فکران طی جریان تاریخیِ واقعیِ خود اشکال مختلفی داشته است. مهم‌ترین این شکل‌ها دست‌کم دو تاست. یک: هر گروه اجتماعی که در بستر اصلی یک نقش اساسی در جهان تولید زاده می‌شود، در عین حال با خود به طور ارگانیک یک یا چند لایه روشن‌فکر به وجود می‌آورد و این لایه یا لایه‌های روشن‌فکری هستند که همگونی و آگاهی به نقش ویژه خود را به آن گروه اجتماعی می‌دهند؛ چه در زمینه اقتصادی و چه در زمینه‌های سیاسی، یک بنگاه سرمایه‌داری با خود متخصص صنعتی و دانشمند اقتصاد سیاسی و سازمان‌دهنده فرهنگی و حقوقی نو و مانند آن به وجود می‌آورد.

باید توجه کرد که رئیس یک بنگاه معرف یک پرورشِ اجتماعیِ عالی است که تا حدی ظرفیت مدیریت و ظرفیت فنی دارد؛ یعنی ظرفیت فکری. و نیز باید تا حدی ظرفیت فنی در خارج از جو محدود فعالیت و ابتکار خود را دارا باشد؛ لااقل در رشته‌هایی از تولید اقتصادی که به پیشه او نزدیک‌تر است. باید سازمان‌دهنده توده‌های انسانی باشد. باید به اعتماد مشتریان به بنگاه و به خریداران کالا نظم و سازمان دهد و غیره.

اگر نه همه رؤسای بنگاه‌ها، دست‌کم نخبه‌ای از آنان باید به طور کلی قادر به سازمان‌دادنِ اجتماعی باشند؛ از مجموعه ارگانیسم پیچیده خدمات خودشان گرفته تا ارگانیسم دولت، چون لازم است که بهترین شرایط را برای رشد طبقه خود ایجاد نمایند. یا لااقل باید قابلیت این را داشته باشند که مستخدمان یا کارمندان فنی خود را که این نقش سازمان‌ده ارتباط بنگاه با خارج را به عهده می‌گیرند، انتخاب کنند.

فهرست مطالب کتاب صوتی