معرفی و دانلود کتاب هویت، گفتمان و انتخابات در ایران (مبانی ایدئولوژیک انتخابات 1392)

معرفی کتاب هویت، گفتمان و انتخابات در ایران (مبانی ایدئولوژیک انتخابات 1392)

امیر رضایی پناه و سمیه شوکتی مقرب در کتاب هویت، گفتمان و انتخابات در ایران (مبانی ایدئولوژیک انتخابات 1392) می‌کوشند تا با بررسی مبانی زبان‌ شناختی، نشانه‌ شناختی و گفتمانی انتخابات ریاست جمهوری خرداد 1392، کیفیت هژمونی‌یابی گفتمان اعتدال‌‌گرایی به نمایندگی حسن روحانی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.

در این راستا مستندهای تبلیغاتی حسن روحانی، و برای یافتن زاویه دیدی تطبیقی و مقایسه‌ای محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی به عنوان نامزدهای دوم و سوم انتخابات، به مثابه‌ی مساله و ابژه‌ی شناخت مورد واکاوی قرار گرفته است.

کتاب هویت، گفتمان و انتخابات در ایران (Identity, discourse and elections in Iran) ضمن طراحی یک سازه‌ی نظری و روش‌ شناسانه با کاربست عناصر و مولفه‌های زبانی-گفتمانی، ساخت هویت-دیگری و مدارهای ایدئولوژیک را مورد پردازش قرار داده و کوشیده است نموداری را با دو طیف واقع‌گرا-عملگرا و آرمان‌گرایی-مقاومت ترسیم نماید. در این جستار میان رشته‌ای ضمن بازخوانی روایت‌های موجود، تعامل‌ها و تقابل‌های مطرح در ساحت زبان، گفتمان هویت، ایدئولوژی، سیاست و جامعه دریک آوردگاه انتخاباتی رمزگشایی می‌شود.

در فصل نخست با عنوان مستند تبلیغاتی به مثابه ابژه شناخت (ساخت‌‌ندی نظریه و روش) نویسندگان برآنند تا مبانی نظری و روش‌شناختی پژوهش را تبیین کنند. در این بخش با توجه به ماهیت چند بعدی و میان‌ رشته‌ای موضوع و مساله‌ پژوهش، تلاش بر آن بوده تا از روشی چند‌ وجهی، چند سطحی و ترکیبی بهره گرفته شود. در این زمینه، حوزه‌ کار به دو سطح خرد و کلان تقسیم می‌شود. در سطح جزء و خرد عموما به مبانی واژگانی و زبانی و در سطح کلان با نگاهی جامع‌تر، به مبانی و رهیافت‌های تاویل‌پذیرتر و تفسیری توجه شده است.

در فصل دوم «حسن روحانی از چه می‌گوید؟ مفاهیم، اشخاص و روندها» روابط سازه‌های زبانی مستندهای تبلیغاتی حسن روحانی با استفاده از تحلیل دلالت صریح و ضمنی، استعاره و مجاز، با هم‌آیی، جانشینی و هم‌نشینی و حضور و غیاب واکاوی می‌شود. با چنین تحلیلی امکان شناخت دال‌های مرکزی و لحظه‌ها در راستای کاربست آن‌ها در تبیین چگونگی برجسته‌ سازی و حاشیه‌ رانی، مبانی و مولفه‌های خود و دیگری، سوژه‌ سازی، دست‌یابی گفتمان‌های مطرح ‌شده به هژمونی و قدرت و منطق تفاوت و زنجیره‌ هم‌ارزی هر کدام از آن‌ها با دیگر گفتمان‌ها فراهم می‌آید. به دیگر سخن، تحلیل روابط سازه‌های زبانی در این بخش به خدمت نظریه‌ گفتمان درمی‌آید تا تحلیل زبانی را در سطح کلان ممکن سازد. در این زمینه تحلیل زبان‌شناختی بر شناسایی نشانگان و مفاهیم مقدم می‌گردد.

