معرفی و دانلود کتاب دستور زبان کردی: گویش کرمانشاهی

معرفی کتاب دستور زبان کردی: گویش کرمانشاهی

برای شناخت و یادگیری زبان کردی در سه سطح آواشناختی، صرفی و نحوی، مطالعه‌ی کتاب دستور زبان کردی یک فرصت بی‌نظیر خواهد بود. وحید رنجبر در کتاب حاضر، با بهره‌گیری از روش معمول دستورنویسان سنتی، همچنین کاربرد مبانی دستورنویسی علمی و مبتنی بر رویکردهای زبان‌شناختی، شما را با ساختمان و ساختار یکی از گویش‌های پرکاربرد و رایج کردی در ایران آشنا خواهد کرد.

درباره‌ی کتاب دستور زبان کردی

ایران از آن‌دست سرزمین‌هایی است که تنوع زبانی و گویشی در سراسر آن به‌روشنی دیده می‌شود. مجموعه زبان‌های کردی که خود در زیرمجموعه‌ی زبان‌های غربی ایران قرار می‌گیرند، از سوی هم‌وطنان غیور کُرد در نواحی غربی سرزمینمان به کار می‌روند. این مجموعه زبان‌ها به سه دسته‌ی شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم شده‌اند. در شاخه‌ی شمالی گویش‌هایی چون کرمانجی حضور دارند و در شاخه‌ی مرکزی، گویش پرکاربرد سورانی قرار گرفته است. در شاخه‌ی جنوبی نیز گویش‌هایی از جمله: کرمانشاهی، کلهری و سنجابی دیده می‌شوند. در این میان، گویش کردی کرمانشاهی بیشترین گویشوران شاخه‌ی جنوبی را داراست و از این جهت، اهمیت ویژه‌ای برای زبان‌شناسان و متخصصان زبان کردی دارد. اگرچه از شهر کرمانشاه آغاز شد اما امروزه فراتر از زادگاه خود، در سایر شهرهای نیمه‌ی غربی ایران نیز از سوی گویشوران آن برای برقراری ارتباطات زبانی به کار می‌رود. از این جهت برای مخاطبان عامی که کمترین آشنایی با زبان‌شناسی ندارند نیز دانستن گویش کردی و زوایای آن می‌تواند سودمند باشد. چه در حوزه‌ی زبان‌شناسی فعالیت داشته باشید و چه به‌عنوان یکی از علاقه‌مندان این گویش مشتاق یادگیری آن باشید، پیشنهاد ما به شما مطالعه‌ی کتاب دستور زبان کردی خواهد بود.

وحید رنجبر در این کتاب جامع و دقیق، با بررسی و تحلیل میدانی دوهزار مکالمه‌ی گویشوران بومی کرمانشاه، جنبه‌های آواشناختی، واج‌شناختی، صرفی و نحوی آن را برای خوانندگان تشریح نموده. در بیان مطالب اثر حاضر، نویسنده کوشیده تا از یک سو به روش‌های دستورنویسان برجسته‌ی ایرانی در تدوین کتاب‌های دستور زبان توجه داشته باشد و از سوی دیگر در بررسی ساختارهای نحوی زبان کردی، از قواعد رویکرد گشتار-زایایی بهره ببرد. نزدیکی شیوه‌ی بیان مطالب به دستور سنتی موجب درک راحت‌تر مطالب برای خوانندگان خواهد شد و توجه به شیوه‌ی گشتار-زایایی بار علمی کتاب را سنگین‌تر خواهد کرد.

مطالب کتاب دستور زبان کردی طی بیش از 100 مبحث به مخاطبان ارائه شده‌اند. خواننده در بخش‌های پیشگفتار و مقدمه، ابتدا با صورت کلی زبان کردی و جایگاه گویش کرمانشاهی در آن آشنا خواهد شد. سپس انواع آواها و واج‌های این گویش، اعم از واکه‌ها، هم‌خوان‌ها و نیم‌واکه‌ها به مخاطب معرفی می‌شوند. در ادامه، هجاها و فرایندهای آوایی که در هجاهای این گویش رخ می‌دهند مطرح می‌گردند.

