معرفی و دانلود کتاب مقاصد الفلاسفه

معرفی کتاب مقاصد الفلاسفه

اندیشه‌های فیلسوفان شرقی با روح عرفان و معنویت آکنده است. آیا انسان در اندیشه‌ی فیلسوفان شرقی قادر است مراتب تصوف و ارتباط با پروردگار را نیز طی کند؟ کتاب مقاصد الفلاسفه نوشته‌ی محمد غزالی پس از پاسخ‌گویی به پرسش‌های این‌چنینی، به تشریح، نقد و بررسی نظریات برخی از متفکرین عرفان و فلسفه‌ی شرق می‌پردازد.

درباره‌ی کتاب مقاصد الفلاسفه

آگاهی بشر از مباحث فلسفی و تفکر در باب هستی به زمان‌های بسیار دور باز می‌گردد. انسان از بدو آفرینش با پرسش‌های کلیدی پا عرصه‌ی وجود گذاشته و در پی پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها به آزمایش‌های علمی و فلسفیدن بسیاری پرداخته است. اما بخشی از افکار انسان در فهم مسائل هستی به تنگناهای باریک هدایت شده و تا سالیان دراز قادر به یافتن بهترین جواب برای ابهامات خود نبوده است. فلسفه دانشی است که تا حد زیادی این دشواری را برطرف می‌سازد. کتاب مقاصد الفلاسفه نوشته‌ی محمد غزالی (Al Ghazali) درباره‌ی موضوعات مهمی در فلسفه‌ی شرق بحث می‌کند و با ارزیابی مباحثی که مربوط به اختلاف نظر برخی از فیلسوفان در زمینه‌ی شناخت هستی و چرایی وجود انسان است، تصویر روشنی از تفکر انتقادی و هستی‌شناسی در دوران زیست خود ارائه می‌کند.

برخی از کارشناسان علوم فلسفی بر این عقیده‌اند که تفاوت چندانی میان تفکر فیلسوفان شرق و غرب وجود نداشته و مرزهای کنونی در ایجاد فاصله و طبقه‌بندی متفکرین بی‌حاصل است. با این وجود گرایش برخی از متفکرین به اندیشه‌های عرفانی باعث ایجاد تفاوت میان نظریات ایشان با فیلسوفان سرزمین‌های دیگر شده است. محمد غزالی در کتاب مقاصد الفلاسفه تلاش می‌کند با نگاهی بی‌طرفانه به موشکافی برخی از ابهامات فلسفی در اندیشه‌ی عرفا و فیلسوفان بپردازد. او در این کتاب با توجه به وجه اشتراک نظریات فیلسوفان غرب و شرق در پی بازگویی مسائلی است که مرز میان شهرها و سرزمین‌های کهن را در بازشناسی موضوعات فلسفی محو می‌سازد.

کتاب مقاصد الفلاسفه شامل بخش‌های متعدد بوده و موضوعات گوناگونی درمورد فلسفه‌ی شرق و عرفان را مورد بررسی قرار می‌دهد. محمد غزالی در این کتاب با توجه به اهمیت اندیشه‌ورزی در سرنوشت بشر و با نگاهی به ابهامات رایج در فهم نکات هستی‌شناسانه مباحث کتاب را همراه با مثال‌های ساده توضیح می‌دهد. او در این کتاب به صورت مفصل به معرفی علم منطق که به عنوان یکی از مهم‌ترین پایه‌های فکری در فهم فلسفه‌ی اسلامی شناخته می‌شود، می‌پردازد.

محمد غزالی در کتاب مقاصد الفلاسفه با رعایت ترتیبی که در متون فلسفی رایج بوده به صورت دقیق به ارائه‌ی تعاریف بنیادین علوم ریاضی و الهیات نیز می‌پردازد. البته در این کتاب بیش از آنکه به بررسی علومی همچون ریاضی پرداخته شود، شیوه‌های یافتن تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در فهم موضوعات مربوط به سه قسم وجودی ادراک آدمی از هستی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نویسنده در این کتاب با کنار هم قرار دادن موضوعاتی مشابه که در نظریات فیلسوفان شرقی مشاهده کرده، توصیفی دقیق از تفاوت‌ها و جزئیات لازم برای درک موضوع مورد نظرش را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.