فصل سوم با عنوان «محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی در مقام پادگفتمان؛ انگاره‌ها و ایستارهای ایجابی و سلبی» به واکاوی مبانی زبان‌ شناختی در فیلم‌های تبلیغاتی دو نامزد برتر دیگر این انتخابات، محمدباقر قالیباف به ‌عنوان نامزد دوم و سعید جلیلی به‌ منزله‌ کاندیدای سوم می‌پردازد. این امر در راستای امکان‌یابی برای یک بررسی تطبیقی و نیز فهم بهتر و دقیق‌تر فضای کلان حاکم بر این انتخابات و در پیوستار آن ماهیت و روند کلی ساختار سیاسی و بافتار اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران است. به واقع، در این پژوهش موضوع اصلی بررسی کیفیت اثرگذاری ایدئولوژی و هویت در گفتمان نامزد پیروز انتخابات است و گفتمان نامزدهای دوم و سوم برای فهم بهتر و بررسی تطبیقی مطرح است.

فصل چهارم این اثر «خوشه‌ نشانه‌ها، هویت و نظام معانی؛ سطح تحلیل گفتمان» نام دارد که در آن مواد خامی که از مرحله‌ پیشین به‌ دست ‌آمده در درون نظام روش‌شناسانه تحلیل گفتمان (انتقادی)، کاربردی و عملیاتی می‌شود. در سطح تحلیل گفتمان، مطالب در چند بخش می‌آیند؛ در نخستین گام منظومه نشانگانی و سامانه‌ مفصل‌بندی این سه گفتمان در اندراج با یکدیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ در بخش دوم منطق تفاوت و زنجیره‌ هم‌ارزی واکاوی می‌شود؛ در بخش پسین برجسته‌‌سازی‌ها و حاشیه‌رانی‌ های این گفتمان‌ها در روشی تطبیقی وارسی می‌گردند و در واپسین مرحله نیز کیفیت طراحی مرزهای هویتی و خطوط ممیز هویت و دیگری در سه گفتمان برتر انتخابات ریاست‌ جمهوری 1392 تشریح می‌شود.

نویسندگان در فصل پایانی «فرجام سخن؛ داده‌کاوی، استدلال‌ها و نگاه به آینده» و با نگاه تطبیقی و مقایسه‌ای خود به رهیافت‌های این سه گفتمان و توجه به بافت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور بیان می‌کنند که در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 1392، گفتمان هژمون‌ شده و دو پاد گفتمان اصلی‌اش، تبلیغات خود را بر مبنای نمایش صورت‌بندی ایدئولوژیکی خاص خود مفصل‌بندی کرده‌اند. در انتخابات 92، ایدئولوژی و گفتمان به‌ طور خاص (و زبان به صورت عام) در اندرکنش با بستر اجتماعی قرار گرفته و مبنای هژمون شدن یک ساخت معنایی و ناکامی دیگران را فراهم می‌آورد.

در واقع می‌توان این اثر را به ‌عنوان بستری دید که در راستای آن با نگاهی زبان‌ شناسانه و گفتمانی، مبانی هژمون ‌شدن و پیروزی و یا ناکامی ایدئولوژی‌های گوناگون در عرصه‌ انتخاباتی ایران فهم گردد. در این بستر می‌توان ایده و پرسش‌های فراوان دیگری را نیز مطرح کرد. غایت اینگونه جستارها این است که به مقام پیش‌بینی و آینده‌ پژوهی رسیده و بتواند در موارد تاخر نظریه بر عمل نیز آن رفتار و کنش سیاسی اجتماعی را به ‌گونه‌ای مطلوب و گویا تفسیر، تبیین و تحلیل کند.

