معرفی و دانلود کتاب کودک فلسفی: پرورش توان فکری و فلسفی کودکان

معرفی کتاب کودک فلسفی: پرورش توان فکری و فلسفی کودکان

آیا فکر می‌کنید فلسفه برای کودکان دشوار و سنگین است و آن‌ها مفاهیم عمیق فلسفی را نمی‌فهمند؟ کتاب کودک فلسفی را بخوانید تا پی ببرید چنین طرز تفکری درست است یا غلط. جانا مور لون، یکی از فعالان حوزه‌ی آموزش فلسفه به کودکان، در این کتاب از تجربه‌های خودش و دیگران در رابطه با فلسفه‌ورزی کودکان می‌گوید و سؤالاتی را مطرح می‌کند که بعد از پرسیدن آن‌ها از کودکان، از جوابشان شگفت‌زده خواهید شد.

درباره‌ی کتاب کودک فلسفی

روزی روزگاری فیلسوفی، تمام وقتش را صرف صحبت با بچه‌ها می‌کرد. او معتقد بود که کودکان بهترین فیلسوفان دنیا هستند؛ زیرا ذهنشان با پیش‌فرض‌ها محدود نشده است و همه چیز برایشان تازگی دارد. این فیلسوف که گرت متیوز نام داشت، با والدین و معلمان زیادی صحبت می‌کرد تا دیدگاه کودکان را به زندگی بفهمد. او کتاب‌های زیادی درباره‌ی فلسفه‌ی کودکان نوشت و به دیگران آموزش داد که چگونه می‌توانند علاقه به فلسفه را در بچه‌ها برای همیشه زنده نگه دارند. جانا مور لون (Jana Mohr Lone) با نوشتن کتاب کودک فلسفی (The Philosophical Child)، راه فیلسوفانی چون گرت متیوز را ادامه می‌دهد.

مور لون اعتقاد دارد که شروع فلسفه با حیرت است؛ و حیرت‌زده شدن در کودکی امری بسیار رایج به شمار می‌آید. تجربه‌ها و رازهای زندگی تا حدودی برای بزرگسالان تبدیل به بدیهیات شده؛ اما کودکان در هنگام مواجهه با طبیعت و واقعیات زندگی، چون کاشفی کوچک به‌ دنبال جواب سؤالات خود می‌روند. آن‌ها اغلب اوقات سؤالات خود را از بزرگ‌ترها می‌پرسند؛ ولی در بیشتر موارد حتی بزرگ‌ترها هم جوابی برای سؤالات کودکان ندارند. با کتاب کودک فلسفی متوجه می‌شوید که نفْسِ «پرسشگری» و «فلسفیدن» است که برای بچه‌ها اهمیت دارد و رسیدن به پاسخ، آن‌قدرها هم مهم به نظر نمی‌رسد.

جانا مور لون عضو هیئت‌علمی گروه فلسفه‌ی دانشگاه واشنگتن و مدیر مرکز فلسفه برای کودکان نورث‌وست است. او این مرکز را در سال 1996 بنیان نهاد و از سال 1999 آن را با UW (Understanding the World) مرتبط ساخت. وی در سال 2008 وبلاگی با عنوان «تأمل با صدای بلند» را شروع کرد و در آن درباره‌ی برخوردهای فلسفی‌اش با کودکان، مطالبی نوشت. مور لون که خودش مادر سه پسر است، در این وبلاگ از والدین دیگر می‌خواست بگویند که چگونه چنین مکالماتی را با فرزندانشان شروع می‌کنند و آن را ادامه می‌دهند. او عقیده دارد بیشتر والدین سعی می‌کنند در پایان هر بحث برای فرزندشان سخنرانی کنند یا با یک سؤال بی‌ربط، موضوع را تغییر دهند. اما با خواندن کتاب کودک فلسفی دیگر چنین اتفاقی نمی‌افتد.