در کتاب مقاصد الفلاسفه به موضوعاتی همچون فهم پدیده‌ها از طریق شناخت روابط ذاتی و عروضی، ادراک به واسطه‌ی شناخت عرفانی، فواید منطق، اندیشه‌های سلبی در مواجهه با ادراک هستی و موضوع تناقض‌های موجود در علوم منطق و الهیات پرداخته می‌شود. این کتاب با شرح دقیق و بررسی تطبیقی موضوعات باعث می‌شود که مخاطب با تأمل بیشتر نسب به تفاوت‌ها و تشابهات موجود در علوم فلسفی تحقیق کند.

کتاب مقاصد الفلاسفه نوشته‌ی محمد غزالی با ترجمه‌ی محمد خزائلی توسط انتشارات جامی منتشر شده است.

کتاب مقاصد الفلاسفه برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به فلسفه‌ی اسلامی و شرقی مناسب است.

در بخشی از کتاب مقاصد الفلاسفه می‌خوانیم

هرگاه بگوییم «این انسان، حیوان و سفید است» میان نسبت حیوانیت به انسان و نسبت سفیدی به او تفاوتی درمی‌یابیم. آنچه نسبتش به موضوعات از قبیل نسبت حیوانیت به انسان باشد ذاتی نامیده می‌شود و آنچه نسبتش به موضوعات از قبیل نسبت سفیدی به انسان باشد عرضی نام دارد. بنابراین معنی کلی نسبت به جزئیاتی که تحت آن مندرج است یا ذاتی است یا عرضی؛ هر معنی کلی نسبت به جزیی که تحت آن مندرج است وقتی ذاتی خواهد بود که سه خصوصیت در آن مجتمع باشد: خصوصیت اول آنکه هرگاه کلی ذاتی را ادراک کنیم و صاحب ذاتی را نیز دریابیم نتوانیم در ذهن خود ذاتی را از صاحبش جدا نمائیم و فهم موضوع بدون فهم ذاتی آن ممکن نباشد؛ مثلاً چون معنی حیوان و معنی انسان را تعقل کنیم نمی‌توانیم انسان را بدون معنی حیوانیت به ذهن خود بیاوریم. همچنین پس از آنکه معنی چهار و معنی عدد را می‌فهمیم چهار بدون مفهوم عدد به ذهن ما خطور نمی‌کند.

حال هرگاه به‌جای حیوان و عدد، سفید بودن و موجود بودن را نسبت به انسان و چهار ملحوظ داریم، می‌بینیم که تعقل چهار و انسان بدون توجه به موجود بودن، یا سفید بودن آن‌ها ممکن است و بسا هست که وجود سفیدی چهار یا انسان مورد شک قرار گیرد، ازاین‌رو می‌گوییم حیوان نسبت به انسان و عدد نسبت به چهار ذاتی است و موجود بودن و سفید بودن برای انسان و چهار، عرضی می‌باشد. چون ما خود، انسان و موجود هستیم و چون انسان کثیرالوجود است، ممکن است فهم مثال مذکور دشوار باشد و لذا بجای انسان ممکن است تمساح یا حیوان دیگری را به‌عنوان‌مثال در نظر گرفت. به‌آسانی در می‌یابیم که نسبت حیوان به تمساح یا جانور دیگر ذاتی است، زیرا حیوانیت در عالم ذهن از تمساح جدا نمی‌شود، لکن موجود بودن، لازمه‌ی ذهنی آن نیست و ممکن است در موجود بودن تمساح شک شود و به‌طورکلی وجود نسبت به همه‌ی ماهیات عرضی است، اما رنگ بودن برای سیاهی و عدد بودن برای پنج از جمله‌ی امور ذاتی هستند.