در بخشی از کتاب هویت، گفتمان و انتخابات در ایران می‌خوانید:

ایدئولوژی مقاومتی جلیلی از سوی دیگر با نگاهی کران‌دار به جامعه‌ی تعریف‌ شده‌اش، طبقه‌ی خاصی از جامعه را دربرمی‌گیرد و بخشی از همین جامعه به او رأی مثبت می‌دهند. عملکرد روحانی از هنگامه‌ی پیروزی تاکنون، در مقام ریاست جمهوری ایران، تاکید او بر اصلاح اوضاع اقتصادی کشور، تعدیل قیمت‌ها، تکریم جامعه، بهبود روابط بین‌المللی با بسیاری از کشورهای جهان و مهم‌تر از آن پیش‌برد مسالمت‌آمیز پرونده‌ی هسته‌ای و دست‌یابی به توافقی مطلوب در این زمینه، بستر را برای پذیرش گفتمانی فراهم می‌کند که با کانون قراردادن دال‌های بین‌المللی‌گرایی و مصلحت‌ اندیشی به برقراری امنیت ملی در کشور، حفظ منافع آن و تامین نیازهای جامعه پاسخ دهد. به نظر می‌آید دست‌کم در کوتاه و میان مدت، ایدئولوژی مبتنی بر راست میانه و اعتدال‌گرا، جدای از شخصی خاص، در فضای گفتمانی ایران هژمون خواهد بود. در این بستر، فضا برای برآمدن دوباره‌ی جریان چپ مدرن و یا راست (نو) اصول‌گرای اندکی محدود است.

در انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 گونه‌ای از سوژگی سیاسی نیز امکان و مجال بروز و نمود یافت؛ این موضوع هم در سطح نخبگان کاندیدا و هم در سطح توده‌های مردم، با نسبت‌های گوناگون، قابل طرح و بررسی است. مطالعه رأی‌ دهندگان انتخابات 92 نشان‌گر اهمیت کارآمدی فردی است که نقش مهمی در تغییر تصمیم افراد از تحریم به مشارکت داشته است. از دیدگاه عموم رای‌ دهندگان، توافق هسته‌ای گواه عمده‌ای بر کارآمدی انتخابات در ایران است. یک نوع شهروندی در ایران لحظه‌ی استراتژیکی برای ایجاد تغییر خلق کرد. در طول انتخابات ریاست جمهوری 92 ملت ایران خود و جهان را با شمار رأی‌ دهندگان شگفت‌ زده کرد؛ امری که اهمیت شهروندی فعال (سوژگی سیاسی اجتماعی) را به مردم ایران نشان داد. این پژوهش میان‌ رشته‌ای، به‌ عنوان بستری دیده می‌شود که در راستای آن با نگاهی زبان‌ شناسانه و گفتمانی، مبانی هژمون‌ شدن و پیروزی و یا ناکامی ایدئولوژی‌های گوناگون در عرصه‌ی انتخاباتی ایران فهم گردد. در این بستر می‌توان ایده و پرسش‌های فراوان دیگری را نیز مطرح نمود. غایت اینگونه جستارها این است که به مقام پیش‌بینی و آینده‌ پژوهی رسیده و بتواند در موارد تاخر نظریه بر عمل نیز آن رفتار و کنش سیاسی اجتماعی را به‌ گونه‌ای مطلوب و گویا تفسیر، تبیین و تحلیل نماید.

