معرفی و دانلود کتاب شرح زندگانی من - جلد اول: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه: از آقامحمدخان تا پایان دوره‌ی ناصرالدین شاه

معرفی کتاب شرح زندگانی من - جلد اول: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه: از آقامحمدخان تا پایان دوره‌ی ناصرالدین شاه

عبدالله مستوفی در کتاب شرح زندگانی من - جلد اول به تاریخ اجداد خود از ابتدای سلطنت آقامحمدخان قاجار تا پایان دوران ناصرالدین شاه می‌پردازد. این کتاب جلد اول از سه‌گانه‌ی شرح زندگانی من است که تاریخ ایران از ابتدای قاجاریه تا اوایل پهلوی را پوشش می‌دهد.

درباره‌ی کتاب شرح زندگانی من- جلد اول

به‌راستی از آخرین باری که تاریخ این جغرافیای بلاخیز روی خوش به خود دیده چقدر می‌گذرد؟ اگر از عبدالله مستوفی، خودزندگی‌نامه‌نویس شهیر دوران قاجار بپرسید، لابد خواهد گفت: «بسیار، به درازای تاریخ!». در سال‌شمار ملتهب قاجاریه با حمله‌ی استثمارگران و بی‌کفایتی درباریان و مجموعه‌ای از عوامل دیگر، کسی سربرآورده تا از درونْ همه‌ی تلخ و شیرین این بازه‌ی پرحادثه را روایت کند. عبدالله مستوفی با نوشتن خودزندگی‌نامه‌اش نه تنها نام خود را جاودان کرد، بلکه منبعی معتبر برای تاریخ‌پژوهان بر جای گذاشت.

خودزندگی‌نامه‌نویسی یکی از انواع ادبی است که نویسنده در آن به شرح زندگی خود، اوضاع اجتماعی- سیاسی زمانه‌اش و اتفاقات مختلف با زاویه‌دید اول شخص می‌پردازد. در خودزندگی‌نامه معمولا حوادث به ترتیبی که اتفاق افتاده‌اند بیان می‌شوند و خط سیر وقایع براساس اتفاقات مهم زندگی شخص شکل می‌گیرد. خودزندگی‌نامه‌ها معمولا بر فلسفه و دیدگاه شخص نویسنده بر زندگی‌اش و اتفاقات پیرامون نوشته می‌شوند؛ از این جهت، هرچقدر هم که مولف ادعای بی‌طرفی در بیان وقایع داشته باشد باز هم درصدی از دیدگاه شخصی در واگویی اتفاقات دخیل است.

افراد مشهور اهداف متفاوتی را از نوشتن خودزندگی‌نامه دنبال می‌کنند. اولین هدف آن‌ها می‌تواند برجای گذاشتن ردی از خود بر صحیفه‌ی تاریخ باشد. در درجه‌ی بعد، خودزندگی‌نامه به آن‌ها کمک می‌کند که درون خود را بیشتر و بهتر واکاوی کنند تا سفر دور و دراز زندگی‌شان با جزییات در پیش چشم مجسم گردد. یکی دیگر از اهداف خودزندگی‌نامه‌نویسان الهام بخشیدن به دیگران است، چه آنانی که در پی نوشتن اثری مشابه هستند و چه آنانی که نیاز به منبع الهام برای ادامه دادن مسیر پرسنگلاخ زندگی دارند.

یکی از نکات مهمی که خودزندگی‌نامه‌نویسان همواره مد نظر قرار می‌دهند انتخاب لحن مناسب است. عبدالله مستوفی در کتاب شرح زندگانی من- جلد اول لحنی صریح و طنازانه دارد. او تلاش می‌کند تا افزون بر بحث پیرامون مهم‌ترین وقایع اجتماعی و پررنگ‌ترین اتفاقات دربار، طنز را برای عوض کردن روحیه‌ی مخاطب و به شوق آوردن او به کار برد. حجم وسیع اطلاعات در نوشته‌های عبدالله مستوفی همواره مورد ستایش بوده‌اند و تصویری که مستوفی از ایران در زمان قاجار به‌دست می‌دهد شفاف و باورپذیر است؛ البته که نباید از ذی‌نفع بودن او در برخی از وقایع غفلت کرد، نکته‌ای که باعث می‌شود در صحت برخی از حکایات او تردید جایز باشد.

جلد اول کتاب شرح زندگانی من نگاهی به نیمه‌ی اول سلسله‌ی قاجار دارد. در این جلد مولف با بهره‌گیری از تجربیات دیگران و شنیده‌ها و آموخته‌های خود به واگویی تاریخ خانوادگی‌اش، البته در پیوند با پادشاهان قاجار می‌پردازد. جلد اول درحقیقت مقدمه‌ای برای جلد دوم و سوم است. سه‌گانه‌ی شرح زندگانی من یکی از طولانی‌ترین خودزندگی‌نامه‌های تاریخ ایران است و اثری ارزشمند و مرجعی مهم برای شناخت مناسبات دربار قاجار به حساب می‌آید. خواننده می‌تواند با اطمینان خود را به نویسنده بسپارد تا او را از دالان‌های پیچ‌درپیچ تاریخ عبور دهد و تصویری شفاف از زندگی در عصر قاجار تا اوایل پهلوی پیش چشمش مجسم کند. این کتاب را نشر ارس به چاپ رسانده است.

