معرفی و دانلود کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (زندگی و اندیشه‌های میرچا الیاده در گفتگو با کلود هانری روکه)

معرفی کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (زندگی و اندیشه‌های میرچا الیاده در گفتگو با کلود هانری روکه)

کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (زندگی و اندیشه‌های میرچا الیاده در گفتگو با کلود هانری روکه) گفتگویی شخصی و در عین حال عمومی، ساده و نیز عمیق، منظم و در عین‌ حال فراگیر و دربرگیرنده همه موضوعاتی است که الیاده سال‌ها با آن‌ها زیسته است.

کلود هانری روکه (Claude-Henri Rocquet) گفتگو با وی را از دوران کودکی و نوجوانی‌اش شروع می‌کند و قدم به قدم با تحولات فکری و اندیشه‌های وی پیش می‌آید. گفتگو با این دین‌پژوه و اسطوره‌شناس، سرشار از نکته‌ها و ناگفته‌هایی است که هر انسان کنجکاو و جستجوگری از خواندنش سیراب می‌شود. کلود هانری روکه (مدرس تاریخ و زیبایی‌شناسی) این گفتگو را به هزارتویی تشبیه کرده که گذر از آن برای درک زندگی و آثار این اندیشمند لازم است.

زندگی میرچا الیاده (Mircea Eliade) به اندازه اندیشه‌های تأثیرگذارش، جذاب و پرمایه است. الیاده در رومانی به دنیا آمد، برای تحصیل به هند رفت، چندین رمان نوشت، در سه روزنامۀ‌ معتبر رومانی به طور مدام مقاله نوشت و آثار برجسته پرشماری در حوزه تاریخ ادیان ارائه داد. در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک کنشگر فرهنگی جدی در لندن حضور یافت و پس از جنگ، در پاریس و شیکاگو به تدریس پرداخت. کلود هانری روکه (مدرس تاریخ و زیبایی‌شناسی) گفتگوی خود را با الیاده، به هزارتویی تشبیه کرده که گذر از آن برای درک زندگی و آثار این اندیشمند لازم است.

برای نفوذ به هزارتوی آثار و زندگی یک اندیشمند و درک یکپارچگی آن می‌توان از هر دروازه‌ای وارد شد: کاوش و تحصیل در هندوستان در بیست سالگی؛ آشنایی و نزدیکی با یونگ در کنفرانس ارانوس در چهل سالگی، پایبندی به ریشه‌های سرزمین مادری‌اش یعنی رومانی، که در باور او به جهان‌ وطنی نیز به روشنی بازتاب یافته، سیاهه‌ی طولانی جمع‌آوری اساطیر و درک عمیق آن‌ها، کار تاریخ‌نگاری و افسانه‌آفرینی، همراهی با اندیشه‌های نیکولاس د کوزا و هیمالیا، جملگی نشان می‌دهند که چرا درون‌مایه‌ی «هم‌زمانی متضادها» تا این حد روشن و تا این حد پرتکرار در سراسر آثار الیاده بازتاب یافته است. با وجود این آیا می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که تک تک این تجربیات در نهایت یکی شده‌اند و به یک هدف رسیده‌اند؟ شاید اینکه همه‌چیز از یک روح اصلی شکوفا شده و آن روح هم‌چون یک بذر، مانند یک درخت آینه‌ی تمام نما و بالقوه‌ی جهانی است که در آن حضور دارد. روحی که با واکاوی و پژوهش درباره‌ی جهان به پرسش‌های هستی‌شناسانه‌ی جهان پاسخ می‌دهد و به آن غنا می‌بخشد. در نهایت سرچشمه‌ی هر چیزی تنها به وسیله‌ی بروزات و تجلیات پی‌آیند خود آن چیز تجلی یافته است.

نویسنده کتاب هزارتوی آزمون‌های دشوار (Ordeal by Labyrinth: Conversations with Claude)، کلود هانری روکه اینطور بیان می‌کند: من به ملاقات مردی رفتم که آثارش نوجوانی مرا تحت تأثیر قرار داده بود، اینک اندیشمندی را می‌دیدم که در حال و اینجا می‌زیست. الیاده هرگز این اشتباه را مرتکب نشده تا علوم اجتماعی را بر اساس الگوهای علوم طبیعی تبیین نماید. او هرگز فراموش نکرده که کاوشگر برای درک نظام انسانی باید تک تک اجزای مربوط به آن را از پیش درک کرده باشد و هرگز نباید خود را بیرون از حوزه‌ی کاوش قرار دهد. الیاده هرگز در برابر وسوسه‌ی فرویدگرایی‌، مارکسیسم یا ساخت‌گرایی سر فرود نیاورد و آگاهانه از جزم‌اندیشی‌ها و افراطی‌گری‌های برآمده از این برچسب‌های فلسفی پرهیز کرده است. کوتاه سخن آنکه، الیاده نقش غیرقابل کاهش تفسیر، شوق خاموش ناشدنی برای رسیدن به معنا و گفتمان فلسفی را هرگز از یاد نبرده است. با وجود این، باید تأکید نمایم که موضوعیت الیاده ژورنالیستی نیست. هیچ‌کس انتظار ندارد او را در سیمای یک جلودار زائران کالیفرنیایی به سوی کاتماندو ببیند؛ هیچ‌کس در رویای آن نیست که او را یک «فیلسوف متفاوت با پیشینیان و همتایانش» کشف کند. اگر میرچا الیاده (Mircea Eliade) مدرن است به این دلیل است که او سال‌ها پیش درک کرده که «بحران نوع بشر» در واقع بحران انسان غربی است و خردمندانه این است که با شناخت ریشه‌های کهن، آشنا و غیر متمدنانه‌ی شرایط وجودی انسان آن را درک کنیم و نجاتش دهیم.

