معرفی و دانلود کتاب مکتب رئالیسم در آثار شاخص گوستاو کوربه و رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد

معرفی کتاب مکتب رئالیسم در آثار شاخص گوستاو کوربه و رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد

کتاب مکتب رئالیسم در آثار شاخص گوستاو کوربه و رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد نوشته‌ی زهرا کرد با تکیه بر مباحث کاربردی حوزه‌ی رئالیسم به نقد و بررسی رمان جذاب مدیر مدرسه می‌پردازد و با این رویکرد دورنمایی دقیق از این مکتب هنری-ادبی به شما ارائه می‌دهد.

هنر واقع‌گرا به موازات زندگی بشر وجود داشته و امری نو و شگرف نیست؛ بلکه نگرش به این نوع هنر در طی تاریخ بشری گاه آن را بیشتر در معرض نمایش گذارده است. به طوری که مشاهده می‌شود در آثار هنرمندان و نویسندگان اعصار گذشتگان نظیر هومر می‌توان واقع‌گرایی و رئالیسم را به وفور مشاهده کرد. با وجود این در سده‌ی نوزدهم میلادی هنرمندان و نویسندگانی ظهور کردند که با نگاهی انتقادی به مکتب موجود و متداول آن عصر که موسوم به مکتب رومانتیک بود آثاری را خلق کردند که مسیر هنر و ادبیات را به موازات تحولات اجتماعی تغییر دادند و مکتبی را بنیانگذاری کردند که به مکتب رئالیسم یا واقع‌گرایی مشهور شد، نخستین بار نقاش فرانسوی «گوستاو کوربه» تمایل خود را به گسستن از قواعد معمول هنرمندان رمانتیک ابراز داشت و در کنار او نویسندگانی ظهور کردند که سعی داشتند با انعکاس زندگی واقعی مردم و اجتماع خود بر آثار تخیلی و به دور از واقعیت رمانتیک‌ها خط بطلانی کشیده و به نگارش داستان‌ها و رمان‌هایی پرداختند که زندگی عادی مردم را دست‌مایه خود قرار داده و هدف بیان زیبایی‌ها نبوده و در آثار خود زشتی‌ها و سیاهی‌های جامعه و زندگی مردم را نیز به تصویر می‌کشیدند.

مکتب رئالیسم با دیدگاه‌های مختلفی همراه با حوداث اجتماعی رشد و گسترش می‌یافت به طوری که رئالیسم با توجه به دیدگاه‌های نظریه‌پردازان مسیرهای فرعی نیز یافت. از این میان می‌توان به رئالیسم سوسیالیستی، رئالیسم انتقادی، رئالیسم روان‌شناختی و رئالیسم جادویی اشاره کرد. می‌توان مشاهده کرد که آثار هر یک از رئالیسم‌ها منطبق با هریک از مکتب‌های یاد شده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. برخی از صاحب‌نظران بر این باورند که رئالیسم از کلمات و اصطلاحاتی است که به رغم سادگی دارای پیچیدگی‌های فراوانی است.

شاید بتوان گفت، اصطلاح رئالیسم و واقع‌گرا در وهله نخست ارتباط با واقعیت و طبیعت را به ذهن مخاطب متبادر می‌کند؛ اما به تدریج ابعاد گوناگونی از اصطلاح رئالیستی چهره خود را نشان می‌دهد. با بررسی مفهوم رئالیسم لایه‌های پنهان و نهفته‌ی آن برای مخاطب و منتقد روشن می‌شود و طیف‌های گسترده و پیچیدگی تنش‌ها و تعرض‌های نهفته در لایه‌های زیرین آن نیز رخ می‌نماید امروزه منتقدان بسیاری معتقد هستند که رئالیسم، همچنانکه انعطاف‌پذیرترین، بی‌ثبات‌ترین و در عین حال تعصب‌آمیزترین اصطلاح در نقد ادبی و هنری است. از این منظر منتقدان این ویژگی رئالیسم را نقطه‌ی عطفی در ارزش‌گذاری و معیارهای این مکتب قلمداد می‌کنند. به هر روی در به کارگیری از مفهوم و اصطلاح رئالیسم باید به نوعی مشخص و بدون محدودیت‌های زیبا شناسانه، قواعد دست و پاگیر هنری به آن نگریست.