فهرست مطالب کتاب

دیباچه؛ اندرکنش گفتمان، سیاست و جامعه در جمهوری اسلامی ایران
آغاز سخن؛ تبارشناسی یک «مساله»
مستند تبلیغاتی به مثابه ابژه شناخت
(ساخت‌بندی نظریه و روش)
مقدمه
1. روابط سازه‌های زبانی
1-1. دلالت صریح و دلالت ضمنی
1-2. روابط جانشینی و هم‌نشینی
1-3. استعاره و مجاز
1-4. باهم‌آیی
1-5. حضور و غیاب
2. پیوندهای برون‌متنی: بینامتنی و بیناگفتمانی
3. نظریه‌ی گفتمان
3-1. مفاهیم و ایستارها
3-2. ارکان و مولفه‌های نظریه گفتمان لاکلا و موف
3-2-1. دال و مدلول
3-2-1-1. دال (نشانه) کانونی
3-2-1-2. دال شناور
3-2-1-3. دال‌های تهی
3-2-2. حوزه‌ی گفتمان‌گونگی
3-2-3. مفصل‌بندی
3-2-4. ازجاشدگی (بی‌قراری)
3-2-5. خود (هویت) و دیگری
3-2-6. خصومت‌سازی
3-2-6-1. برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی
3-2-6-2. منطق تفاوت و زنجیره‌ی هم‌ارزی
3-2-7. هژمونی
3-2-8. واسازی (شالوده‌شکنی)
3-2-9. قدرت
3-2-10. افسانه و تصور اجتماعی
3-2-11. سوژه
نتیجه‌گیری
حسن روحانی از چه می‌گوید؟
مفاهیم، اشخاص و روندها
مقدمه
1. روابط سازه‌های زبانی در مستند حسن روحانی
1-1. اعتدال‌گرایی
1-2. تدبیر و امید
1-3. تعامل سازنده با جهان
1-4. رونق کسب و کار و معیشت
1-5. احیای اخلاق
1-7. شایسته‌سالاری و ضابطه‌محوری
1-8. آزادی
1-9. احیای خانواده و مساله‌ی زنان
1-10. حقوق شهروندی
1-11. ولایت‌مداری
1-12. نفی رادیکالیسم و افراطی‌گری
1-13. فراطبقاتی و فراجناحی بودن
1-14. ملی‌گرایی
1-15. قانون‌مداری
نتیجه‌گیری
محمدباقر قالیباف و سعید جلیلی در مقام پادگفتمان
انگاره‌ها و ایستارهای ایجابی و سلبی
مقدمه
1. روابط سازه‌های زبانی در مستند محمدباقر قالیباف
1-1. روحیه‌ی جهادی
1-2. ولایت‌مداری
1-3. دفاع مقدس و فرهنگ ایثار و شهادت
1-4. سازندگی
1-5. مساله‌ی زن
1-6. آزادی
1-7. بین‌المللی‌گرایی
1-8. روحیه‌ی ملی‌گرایی
1-9. اخلاق‌گرایی
1-10. توجه به ارزش‌ها و آرمان‌ها
1-11. فراطبقاتی و فراجناحی بودن
1-12. عدالت اجتماعی
2. روابط سازه‌های زبانی در مستند سعید جلیلی
2-1. مقاومت
2-2. غرب‌ستیزی
2-3. ضدیت با نظام استکبار و سلطه
2-4. ولایت‌مداری
2-5. اسلام‌گرایی و مبانی اعتقادی
2-6. عدالت (فردی، اجتماعی و بین‌المللی)
2-7. اقتصاد مقاومتی (الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت)
2-8. سیاست‌خارجی و پرونده‌ی هسته‌ای
خوشه‌ی نشانه‌ها، هویت و نظام معانی
سطح تحلیل گفتمان
مقدمه
1. سامانه‌ی نشانه‌شناختی و مفصل‌بندی
2. منطق تفاوت و زنجیره‌ی هم‌ارزی
3. فرایندهای برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی
4. مدارهای هویت و دگرسازی
نتیجه‌گیری
فرجام سخن
داده‌کاوی، استدلال‌ها و نگاه به آینده
مقدمه
1. زایش نشانه در بستر ایدئولوژی
2. منطق ایدئولوژیک و رفتار رای‌دهنده
3. من کیستم؟ او کیست؟ و تو کیستی؟!
4. بنیادها و برایندهای برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی
5. ترسیم منطق و زنجیره‌ی هم‌ارزی و تفاوت
6. روند انتساب دال‌ها، مدلول‌ها و مصداق‌ها
7. طراحی چند الگو برپایه یافته‌ها
فهرست منابع
الف) منابع فارسی
ب) منابع انگلیسی