معرفی و دانلود کتاب مناقب اهل بیت در دیوان چهار شاعر دوره‌ی صفویه

معرفی کتاب مناقب اهل بیت در دیوان چهار شاعر دوره‌ی صفویه

کتاب مناقب اهل بیت در دیوان چهار شاعر دوره‌ی صفویه نوشته‌ی حمیده مظهری آزاد، شاهکارهای ادب فارسی در دوره صفویه که مضمون آن‌ها مدح و منقبت رسول گرامی اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) بوده را مورد بررسی قرار می‌دهد.

ادبیات هر ملتی آیینه‌ی تمام نمای فرهنگ، اندیشه، عواطف و احساسات آن ملت است و چنانچه در خدمت ایده و تفکر درست درآید نقش پر جاذبه و فراگیری در سیر تحقق آرمان‌های انسانی خواهد داشت. شعرا همواره در فراهم آوردن سرمایه‌ی غنی ادبی، عرفانی، مذهبی و فرهنگی سهم به سزای خود را ایفا نموده و در انعکاس احساسات و عواطف پاک انسانی و مذهبی خود نسبت به ساحت مقدس نبی مکرم اسلام (ص) ابراز عشق و ارادت به اهل‌بیت گرامی آن حضرت (ع) در قالب‌های گوناگون شعر بیان نموده‌اند. ذکر این نکته لازم به نظر می‌رسد که ادبیات فارسی یکی از مقدس‌ترین جلوه‌های ادبیات جهان است و مضمون بسیاری از سروده‌های شاعران نامدار ادبیات فارسی با الهام از آیات قرآن کریم، احادیث نبوی و روایاتی از عترت پاک آن بزرگان سروده شده است.

مناقب اهل بیت (ع) بخشی از ادبیات ما را فرا گرفتهه‌ی احساسات و عواطف فارسی‌زبانان انداخته و با محتوای نهفته در دل ادبیات و واژه‌های خویش انتقال دهنده‌ی افکار و عقایدی است که شالوده‌ی جامعه را قوام می‌بخشد و بنای افکار آن‌ها را استوار می‌سازد.

بررسی و تحلیل مناقب اهل بیت (ع) ما را در شناخت هر چه بیشتر و روند پیدایش منقبت گویی، شکل‌گیری و تکامل منقبت سرایی و تقویت کارکردهای آن در آینده یاری خواهد کرد.

در بخشی از کتاب مناقب اهل بیت در دیوان چهار شاعر دوره‌ی صفویه می‌خوانیم:

بررسی آثار شاعر، شخصیتی از وی ارائه می‌دهد نمونه و معیار با نسبه کاملی از افراد تحصیل کرده و آگاه عهد صفوی است. در شهر اصفهان که در آن روزگار مرکز حکومت سلاطین شیعی و یکی از کانون‌های معتبر فرهنگ و دانش اسلامی بود در مدارس دینی به فرا گرفتن علوم متداوله پرداخته وی با علوم قرآن و حدیث و مسائل دینی به ویژه معتقدات مذهب شیعه آشنایی داشت. و این تبخر و آشنایی موجب شده که قصاید و مثنویاتش مجموعه‌ای ارزنده حاوی مطالب و مسائل شیعه‌ی امامیه باشد، قصایدش در ستایش خدا و نعت رسول اکرم (ص) و خاندان عصمت و طهارت (ع) سروده شده است.

«تأثیر» یک شیعه‌ی مخلص و متعصب است ارادت خالصانه‌ی وی به امام اول شیعیان حضرت علی (ع) و ائمه اطهار (ع) در سراسر دیوانش به چشم می‌خورد.

نسبت کفر به «تأثیر» مسلمان ندهد
گر غلومی کند از مهر علی خالی نیست

ترکیب بندهای رثائیه وی به تقلید روشن از مولانا محتشم کاشانی مرثیه‌گوی معروف عهد صفوی است.