از نظر جانا مور لون، ادبیات کودکان و نوجوانان منبعی غنی برای شروع گفت‌وگوهای فلسفی است. برای مثال بعد از خواندن کتاب «جوجه اردک زشت» می‌توانید از کودکتان سؤالاتی از این دست بپرسید: چه چیزی باعث می‌شد که دیگران جوجه اردک سیاه را زشت بدانند؟ چرا جوجه اردک خودش را زشت می‌دانست؟ زشتی و زیبایی به چه چیزهایی بستگی دارند؟ به نظر شما آیا موجودی می‌تواند هم زشت باشد و هم زیبا؟ همین سؤالات را می‌توانید بعد از دیدن انیمیشن «شرک» از فرزندتان بپرسید و سپس درباره‌ی مفهوم هنر و زیبایی با او بحث کنید. در فصل ششم کتاب کودک فلسفی، موضوعات بیشتری برای گفت‌وگو می‌یابید.

در دو فصل اول کتاب از موضوعاتی چون خود فلسفی و حساسیت فلسفی سخن به میان می‌آید. جانا مور لون در آخرین بخش کتاب از مزایای درگیر شدن کودکان با سؤالات فلسفی می‌گوید. با این کار توانایی‌های انتزاعی و تفکر انتقادی بچه‌ها رشد می‌کند و چنین کودکانی در آینده قادر به حل مسائل خودشان به‌تنهایی خواهند بود. در فصل‌های میانی کتاب موضوعاتی چون مرگ، دانش، اخلاق و زیبایی مطرح شده‌اند. جانا مور لون هر بخش را با سؤالاتی شروع و در آثار ادبی و سینمایی، ردپای چنین دغدغه‌هایی را دنبال می‌کند. در پایان کتاب کودک فلسفی نیز با انبوهی از آثار ادبی و فلسفی روبه‌رو می‌شوید که شما را به ادامه‌ی راه آموزش فلسفه به کودکان، ترغیب می‌کنند.

مرتضی براتی که خود دبیر مجموعه کتاب‌های فلسفه برای کودکان و نوجوانان نشر لگا به حساب می‌آید، کتاب کودک فلسفی را به ترجمه درآورده است.

درباره‌ی مجموعه کتاب‌های فلسفه برای کودکان و نوجوانان

مجموعه‌ی فلسفه برای کودکان و نوجوانان در انتشارات لگا برای والدین، مربیان و معلمانی است که با کودکان ارتباط دارند و هدفشان رشد و پیشرفت کودکان است. این مجموعه دو بخش دارد. بخش اول داستان‌های فلسفی برای کودکان و نوجوانان است که ذهن آنان را به چالش می‌کشد. در پایان این کتاب‌ها مجموعه‌ای از پرسش‌های فلسفی و فعالیت‌های گروهی قرار دارد که برای پیشبرد بحث بسیار مفید خواهند بود. بخش دوم شامل کتاب‌های نظری پیرامون فلسفه‌ و فلسفه‌ورزی برای کودکان و نوجوانان می‌شود. بعضی از عناوین این مجموعه عبارتند از «پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان»، «دیده اما نشنیده»، «کندوکاو فلسفی برای کودکان»، «کودک فلسفی» و «فلسفه‌ی شرق و غرب برای کودکان و نوجوانان». گفتنی است که مرتضی براتی دبیری این مجموعه را بر عهده دارد.

نکوداشت‌های کتاب کودک فلسفی

• برای فرزندانمان و آینده‌ای هرچه بهتر، باید به آموزه‌های این کتاب توجه کنیم. فرقی ندارد که کتاب کودک فلسفی را اثری جدی یا دم‌دستی بدانیم؛ مهم این است که این راهنمای صمیمانه و حکیمانه به ما نشان می‌دهد که چرا باید فلسفه را به فرزندانمان و حتی خودمان بیاموزیم. (جاکوب نیدلمن، نویسنده‌ی کتاب «قلب فلسفه» و «هرمس و زبان مرغان»)