رئالیسم یا همان واقع گرایی در طی مسیر رشد و تکامل خود همواره در کنار واژگان و اصطلاحات دیگری ترکیب شده و چنانکه بیان شد رئالیست را به راه‌های فرعی کشانده و تحت عناوینی چون رئالیسم اجتماعی و... قرار داده است. به هر حال مکتب رئالیسم مانند سیلی خروشان در سراسر دنیا جاری شد و بیشتر کارهای ادبی و هنری را تحت تأثیر خود قرار داد. تحولات اجتماعی – سیاسی نویسندگان و هنرمندان را واداشت به زندگی واقعی مردم توجه کرده و کانون توجه آثارشان قرار دادند. در ایران نیز بنابر تحولات دوران معاصر ادبیات و نقاشی با گرایش به سبک رئالیسم دچار تحول عظیمی شد که حیات هنری برخی از هنرمندان را در قلمرو خود گرفت. جلال آل احمد از جمله نویسندگانی است که بسیاری از آثارش در حوزه‌ی رئالیسم قرار می‌گیرد. کتاب مکتب رئالیسم در آثار شاخص گوستاو کوربه و رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد نیز با سیری مفصل به تاریخچه‌ی این مکتب مهم می‌پردازد و با اشاره به ویژگی‌های مهم رمان مدیر مدرسه را تحلیل و بررسی می‌کند.

در بخشی از کتاب مکتب رئالیسم در آثار شاخص گوستا و کوربه و رمان مدیر مدرسه جلال آل احمد می‌خوانیم:

در تحلیل اندیشه‌های کوربه‌ می‌توان نتیجه گرفت که رئالیست مورد نظر او معقولات را شامل نمی‌شود بلکه مسائل ملموس و عینی مورد توجه بوده و تنها به امور محسوس و ملموس می‌توان تکیه کرد؛ بنابراین، هرآنچه غیر از واقعیت‌ مشهود‌ را انکار می‌کند و بی‌اعتبار می‌داند‌، باید‌ گفت اصطلاح واقع‌گرایی (رئالیسم) در مورد آنچه که گوستاو کوربه، وصف می‌کند چندان‌ دقیق‌ نیست، در نظر ما آنچه‌ که‌ او‌ تصویر می‌کند معنایی‌ مشابه‌ با طبیعت‌گرایی (ناتورالیسم) است‌. کوربه‌ با تابلوی سنگ شکنان به مقابله‌ی رمانتی سیسم رفت و ارائه این اثر که واقع‌گرایی‌ برنامه‌ریزی‌ شده‌ی او را به نمایش می‌گذاشت‌ توفان‌ اعتراض را‌ به دنبال داشت، در این تصویر کور‌به دو مرد را که بر جاده‌ای کار می‌کردند دیده بود و آن‌ها را به کارگاه‌ خود‌ آورده بود تا مدل نقاشیش قرار‌ گرفتند‌. وی‌ آن‌ها‌ را‌ باندازه‌ای طبیعی و با‌ هیکلی‌ جسیم و حالتی کاملاً عادی، بدون هیچ‌گونه نشانی از بارقه‌ی رنج یا حساسیت بارز، بدان‌سان که در‌ آثار‌ میله‌ منعکس بود، نقاشی کرد، در حالیکه صورت‌ مرد‌ جوان‌ به طرف‌ دیگر‌ برگشته‌ و از آن پیرمرد به زیر کلاهی نیمه پنهان شده است با این وجود نمی‌توان قبول کرد که کوربه آن دو تن را کاملاً تصادفی انتخاب‌ کرده باشد؛ همان تضاد سنی آنان خود حاوی مضامین یا اشارتی است. یکی از آن دو کارگر برای کاری که می‌کند بیش از اندازه پیر و آن دیگری بیش از‌ اندازه‌ جوان است. هر دو با مناعتی که از درک موقعیت رمزی خود احساس می‌کنند از روی آوردن به سوی ما برای طلب همدردی اجتناب می‌ورزند.