فهرست مطالب کتاب

مق-دم-ه‌ى مترجم
بخش اول: م-نط-ق
مق-دم-ه
1: تصوّر و تصدیق
2: فایده‌ى منطق
3: ترتیب ابواب منطق
فنّ نخست: الفاظ
بخش اول - اقسام دلالت
بخش دوم - مفرد و مرکّب
بخش سوم - اسم و فعل و حرف
بخش چهارم: کلّى و جزیى
بخش پنجم - مراتب لفظ
فنّ دوّم: معانى کلى و اقسام آن
1- ذاتى و عرضى
2- تقسیم عرض
3- تقسیم ذاتى
4- حد و رسم
5- شرایط حد
6- کلیّات خمس
فنّ سوم: قضایا و اقسام آن
1- تعریف قضیه
2- تقسیم اول قضایا
3- تقسیم دوم قضایا
4- تقسیم سوم قضایا
5- تقسیم چهارم قضایا
6- نقیض قضیه
7- عکس قضیه
فنّ چهارم: ترکیب قضایا
رکن اول - صورت قیاس
1- اقسام حجّت با جمال
2- تعریف قیاس
3- اقسام صورى قیاس
1- اجزاء قیاس اقترانى
2- اشکال قیاس اقترانى
3- شروط شکل اول
4- ضروب قیاس
5- ضروب منتج شکل اول
6- خلاصه‌ى ضروب شکل اول
7- شروط انتاج شکل دوم
8- ضروب منتج شکل دوم
9- شروط انتاج شکل سوم
10- ضروب منتج شکل سوم
قیاس استثنایى نوع دوم
مبحث اول - قیاس خلف
مبحث دوم - استقراء
مبحث سوم - تمثیل یا مثال
مبحث چهارم - قیاس مرکّب
رکن دوم - ماده‌ى قیاس
فصل اول - اقسام مادى قیاس با صِناعات
فصل دوم - انواع مقدمات قیاس
فصل سوم - موارد استعمال مقدمات سیزده‌گانه
فصل چهارم - گفتار نهایى در باب قیاس
فنّ پنجم: لواحق قیاس و برهان
فصل اول - مطالب علمى
فصل دوم - اقسام برهان
فصل سوم - امورى که مدار علم است
فصل چهارم - شروط مقدمات برهان
بخش دوم: علم الهى
پیش‌گفتار
مقدمه‌ى اول - تقسیم علوم
مقدمه‌ى دوم - موضوعات علوم
گفتار نخست: اقسام و احکام و عوارض ذاتى وجود
بخش اوّل: - جوهر و عرض
مبحث اول - تقسیم اول وجود
مبحث دوم - نظرات حکما درباره‌ى حقیقت جسم
مبحث سوم - دلائل بطلان جزء لایتجزى یا جوهر فرد
مبحث چهارم - دلیل بطلان عدم ترکیب جسم
مبحث پنجم - نظریه‌ى ترکیب جسم از هیولى و صورت
مبحث ششم - ملازمه‌ى هیولى و صورت
مبحث هفتم - صورت نوعى
مبحث هشتم - اقسام عرض
مبحث نهم - اقسام کمیّت و کیفیّت و اثبات عرض بودن اعراض نه گانه
مبحث دهم - تشکیک وجود
بخش دوم - کلى و جزیى
تکلمه - تشخیص جنس و نوع
بخش سوم - واحد و کثیر و اقسام تقابل
مبحث اول - واحد و کثیر
مبحث دوم - اقسام تقابل یا خلاف
بخش چهارم - متقدم و متأخر
بخش پنجم - علت و معلول
بخش ششم - متناهى و غیرمتناهى
الف - برهان محال‌بودن تناهى اجسام و ابعاد
ب - برهان محال بودن عدم تناهى سلسله‌ى علت و معلول
بخش هفتم - موجود بالقوه و موجود بالفعل
بخش هشتم - واجب و ممکن
گفتار دوم: وجوبِ وجود و لوازم آن
امر اول - وجوب وجود، امر عرضى نیست
امر دوم - واجب‌الوجود جسم نیست
امر سوم - واجب‌الوجود حال و محل نیست
امر چهارم - وجود واجب‌الوجود عین ماهیت اوست
امر پنجم - وجود واجب‌الوجود به هستى غیر به نحو دورى تعلق ندارد
امر ششم - واجب‌الوجود با غیر علاقه تضایفى ندارد
امر هفتم - تعدد واجب‌الوجود با لذات محال است
امر هشتم -- واجب‌الوجود را صفتى زاید بر ذات نیست
امر نهم - در ذات واجب‌الوجود، تغییر راه ندارد