ای دل فگار باش که ایام ماتمست
ای جان سیاه پوش که ماه محرمست

در اقتدا به ترکیب بند محتشم کاشانی:

باز این چه شورش است که درخلق عالمست
باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتمست

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول (وضعیت سیاسی اجتماعی و ادبی عصر صفویّه)
بخش اول
وضعیّت سیاسی اجتماعی عصر صفویّه
بخش دوم: وضعیّت کلّی ادبیات در عصر صفویّه
وضعیّت شعر در عصر صفویّه
سبک شعری در عصر صفویّه
وضعیّت قصیده گویی و مدیحه سرایی در عصر صفویّه
فصل دوم (تاریخچه مدیحه سرایی و منقبت گویی در ایران)
بخش اول: تاریخچه مدیحه سرایی
واژه شناسی و تعریف مدح و منقبت
تاریخچۀ شاعران مدیحه سرا و منقبت گو
تاریخ ستایشگری شاعران
مدح و مدیحه سرایی در شعر فارسی
تفاوت مناقب و مثالب
بخش دوم:تاریخچۀ منقبت گویی
پیشینه منقبت سرایی از ابتدا تا عصر حاضر
پیشینه منقبت گویی ائمه اطهار (ع) درشعر فارسی
تاریخچه مدح و مرثیه اهل بیت (ع)
چگونگی علاقه به منقبت ائمه اطهار (ع)
نخستین شاعرمنقبت سرا
معرفی شاعران منقبت سرا
تاریخچۀ مناقب خوانی
فصل سوم (زندگی نامه چهار شاعر منقبت سرای دوره صفوّیه)
بخش اول: منقبت گویی چهار شاعر دورۀ صفویّه
بخش دوم: زندگینامه و بررسی دیوان محتشم کاشانی
زندگی نامه محتشم کاشانی
بررسی دیوان محتشم کاشانی
بخش سوم: زندگینامه و بررسی دیوان محسن تاثیر تبریزی
زندگی‌نامه محسن تأثیر تبریزی
بررسی دیوان محسن تأثیر تبریزی
بخش چهارم: زندگینامه و بررسی دیوان فیاض لاهیجی
زندگی نامه فیاض لاهیجی
بررسی دیوان فیّاض لاهیجی
بخش پنجم: زندگینامه و بررسی دیوان بابا فغانی شیرازی
زندگینامه بابافغانی شیرازی
بررسی دیوان بابافغانی شیرازی
فصل چهارم (بررسی مناقب اهل بیت (ع) در دیوان چهار شاعر دوره صفوّیه)
بخش اول: پیامبر گرامی اسلام (ص)
شاعران منقبت گو: (محتشم کاشانی، فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
تولّد پیامبر (ص)
یتیم شدن پیامبر (ص)
بشارت به نبّوت پیامبر (ص)
امّی بودن پیامبر (ص)
ساده زیستی پیامبر (ص)
اخلاق پیامبر (ص)
خلق عظیم
رحمت للعالمین بودن پیامبر (ص)
شفاعت پیامبر (ص)
رهبری و هدایتگری پیامبر (ص)
جود و بخشش پیامبر (ص)
قناعت پیامبر (ص)
تواضع و فروتنی پیامبر (ص)
ذکر پروردگار در خواب
نام پیامبر مشتمل بر حمد الهی
ایمان پیامبر (ص)
حلم پیامبر (ص)
انصاف و راستگویی
شجاعت پیامبر (ص)
حسن پیامبر (ص)
عدالت پیامبر (ص)
برتری علم پیامبر (ص)
(تأثیر تبریزی، 150، 36)
(فیّاض لاهیجی، 16، 14)
(محتشم کاشانی، 39)
قرآن معجزۀ جاوید پیامبر (ص)
امّت پیامبر (ص)
پیروی نکردن از پیامبر (ص)
علّو درجه پیامبر (ص)
(تأثیر تبریزی، 36)
(محتشم، 140)
برتری پیامبر (ص) بر دیگر موجودات
معجزات و کرامات پیامبر (ص)
تسبیح سنگ ریزه ها
سخن گفتن سوسمار
شکستن بتها
پنهان شدن پیامبر (ص) در غار
بی سایه بودن پیامبر (ص)
ابر بالای سر پیامبر (ص)
شقّ القمر کردن پیامبر (ص)
شب معراج پیامبر (ص)
خاتم النّبیین
دوستی و مهر شاعر به پیامبر (ص)