در نمایشگاهی که در سال‌ 1855‌ در پاریس تشکیل شد و بیش از همه آثار انگر و دلاکروا به نمایش گذاشته شده بود راه ورود بر نقاشی‌های کوربه بسته ماند. وی با‌ تشکیل‌ دادن نمایشگاهی خصوصی در زیر‌ جایگاه‌ سر پوشیده‌ای بزرگ و چوبین آثار خود را به معرض تماشای عموم گذارد و در آن فرصت بیانیه‌ی واقع‌گرایی خویش را نیز میان تماشاگران پخش کرد، توجه‌ تماشاچیان‌ را ‌تابلوی بزرگی که‌ هفت‌ سال از عمر کوربه را به خود اختصاص داده بود، جلب کرد، در این تابلو که عنوان (داخل کارگاه من) را داشت اقتباسی بود از تابلوی مورد بحث خود نقاش به مرکز صحنه‌ نقل‌ مکان کرده و نیز دیدارکنندگان وی مهمانانش‌ هستند، نه ولی‌نعمتان سلطتتی که هرگاه اراده کنند وارد کارگاهش شوند. نقاش آن‌ها را به منظور خاصی دعوت کرده است که تنها پس از تأملی متفکرانه‌ بر‌ شخص آشکار‌ می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

سخنی با خواننده
مقدمه
فصل اول
رئالیسم
زمینه‌های بروز ظهور مکتب رئالیسم در جهان
پیشگامان مکتب رئالیسم در هنر نقاشی و ادبیات داستانی
فصل دوم
مؤلفه‌های برجسته مکتب رئالیسم
عینیتگرایی و دوری از تخیل و ذهنیت گرایی
جزء نگاری
توجه به اجتماع و مسائل آن (جامعه گرایی)
گرایش به طبقه متوسط و فرودست جامعه
واقعیت مانندی
واقعیت مانندی در ارتباط با جامعه
واقعیت مانندی در ارتباط با متن
توجه به مضامین عادی، روزمره و معاصر زندگی (گزینش موضوعات عادی)
نگرش انتقادی به جامعه
فصل سوم
نگاهی به رئالیسم در ادبیات داستانی ایران
فصل چهارم
بازتاب مؤلفه‌های رئالیسم در آثار گوستاو کوربه
نگاهی به زندگی و آثار کوربه
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو سنگ شکنان
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو تدفین در اورنان
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو بازگشت دهقانان فلاژی از بازار مکاره
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو یأس
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو آتش نشان‌ها برای نشاندن آتش میدوند
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو پس از شام در اورنان
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو خانم‌های دهکده
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو مردی با پیپ
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو مردی با کمربند چرمی
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در تابلو صدقه گدا به گدا
فصل پنجم
بازتاب مؤلفه‌های رئالیسم در رمان «مدیر مدرسه» نوشته جلال آل احمد
نگاهی به زندگی و آثار جلال آل احمد
بازتاب مولفه‌های رئالیسم در رمان «مدیر مدرسه»
چکیده رمان
ویژگی‌های رئالیسم در «مدیر مدرسه»
عینیت گرایی
جزء گرایی
جامعه گرایی
گرایش به طبقه متوسط و فرودست جامعه
واقعیت مانندی
توجه به موضوعات عادی و روزمره
نگرش انتقادی به جامعه
منابع و مآخذ
منابع
منابع فارسی
منابع غیر فارسی