• جانا مور لون در خط مقدم جنبش حمایت از فلسفه برای کودکان قرار دارد. او در کتاب کودک فلسفی سال‌ها تجربه‌اش با کودکان، معلمان و والدین را در کنار توصیه‌هایی کاربردی و نثری واضح به کار می‌گیرد. هر کس که به کودکان آموزش می‌دهد یا مسئول تربیت آن‌هاست، «واجب است» که این کتاب را بخواند. (میچ گرین، استاد دانشگاه ویرجینیا)

کتاب کودک فلسفی برای چه کسانی مناسب است؟

والدین، معلمان و سایر بزرگسالانی که با کودکان سر و کار دارند، باید کتاب کودک فلسفی را مطالعه کنند.

در بخشی از کتاب کودک فلسفی: پرورش توان فکری و فلسفی کودکان می‌خوانیم

این پرسش به‌شکلی جذاب در داستان دردسر مضاعف (Double Trouble) از فیلسوف استرالیایی، فیلیپ کم آمده است. این داستان کوتاه با صاحب رباتی شروع می‌شود که به معمایی برخورد می‌کند: هر وقت ربات خود به اسم آلگرنون را به شرکت تعمیراتی می‌فرستند، قسمت‌هایی از آن تعویض می‌شود؛ و با گذشت زمان بسیاری از قطعات آلگرنون عوض می‌شود. چستر تعجب می‌کند که آیا چیزهای کهنه و قدیمی چیزی از مواد اصلی خود را باقی خواهند گذاشت؟ او در تعجب بود که اگر تمام قطعات آلگرنون عوض شود آیا آلگرنون هنوز هم آلگرنون است؟

روزی چستر به شرکت ربات‌سازی رسید و به سمت رباتی رفت. ربات به او گفت: «واو آقای چستر! فکر می‌کردم هرگز نمی‌آیی!» چستر فهمید که شرکت همیشه قطعات مفیدی را که تعویض می‌کند نگه می‌دارد. شرکت همۀ مجموعۀ قطعات قبلی آلگرنون را جمع کرده و از آن‌ها در ساخت ربات دیگری برای کار در آنجا استفاده کرده بود. چستر وحشت‌زده شد و این ربات را به خانه برد. وقتی به خانه رسید، فهمید که باید از قبل فکر این را می‌کرد که چگونه دو ربات را به هم معرفی کند. آن‌ها اکنون دربارۀ اینکه چه‌کسی آلگرنون واقعی است دعوا می‌کردند.

وقتی امسال داستان را برای گروهی از دانش‌آموزان کلاس چهارم می‌خواندم، بحث را با پرسش دانش‌آموزان آغاز کردیم: «آیا آلگرنون واقعی رباتی بود که قطعاتش به‌تدریج تعویض شد یا رباتی که از قطعات اصلی درست شد؟»

در طول بحث فعال ما که بیش از یک ساعت طول کشید، دانش‌آموزان ایده‌های بسیاری را دربارۀ اینکه چه چیزی یک ربات را از دیگری جدا و مشخص می‌کند، ارائه دادند: «افکارش، خاطراتش، داشتن جسم یکسان.» ما تحلیل کردیم که آیا کسی از ما با گذشت زمان یک هویت یکسان را حفظ می‌کند؟ و معتقد بودند که خاطرات باعث می‌شوند هویت‌مان را حفظ کنیم.

فهرست مطالب کتاب

مقدمۀ نویسنده بر ترجمۀ فارسی
سپاسگزاری
1: خودِ فلسفی
2: حساسیت فلسفی
3: مرگ، واقعیت: تفکر دربارۀ متافیزیک
4: دانش و باور: تفکر دربارۀ معرفت‌شناسی
5: اخلاق و نحوۀ زیستن: تفکر دربارۀ اخلاق
6: هنر و زیبایی: تفکر دربارۀ زیبایی‌شناسی
7: چه‌چیزی برای کودکان‌مان می‌خواهیم؟
کتابنامه
کتاب‌شناسی
نمایه
دربارۀ نویسندۀ کتاب