بخش دوم: امام علی بن ابی اطالب (ع) شاعران منقبت گو: (محتشم کاشانی، فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی، بابا فغانی شیرازی)
میلاد معجزه آسای علی (ع)
حقیقت بندگی علی (ع)
اولیّن مسلمان
قرابت با پیامبر (ص)
مقام و منزلت امام علی (ع)
مقام امام علی (ع) در قرآن
مهر و خشم امام علی (ع)
اطاعت از امام علی (ع)
علی (ع) بر دوش پیامبر (ص)
ثواب کشتن عمر بن عبدود
شفاعت امام علی (ع)
ردّ الشمس
امر و فرمان امام علی (ع)
در شأن بارگاه امام علی (ع)
ناتوانی در مدح امام علی (ع)
خلق و خوی امام علی (ع)
فقر و غنا
بخشندگی امام علی (ع)
عفو امام علی (ع)
احسان و نیکی امام علی (ع)
علم امام علی (ع)
فصاحت در سخن
وجود عالم به خاطر امام علی (ع)
دوستی با امام علی (ع)
پرتو فروغ امام علی (ع)
دوست و برادر پیامبر (ص)
شجاعت بی نظیر امام علی (ع)
آثار دشمنی با امام علی (ع)
فتح خیبر
در وصف یداللّهی امام علی (ع)
غدیر خم و جانشینی امام علی (ع)
ساقی کوثر
اجر رسالت
آیه هل اّتی در شأن امام علی (ع)
عدل و انصاف امام علی (ع)
پرداخت زکات امام علی (ع)
طی طریق امام علی (ع)
‌امامت بعد از پیامبر (ص)
القاب امام علی (ع)
بخش سوم:حضرت زهرا «س» سیده النساء العالمین
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
عصمت زهرا «س»
چرا زهرا «س»؟
عظمت و کرامت زهرا «س»
سرور زنان عالم
بخش چهارم:امام حسن (ع) کریم اهل بیت
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی، بابافغانی شیرازی)
مهر امام حسن (ع)
زیبایی امام حسن (ع)
بخشش بی نظیر امام حسن (ع)
حلم امام حسن (ع)
امامت امام حسن (ع)
شفاعت امام حسن (ع)
عدل امام حسن (ع)
علم امام حسن (ع)
فرمان امام حسن (ع)
قدرت امام حسن (ع)
قدر و منزلت امام حسن (ع)
بخش پنجم:امام حسین (ع) سیدالشهداء
شاعران منقبت گو: (محتشم کاشانی، فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی، بابافغانی شیرازی)
درآمد
مرقد شریف امام حسین (ع)
امر و فرمان امام حسین (ع)
لطف امام حسین (ع)
عظمت و بزرگی امام حسین (ع)
هدایت و رهبری امام حسین (ع)
یاور ضعیفان
عدالت امام حسین (ع)
عفو و بخشش امام حسین (ع)
از خودگذشتگی امام حسین (ع)
لطف و خشم امام حسین (ع)
زیبایی امام حسین (ع)
تشنگی و شهادت امام حسین (ع)
بخش ششم:امام سجاد (ع) زین العابدین
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
خودسازی امام سجاد (ع)
زینت عابدان
مهر به امام سجاد (ع)
‌جود و بخشش امام سجاد (ع)
امامت امام سجاد (ع)
سیّد ساجدین
خشنودی امام سجاد (ع)
قدر و منزلت امام سجاد (ع)
علم امام سجاد (ع)
حلم و بردباری امام سجاد (ع)
عدل امام سجاد (ع)
بلاغت در سخن امام سجاد (ع)
دوستی و دشمنی با امام سجاد (ع)
بخش هفتم: امام محمّد باقر (ع) باقرالعلوم
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
امامت امام محمّدباقر (ع)
عدل امام محمّدباقر (ع)
فضل و برتری امام محمّدباقر (ع)
عطا و بخشش امام محمّدباقر (ع)
دانش و فضل امام محمّدباقر (ع)
لطف و مهر امام محمّدباقر (ع)
حلم امام محمّدباقر (ع)
صوت بلیغ امام محمّدباقر (ع)
دوستی و دشمنی با امام محمّدباقر (ع)
