معرفی و دانلود کتاب درسنامه ‌دستور زایشی: نظریه حاکمیت و مرجع گزینی

معرفی کتاب درسنامه ‌دستور زایشی: نظریه حاکمیت و مرجع گزینی

کتاب درسنامه ‌دستور زایشی اثری پژوهشی در حوزۀ زبانشناسی و شاخۀ نحو است که مژگان همایون فر آن را به رشته تحریر درآورده. او در این کتاب یکی از مهم‌ترین و پربحث‌ترین نظریه‌های نوام چامسکی را بررسی می‌کند.

درباره کتاب درسنامه ‌دستور زایشی:

دهه 80 میلادی نوام چامسکی یکی از نظریه‌پردازان مطرح دنیای زبانشناسی، ایدۀ دستگاه نظری حاکمیت و مرجع‌گزینی (که به نظریه اقتدار و وابستگی نیز شناخته می‌شود) را ابداع کرد. او این نظریه‌ را در تکمیل دیدگاه پیشین خود مطرح نمود. فضای کلی این نظریه در قالب دستور گشتاری صورت‌بندی می‌شود.

دکتر مژگان همایون فر که دانش‌آموختۀ رشته زبانشاسی از دانشگاه علامه طباطبایی است و بر نظریه‌های نحوی گوناگونی اشراف دارد، این کتاب را به منظور تشریح دستور زایشی تالیف کرده است. نظریه‌ای که پیچیدگی و دقت نظر آن سبب شده تا در هر زبانی نمود پیدا می‌کند.

اگر بخواهیم محتوای کتاب درسنامه ‌دستور زایشی (Government and Binding Theory: A coursebook) را به زبانی ساده شرح دهیم باید بگوییم، نویسنده کوشیده است تا با بررسی چندین نمونه از زبان‌های هندواروپایی، کارکرد نظریه دستور زایشی و زیرمجموعه‌های آن همچون ایکس تیره و حرکت گروه اسمی را بسنجد.

در پایان کتاب نویسنده گریزی به نظریه برنامه کمینه‌گرا می‌زند که دیدگاه تکمیل‌شده چامسکی پس از نظریه حاکمیت و مرجع‌گزینی است. یکی از چالش‌های اساسی پژوهشگران زبان در نظریه‌پردازی، یافتن همگانی‌ها و ویژگی‌های مشترک زبان‌هاست. به همین جهت است که بخشی از این نظریه‌ها پس از تطبیق با هر زبانی، به روزرسانی می‌شود.

خواندن کتاب درسنامه ‌دستور زایشی به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

اگرچه پژوهش‌های گسترده‌ای در شرح نظریه جامع و چالش‌برانگیز نوام چامسکی در ادبیات زبان‌شناسی صورت گرفته است، اثر حاضر رویکردی همه‌جانبه به مقوله دستور زایشی دارد و آن را در زبان‌های مختلف هندواروپایی بررسی کرده است. اصلی‌ترین مخاطبان کتاب حاضر دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکتری و همچنین پژوهشگران حوزه زبانشناسی هستند. اما کتاب حاضر را به تمامی علاقمندان مسائل مربوط به زبان، توصیه می‌کنیم.

در بخشی از کتاب درسنامه ‌دستور زایشی می‌خوانیم:

تاکنون از میان زیرنظریه‌های مطرح در نظریۀ حاکمیت و مرجع‌گزینی دو نظریۀ تتا و حالت را بررسی کردیم و دیدیم دو قاعدۀ زبانی با نام معیار تتا و صافی حالت را وارد دستور زبان کردند. هر دو این قاعده‌های زبانی، مربوط به گروه‌های اسمی بودند. نظریه‌ای که بنا داریم در این فصل بدان بپردازیم نیز مربوط به گروه‌های اسمی است. اما لازم است همین آغاز کار چند نکته روشن شود:

همان‌طور که (حالت) متعلق به گروه‌های اسمی موضوع است و نقش‌های تتا به گروه‌های اسمی اعطاء می‌شود که در جایگاه موضوع قرار دارند، مرجع‌گزینی - در مفهومی که نظریۀ مرجع‌گزینی دستور زایشی به کار می‌برد - تنها خاص گروه‌های اسمی است که در جایگاه موضوع قرار دارند.

وقتی بحث معنا و بافت در میان باشد، مفهوم مرجع معادل مصداق است و اشاره به هویتی در جهان خارج دارد اما در نظریۀ مرجع‌گزینی، بحث مرجع زبانی مطرح است که ارتباط مستقیمی به مصداق در جهان خارج ندارد و عنصری زبانی است. رابطۀ میان گروه اسمی و مرجع در این نظریه با استفاده از هم‌نمایگی نشان داده می‌شود و بسته به این‌که با چه نوع گروه اسمی سروکار داریم، محدودیت‌های دستوری متفاوتی ناظر بر هم‌نمایگی و خوانش انواع گروه‌های اسمی وجود دارد که انواع این محدودیت‌ها و شروط در حوزه‌ای از دستور به نام نظریۀ مرجع‌گزینی تعریف و صورت‌بندی می‌شود و از آن‌جایی که این محدودیت‌ها به شروط هم‌نمایگی و روابط میان گروه‌های اسمی در جایگاه‌های موضوع جمله می‌پردازد، باید گفت نظریۀ مرجع‌‌گزینی در واقع نظریۀ مرجع‌گزینی موضوع است.

علی‌رغم تمامی تلاش‌هایی که شده است تا نظریۀ مرجع‌گزینی بتواند طیف وسیعی از دادهای زبانی را تبیین کند، باز هم موارد زیادی باقی مانده است که این نظریه به شیوه‌ای که در این‌جا صورت‌بندی شده است، قادر به پاسخگویی به آن‌ها نیست.
تحلیلی که هگمن (1994) از مرجع‌گزینی به دست می‌دهد، و بر پایه چامسکی (1988) صورت‌بندی شده است، پیامدهایی بر برخی مفاهیم پایه در دستور زایشی از جمله بر مفهوم حاکمیت و نیز بر مفهوم فاعل وارد می‌کند که در جای خود بدان اشاره خواهد شد. کارنی (2013) با وقوف بر این امر سعی می‌کند تعریف بسیار ساده شده‌ای از نظریۀ مرجع‌گزینی در فصل پنجم کتاب خود به دست دهد و بررسی چالش‌ها و پرسش‌های بدون پاسخ مانده را تا فصل هفدهم به تعویق می‌افکند اما باز هم در نهایت به این نکته اذعان می‌کند که هنوز هم مشکلات زیادی بر این نظریه وارد است.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: زیربنای نظری دستور زایشی نظریۀ اصل‌ها و پارامترها 
فصل دوم: نظریۀ ایکس تیره 
فصل سوم: نظریۀ تتا
فصل چهارم: نظریۀ حالت
فصل پنجم: نظریۀ مرجع‌گزینی 
فصل ششم :نظریۀ نظارت
فصل هفتم :حرکت گروه اسمی 
فصل هشتم: حرکت پرسشی 
فصل نهم: مقوله‌های تهی 
فصل دهم: صورت منطقی 
فصل یازدهم: موانع 
فصل دوازدهم: پایان‌بندی نظریۀ حاکمیت و مرجع‌گزینی
فصل سیزدهم: کمینگی نسبی 
فصل چهاردهم: برنامۀ کمینه‌گرا 
کتابنامه
واژه‌نامه
نمایه