امر دهم - از واحد جز واحد صادر نتواند شد
امر یازدهم - بر واجب‌الوجود عنوان جوهر اطلاق نمى‌گردد
امر دوازدهم: هستى ماسواى ذات واجب به‌ترتیب، صادر از ذات واجب است
گفتار سوم: صفات واجب
مقدمه
مبحث اول - حیات واجب الوجود
مبحث دوم - علم واجب به ذات خود
مبحث سوم - علم واجب به همه‌ى اجناس و انواع
مبحث چهارم - چگونگى علم واجب، به‌اشیاء متکثّره
مبحث پنجم - علم حق به همه‌ى حوادث ممکنه
مبحث ششم - کلى بودن علم واجب تعالى
مبحث هفتم - اراده‌ى ذات واجب تعالى
مبحث هشتم: قدرت ذات واجب
مبحث نهم - حکمت واجب تعالى
مبحث دهم - جود و بخشش الهى
مبحث یازدهم - ابتهاج ذات حق به جمال خویش
خاتمه‌ى گفتار درباره‌ى صفات واجب تعالى
گفتار چهارم: افعال حق یا اقسام موجودات
تقسیمات سه‌گانه‌ى موجود
رکن اول: اجسام سفلى یا اجسامى که در مقعر فلک قمرند
مبحث اول - ملازمه‌ى ترکیب با حرکت مستقیم
مبحث دوم - ضرورت احاطه‌ى محدودالجهات
مبحث سوم - تحقیق راجع به مفهوم زمان
مبحث چهارم - میل و طبع
مبحث پنجم - منقسم بودن حرکت اجسام قابل ترکیب
مبحث ششم - دوام حرکت فلک
رکن دوم - اجسام سماوى
مبحث اول - آسمان، متحرک، بالاراده است و حرکت آن نفسانى است
آسمان داراى نفس است
مبحث سوم - افلاک در حرکات خود غرضى شریف دارند
مبحث چهارم - عقول مجرده بنفوس فلکى فیض مى‌رسانند
مبحث پنجم - افلاک مختلف‌الطبع‌اند
مبحث ششم - اجسام سماوى نسبت به‌یکدیگر علّت و معلول نیستند
مبحث هفتم - عقول مجرده متعدداند
گفتار پنجم: کیفیت صدور موجودات از واجب‌الوجود
بخش سوّم: حکمت طبیعى
مقدمه
گفتار اول: امور عامه یامباحث عمومى راجع به اجسام
فصل اوّل - حرکت
اقسام حرکت
فصل دوم - مکان
ابطال نظر آنانکه مکان را بُعد مى‌پندارند
دلایل بطلان وجود خلأ
گفتار دوم: اجسام بسیط
دعوى اول - وجود طبایع چهارگانه در عناصر
دعوى دوم - عرضیت طبایع چهارگانه
دعوى سوم - قابلیت استحاله‌ى عناصر
دعوى چهارم: قابلیت تغییر مقدارى عناصر
دعوى پنجم - انقلاب عناصر به یکدیگر
دعوى ششم - تأثر عناصر از اجسام سماوى
دعوى هفتم - وقوع عناصر در وسط افلاک
گفتار سوم: مزاج و مرکّبات
فصل اول - حقیقت مزاج
فصل دوم - کرات چهارگانه عناصر
فصل سوم - موجودات متکّون از بخار
فصل چهارم - موجودات متکّون از دخّان
فصل پنجم - معادن
گفتار چهارم: نفس نباتى و نفس حیوانى و نفس انسانى
فصل اول: نفس نباتى
فصل دوم - نفس حیوانى
مبحث اول - ادراکات ظاهرى
مبحث دوم - حواص باطنى
فصل سوم - نفس انسانى
علائم و براهین جسمانى نبودن ادراکات عقلى
برهان بقاى نفس
بطلان تناسخ
گفتار پنجم: افاضات عقل فعّال بر نفس انسانى
مبحث اول - دلالت نفس بر وجود عقل فعّال
مبحث دوم - کیفیت فیضان علوم از عقل به نفس
مبحث سوم - طریقه‌ى سعادت نفس
مبحث چهارم - موجبات شقا و بدبختى
مبحث پنجم - سبب رؤیاى صادقه
مبحث ششم - سبب رؤیاى کاذبه
مبحث هفتم - چگونگى معرفت غیب در بیدارى
مبحث هشتم - دیدار صورت‌هاى بى اصل در بیدارى
مبحث نهم - اصول معجزات و کرامات
مبحث دهم - ضرورت بعثت پیغمبران