در مرحله‌ی بعد، وحید رنجبر به لایه‌ی صرفی گویش کرمانشاهی پرداخته و طیف متنوع تکواژ، واژه و گروه را در آن به بحث می‌گذارد. ساختمان افعال در زمان گذشته، حال و آینده و زیرشاخه‌های آن‌ها در همین بخش به خوانندگان معرفی خواهند شد. همچنین روش منفی‌سازی افعال و کاربرد آن‌ها در جملات مجهول مورد تحلیل قرار می‌گیرد. در این مرحله، اسم و انواع تقسیم‌بندی آن به لحاظ ساختاری و معناشناختی مطرح شده و سپس گونه‌های صفت‌ها، قیدها، ضمایر و حروف بررسی خواهند شد.

پس از عبور از مباحث صرفی، نوبت به لایه‌ی نحوی زبان می‌رسد. در این بخش، نحوه‌ی کاربرد و چگونگی گروه‌های اسمی، صفتی، قیدی، فعلی و... تحلیل شده و نحوه‌ی حضور آن‌ها در بافت جمله بیان خواهد شد. ساختمان جمله و تطابق یا عدم تطابق نهاد و گزاره در زمان، شخص و شمار، از دیگر موضوعات کتاب دستور زبان کردی هستند که به‌دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند. انواع جملات ساده و مرکب و استفاده از ارکان جمله در ساختارهای متنوع مبحث دیگری است که طی بخش‌های پایانی کتاب مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. واژه‌نامه‌ای که در صفحات آخر کتاب ارائه شده به مخاطبانی که با لغات کردی آشنایی ندارند کمک خواهد کرد تا ضمن شناخت دستور زبان گویش کرمانشاهی، واژگان کردی و معنای آن‌ها را نیز بیاموزند.

برای مخاطبانی که قصد دارند پس از خواندن کتاب پیش‌رو مطالعات خود را در زمینه‌ی زبان کردی ادامه دهند، بخشی تحت عنوان کتاب‌نامه ارائه شده که می‌تواند راهنمایی برای مطالعات آتی ایشان باشد. البته نویسنده از ابیاتی که به زبان کردی در متن کتاب آورده شده‌اند نیز غافل نبوده و ترجمه‌ی روان آن‌ها را به زبان فارسی در دسترس خوانندگان قرار داده است. از آن‌جایی که وحید رنجبر، نویسنده‌ی کتاب، دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی زبان‌شناسی است و خود از سخنوران بومی زبان کردی به شمار می‌رود، در اثری که تدوین کرده از هیچ نکته‌ای، هرچند جزئی، در زمینه‌ی سازوکار و ساختمان گویش کردی کرمانشاهی غافل نبوده.

این کتاب خواندنی به کوشش نشر کتاب هرمس قدم به دنیای کتاب نهاده است.

کتاب دستور زبان کردی برای چه کسانی مناسب است؟

اساتید، دانشجویان و پژوهشگران زبان کردی، همچنین زبان‌شناسانی که خواهان آشنایی هرچه بیشتر با این زبان و گویش کرمانشاهی آن هستند، یا علاقه‌مندانی که فارغ از دغدغه‌ی تحصیل و تحقیق صرفاَ قصد دارند با ساختمان صرفی و نحوی زبان کردی آشنا شوند، با مطالعه‌ی کتاب دستور زبان کردی نکات و آموزه‌های بسیاری را خواهند آموخت.

با وحید رنجبر بیشتر آشنا شویم

وحید رنجبر چقاکبودی (متولد 1359)، نویسنده، پژوهشگر و زبان‌شناس ایرانی است که آثار ارزنده‌ای را در حوزه‌ی مطالعات زبان‌شناختی و روایت‌شناسی در قالب کتاب و مقاله به نگارش درآورده. کتاب‌های «دستور زبان کردی»، «زبان و زبان‌گونه‌ها»، «داستان و حکایت» و «راوی: آموزش داستان‌نویسی» از آثار این نویسنده‌ی کردزبان به شمار می‌آیند.