میرچا الیاده «تاریخ‌دان ادیان»... این روش رسمی معرفی او خطر نفهمیدن او را در پی دارد. وقتی که از لفظ تاریخ استفاده می‌کنیم لااقل باید در خاطر داشته باشیم که این واژه معادلی برای مجموعه‌ی کنار هم قرار گرفته شده‌ی خاطره است و خاطره نیز بر یک لحظه‌ی خاص، بر یک زمان حال معین دلالت دارد. علاوه بر این‌، بهتر آنکه به یاد داشته باشیم که در نظر الیاده، سنگ محک دینی، امر مقدس است، که باید گفت مواجهه با یک واقعیت ناآشناست و اینکه این واقعیت در واقع به طور هم‌زمان همان سنگ بنا و عامل شکل‌گیری هنر و دین است. اما چطور می‌توان میان هنر و دین تفاوت و تمایز قائل شد؟ به گمان من برای درک بهتر اندیشه‌های الیاده باید در ابتدا رابطه‌ی میان این‌همانی اندیشه‌ها و باورهای مالرو را درک کرد. اگر مالرو هنر را واژه‌ی جدیدی برای امر مطلق می‌بیند، یعنی شکلی از روح دینی، پس از نظر الیاده اساطیر و مراسم آیینی انسان کهن دین او شاهکارهای هنری ماندگار تاریخ انسان هستند. این دو مالرو و الیاده به شایستگی دریافته‌اند که تخیل و خیال‌پردازی اصل پرارزش و ریشه‌کن ناشدنی هویت انسان است و تنها ابزار برای بازشناسی تخیلات و خیال‌پردازی‌های مردمان ناآشنا و از نظر دورمانده همان بازآفرینی دوباره‌ی آن اندیشه‌ها و خیال پردازی‌ها و ارائه‌ی آن به جامعه‌ی بشری امروزی خواهد بود. به نظر می‌رسد که نه شوق دانستن چراغ راه الیاده بوده و نه دقت نظر فیلسوفانه، بلکه اساساً سرچشمه‌ی شعر است که با به کار بردن آن گاهی زندگی فانی دگرسیما می‌شود و دوباره امید را در ما زنده می‌کند.

در بخشی از کتاب هزار توی آزمون‌های دشوار  می‌خوانیم:

- وقتی به دانشگاه رفتید فضای فکری و حال و هوای فرهنگی آن‌جا چطور بود؟ اساساً فضای فکری و فرهنگی رومانی مابین سالیان 1920 تا 1925 چگونه بود؟

- ما نخستین نسلی بودیم که تحصیلات فرهنگی خود را در فضایی تجربه می‌کردیم که در آن زمان آن را «رومانی بزرگ‌تر» می‌نامیدند رومانی به معنای کشوری که پس از جنگ جهانی اول در سال‌های 1914 تا 1918 به وجود آمد، نخستین نسل بدون هیچ برنامه‌ی از پیش تعیین شده‌ای، بدون هیچ آرمانی که بتواند به واقعیت تبدیل شود. نسل پدر و پدربزرگ من آرمانی داشتند که پیش از آن شگل گرفته بود: یکپارچگی همه‌ی ‌رومانی. آن آرمان اینک محقق شده است. و من، آن‌قدر خوش‌شانس بودم که جزئی از نخستین نسل رومانی‌های آزاد بودیم، بی‌هیچ برنامه‌ای.

ما آزادانه نه تنها می‌توانستیم به کاوش و پژوهش در میان منابع سنتی فرهنگی یا به بیان دیگر متون کلاسیک و ادبیات فرانسه بپردازیم بلکه قادر بودیم به سراغ هر مکتب و مأخذی برویم که اراده می‌کردیم. من ادبیات ایتالیایی، تاریخ ادیان و شرق را کشف کردم. یکی از دوستانم ادبیات آمریکا را کشف کرد؛ و یکی دیگر، به سراغ فرهنگ اسکاندیناویایی رفت. ما میلارپا را در ترجمه‌ی آثار ژاک باکو کشف کردیم. می‌دانید در آن موقع هر چیزی برای ما ممکن و در دسترس بود و ما خود را برای یک جهش فرهنگی تمام‌عیار و حرکتی به جلو آماده می‌کردیم.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
خاستگاه‌ها و معانی آن‌ها
درنگی کوتاه
هندوستان واقعی
درنگی کوتاه
اروپا
پاریس 1945
درنگی کوتاه
شیکاگو
تاریخ وهرمنوتیک
شیوه‌ی کار تاریخ پژوه
پیکره‌های خیالی
اسطوره و نوشتن
معنای هزارتو
گاهشمار زندگی میرچا الیاده
نمایه