مسکین نوازی امام محمّدباقر (ع)
بخش هشتم:امام صادق (ع) رئیس مذهب تشیعّ
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
علم امام صادق (ع)
جود و بخشش امام صادق (ع)
لطف و مهربانی امام صادق (ع)
عدل امام صادق (ع)
غضب امام صادق (ع)
شفاعت امام صادق (ع)
همّت امام صادق (ع)
بزرگی و منزلت امام صادق (ع)
بخش نهم :امام کاظم (ع) باب الحوائج
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
جود و بخشش امام کاظم (ع)
حلم امام کاظم (ع)
قدر و منزلت امام کاظم (ع)
عدل امام کاظم (ع)
زهد امام کاظم (ع)
مهر و محبّت امام کاظم (ع)
فرمان امام کاظم (ع)
خشم امام کاظم (ع)
خُلق و خو امام کاظم (ع)
تکامل امام کاظم (ع)
بخش دهم:امام علی بن موسی الرضا (ع) ثامن الائمه
شاعران منقبت گو: (محتشم کاشانی، فیاض لاهیجی، محسن تأثیرتبریزی، بابافغانی شیرازی)
شجرۀ طیّبه امام رضا (ع)
امامت امام رضا (ع)
دوستی با امام رضا (ع)
فضل و برتری امام رضا (ع)
علم امام رضا (ع)
بارگاه مقدّس امام رضا (ع)
اشاره به سخنی ارزشمند از امام رضا (ع)
جود و بخشش امام رضا (ع)
خوی پاک امام رضا (ع)
دوستی با امام رضا (ع)
شفاعت امام رضا (ع)
عدل امام رضا (ع)
قدرت امام رضا (ع)
قدر و منزلت امام رضا (ع)
رحمت امام رضا (ع)
حلم امام رضا (ع)
بخش یازدهم: امام محمّد تقی (ع) جواد الائمه
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
دست بخشنده امام محمّدتقی (ع)
قدر و منزلت امام محمّدتقی (ع)
علم امام محمّدتقی (ع)
دوستی با امام محمّدتقی (ع)
امامت امام محمّدتقی (ع)
تقوا امام محمّدتقی (ع)
خلق و خو امام محمّدتقی (ع)
مهر و محبّت امام محمّدتقی (ع)
بارگاه امام محمّدتقی (ع)
سخن امام محمّدتقی (ع)
بخش دوازدهم:امام علیّ النقی امام هادی (ع)
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
عفو و بخشش امام هادی (ع)
حلم امام هادی (ع)
علم امام هادی (ع)
مهر و محبّت امام هادی (ع)
خلق و خو امام هادی (ع)
امامت امام هادی (ع)
سلالۀ پاک امام هادی (ع)
جود امام هادی (ع)
شجاعت امام هادی (ع)
عدل امام هادی (ع)
ناتوانی شاعر از منقبت امام هادی (ع)
فرمان امام هادی (ع)
دوستی با امام هادی (ع)
بخش سیزدهم: امام حسن عسکری (ع)
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
مقام و منزلت امام حسن عسکری (ع)
امامت امام حسن عسکری (ع)
خلق و خو امام حسن عسکری (ع)
جود و بخشش امام حسن عسکری (ع)
رشادت امام حسن عسکری (ع)
عصمت امام حسن عسکری (ع)
عدل امام حسن عسکری (ع)
خشم امام حسن عسکری (ع)
لطف و مهر امام حسن عسکری (ع)
حکم امام حسن عسکری (ع)
بخش چهاردهم: امام مهدی (عج) بقیه الله الاعظم
شاعران منقبت گو: (فیاض لاهیجی، محسن تأثیر تبریزی)
امامت امام مهدی (عج)
صفات برگزیده امام مهدی (عج)
ظهور امام مهدی (عج)
قدر و منزلت امام مهدی (عج)
عدل امام مهدی (عج)
جود و بخشش امام مهدی (عج)
مقصود آفرینش از تولّد امام مهدی (عج)
غیبت امام مهدی (عج)
برکات وجود امام مهدی (عج)
برتری دین اسلام در زمان ظهور امام مهدی (عج)
لطف و قهر امام مهدی (عج)
وارث انبیاء
سخن آخر
کتابنامه