در بخشی از کتاب دستور زبان کردی: گویش کرمانشاهی می‌خوانیم

همه‌ی قواعد اشتقاق اسم از فعل در فارسی، در زبان کردی نیز به کار می‌رود ولی از آنجایی که بسیاری از واژه‌های فارسی در کردی نیز رایج است لذا کمتر نیاز می‌شود که اسم جدیدی از افعال کردی ساخته شود. ولی باید در نظر داشت اسم‌های مشتق فارسی را در صورتی که فعل آن در کردی نباشد مانند اسم‌هایی که از فعل آویختن مشتق می‌شوند و یا ریشه‌ی فعل آن در کردی دگرگون شده باشد مانند دانستن نباید در شمار اسم‌های مشتق به حساب آورد؛ مثلاً ئاویزه/āwīza با آن که از فعل آویختن در فارسی مشتق شده است ولی چون فعل آویختن در زبان کردی وجود ندارد این اسم را باید جامد به حساب آورد و یا دانا/dānā نیز چون از فعل دانستن در فارسی ساخته شده است ولی این فعل در کردی به صورت زانستن/ zānesten می‌باشد و هیچ ریشه‌ی آن به شکل «دان» وجود ندارد، پس این اسم نیز جامد محسوب می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
آواشناسی
واج‌شناسی کردی
واکه‌ها
هم‌خوان‌ها
هم‌خوان چاکنایی
نیم‌واکه‌ها
تولید دومین‌ها
هجا
فرآیندهای آوایی
عناصر نوایی
صرف
تکواژ، واژه و گروه
فعل
تکواژهای مصدری
افعال جعلی
ریشه‌ی فعل
شناسه‌های شخصی
فعل کمکی
زمان حال
حال ساده
حال التزامی
حال منفی
حال التزامی منفی
حال ملموس
زمان گذشته
گذشته‌ی ساده
گذشته‌ی استمراری
گذشته‌ی نقلی
گذشته‌ی دور
گذشته‌ی التزامی
گذشته‌ی منفی
تکواژ او / āw
افعال لازم و متعدی
فعل سببی
فعل مجهول
افعال تام و ربطی
افعال کامل و ناقص
بن‌فعل
اسم
اسم جامد و مشتق
اسم ساده و مرکب
اسم عام و خاص
اسم مفرد و جمع
اسم معرفه و نکره
اسم ذات و معنی
اسم صوت
اسم مصغر
اسم مصدر و مصدر
صفت
صفت بیانی
صفت اشاره
صفت شمارشی
صفت پرسشی
صفت تعجبی
صفت مبهم
قید
قید مختص
قید مشترک
انواع قید از نظر معنی
ضمیر
ضمیر شخصی
ضمیر متصل
ضمیر مشترک
ضمیر اشاره
ضمیر پرسشی
ضمیر تعجبی
ضمیر مبهم
ضمیر شمارشی
ضمیر ملکیحرف
حرف ربط غیرهمپایگی
حرف عطف یا ربط همپایگی
حرف اضافه
حرف ندا
صوت
قاعده‌های زیر مقوله‌ای واژگان
نحو
گروه‌ها
گروه اسمی
گروه صفتی
گروه حرف اضافه‌ای
گروه قیدی
گروه فعلی
ساختار جمله
وجه
پرسش
نفی
قید
نمود
تطابق شناسه و نهاد
ساختار جمله‌های ساده
جمله‌ی ساده
نهاد
گزاره
جمله‌های با فعل لازم
جمله‌های با فعل ربطی
جمله‌های با فعل متعدی
بدی
ساختار جمله‌های مرکب
جمله‌های مرکب هم‌پایه
جمله‌های مرکب ناهم‌پایه
جمله‌های شرطی
جمله‌های واپسین درونه‌ای
برگردان ابیات درون متن به فارسی
واژه‌نامه‌ی کردی به فارسی
واژه‌نامه‌ی فارسی به کردی
کتابنامه‌ی نوع اول
کتابنامه‌ی نوع دوم