کتاب شرح زندگانی من- جلد اول برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به آن دسته از علاقه‌مندان تاریخ ایران توصیه می‌شود که تمایل دارند احاطه‌ای نسبی بر اوضاع اجتماعی- اقتصادی ایران عصر قاجار پیدا کنند. همچنین تاریخ‌پژوهان و آنانی که به غور در چرایی انقلاب مشروطه مشغولند دیگر مخاطبان این کتاب هستند.

در بخشی از کتاب شرح زندگانی من - جلد اول: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه: از آقامحمدخان تا پایان دوره‌ی ناصرالدین شاه می‌خوانیم

کم‌کم موقع درس خواندن من هم فرارسید. یک روز ساعت خوش کردند و مرا با یک کله‌قند نیم‌منی و یک توپ قدک برای آخوند به مکتب فرستادند. بالاخانه‌ی سردر مدخل حیاط، که می‌دانیم از سمت چپ در مدخل پلکان داشت، مکتب‌خانه‌ی خانوادگی ما بود. این محل از کی برای این کار تخصیص یافته بود؟ کسی چیزی از تاریخ آن نمی‌دانست. اجمالاً، می‌شنیدیم که آقا میرزا جعفر پسر سوم پدرم هم در این مکتب‌خانه درس خوانده است. بنابراین، زیادتر از بیست سال است که تمام دختر و پسر و نوه و برادرزاده‌های پدرم هر یک بیش‌وکم با این مکتب‌خانه سروکاری داشته‌اند و از مدتی پیش همیشه این مکتب‌خانه دایر بوده و معلمی داشته است. یک چند ملا محمود گرگانی در آنجا معلم بود و بعد از او ملا محمّد انجدانی معلم شده است.

این ملا محمّد با برادرش ملا عبداللطیف از هفت هشت سال قبل به‌طور تناوب در اینجا معلم هستند. هر چندی که یک برادر برای کارهای شخصی خانواده می‌رود، برادر دیگر به جای او می‌آید. وقتی‌که من به مکتب رفتم ملا محمّد معلم بود.

همین‌که چشم آخوند به من و بعد از آن به سینی محتوی قند و قدک افتاد، بعد از جواب سلام چند کلمه‌ای راجع به هوش و شعور من و اینکه انشاءالله پسر کارکن معقولی خواهم شد و آقای سنگین‌رنگینی بار خواهم آمد ادا کرد و مرا پهلوی برادرم نزدیک خود نشاند.

عمه‌جزوی هم که برای من قبلاً تدارک کرده بودند با یک چوب‌الف کاغذی حاضر بود. آخوند بلافاصله مرا پیش طلبید عمه‌جزو را باز کرد و هو الفتاح العلیم را با شعر بعدش:

بس مبارک بود چو فرّ هما/ اول کارها به نام خدا

فهرست مطالب کتاب

درباره‌ی کتاب شرح زندگی من
ساختار
گزارش محتوا
وضعیت کتاب
منابع مقاله
جلد اول
مقدمه
اسلاف من در سلطنت آقامحمدخان قاجار
لیاقت و صحت عمل موجب ترقی است
اسلاف آقامحمدخان قاجار
افکار آقامحمدخان
تدارک مقدمات سلطنت
توجه آقامحمدخان به‌ جانب شیراز
عاقبت لطفعلی‌خان زند
آقامحمدخان همه‌کاره‌ی سلطنت خویش بود
میزبانی منحصر به نادرشاه نیست
اخلاق آقامحمدخان
کار این کشور تباه است!
شهر تهران
قتل آقامحمدخان در شوشا
شاعری کتابخوان شاه
اسلاف من در سلطنت فتحعلی‌شاه
تأسیسات دوره‌ی قاجاریه
اولاد فتحعلی‌شاه
حیله‌ی شاهانه
اعطای لقب
جهان‌گشایی فتحعلی‌شاه
دولت ایران در انتخاب والی بغداد و سلیمانیه مداخله می‌کرده است
جنگ با گرجستان جنگ با روس بود
بذله‌گویی فتحعلی‌شاه
بناهای فتحعلی‌شاه
صدراعظم‌های فتحعلی‌شاه
دروغ‌های تاریخی
اسم قران از کجا آمده است
سیدالشهدا سید بود اما اخوی نبود
دریغ از عباس‌میرزا
ولیعهدی محمدمیرزا
اولاد میرزا اسمعیل مستوفی
پسر ارشد میرزا اسمعیل
مرگ فتحعلی‌شاه
اسلاف من در سلطنت محمّدشاه
سبب قتل قائم‌مقام
مؤسس دین بهایی
قائم‌مقام زنده‌کننده‌ی نثرنویسی فارسی بوده است
استادان خط تحریر شاگردان قائم‌مقام‌اند
صدارت حاجی میرزا آقاسی
باز هم محاصره‌ی بی‌نتیجه‌ی هرات
ناخوشی محمّدشاه
عملیات حاجی میرزا آقاسی
باغ عباس‌آباد
شوخی وزیر لشکر با صدراعظم
اصطلاحات عامیانه منبع تاریخ است
اخلاق محمّدشاه
حق‌شناسی محمّدشاه
اقتدار میرزا اسمعیل در مالیه
قناعت و سادگی زندگی میرزا اسمعیل
محمّدشاه و شاعر شیرازی
فوت محمدشاه
اسلاف من در سلطنت ناصرالدین‌شاه
شاه مرد؟ زنده باد شاه!
عاقبت حاجی میرزا آقاسی
صدارت میرزا تقی‌خان فراهانی
فتنه‌ی حسن‌خان سالار در خراسان
دفع فتنه‌ی سالار
نظم مالیه‌ی کشور
اصلاح ارتش ایران
اقدامات فرهنگی امیرنظام
هوش امیرنظام
تأسیس چاپارخانه یا اداره‌ی پست
مرعوب کردن شاه از امیرنظام
عزل امیرنظام و صدارت میرزا آقاخان
قتل امیرنظام
تصویری که از امیرنظام در دست است کار ناصرالدین‌شاه است
حمله‌ی بابی‌ها به شاه
فوت میرزا اسمعیل مستوفی
مأموریت عباسقلی‌خان سیف‌الملک به پطرزبورغ
باگاژ زیاد سفیر کبیر
امتیازات اعطایی به صدراعظم و کس‌وکارش
‌بی‌انضباطی کارها
قتل خان خیوه
یاغی شدن افغان‌ها از ایران
فتح هرات
حمله‌ی انگلیس‌ها به سواحل خلیج فارس
مذاکرات صلح
عقد صلح
نتیجه‌ی تأسیسات فرهنگی مرحوم امیرنظام
کشیدن تلگراف در ایران
آثار صادرات میرزا آقاخان برنج صدری و کلاه خراسانی
عزل میرزا آقاخان
اول کابینه‌ی وزرا در ایران
تأسیس سفارتخانه‌های مقیم در اروپا
فرمان شاه در برقراری یکی از حقوق بشری
تشکیل مصلحت‌خانه
شاه می‌خواهد خود به عرایض مردم رسیدگی کند
شکست مرو
مجازات قوام‌الدوله
مراجعت فرنگ‌رفته‌ها
شاه از گرفتن جشن ولیعهدی خودداری می‌کند
امتیازات دولتی
تأسیس نشان‌های اقدس و قدس و مقدس
لباس رسمی
طرز دادگستری در ایران
تعدی در وصول مالیات
تعدی در سربازگیری
شاه مجدداً به خیال تعیین صدراعظم می‌افتد
نام همه زنده‌ی جاوید باد
رابطه‌ی منظم بین ایران و اروپا
قحطی عمومی در ایران
تأسیس دارالشورای کبری
سپهسالاری مشیرالدوله
صدارت مشیرالدوله
اصلاحات مشیرالدوله
تأسیس نشان شیر و خورشید
دولت ایران دولت مقننه می‌شود
مسافرت اول شاه به فرنگ
استعفای صدراعظم
ورود مجدد «آقا» به کار
وزارت خارجه‌ی مشیرالدوله
هیئت وزرای مختار
صندوق عدالت
حکومت نایب‌السلطنه و وزارت میرزا محمود در تهران
تأسیس وزارت گمرک
تأسیس وزارت فواید عامه
تأسیس وزارت تجارت
نصیرالدوله (بدر)
امتحان آخری در برقراری هیئت وزرا
تنظیم کارهای وزارت جنگ و وزارت خارجه
سفر دوم ناصرالدین‌شاه به فرنگ
تری‌یم‌ویرای اختراعی ناصرالدین‌شاه
مستوفی‌الممالک هفت ساله
صدارت میرزا یوسف
شرح زندگانی من {در سلطنت ناصرالدین‌شاه}
تولد
شیرخوارگی
بی‌بی هراتی
پیدا شدن ستاره در نزدیک ظهر
تصفیه حساب در تاریکی
‌شاهزاده صمد
نوه‌های ام‌النساء باجی
مهدی حمال
اصغر
تماشای خریدهای اصغر
مهدی کور
‌یهودی‌های دوره‌گرد
سؤال‌های ‌خسته‌کننده‌ی من
مزایای اخلاقی اصغر
کحالی ما
آب از افلاطون در می‌رود
نذر اصغر
خانه‌های ما
نقل مکان
افزایش عده‌ی خانواده
برادر و خواهرهای من
حاجی میرزا محمّد
میرزا محمود وزیر
میرزا جعفر
میرزا رضا
آقای فتح‌الله مستوفی
دایی‌های من
لَله‌های من
سفر دوم شاه به مشهد
بخشش پدرم
جدّ من
مکتب‌خانه
هم‌مکتبی‌های من
وسواسی
نوکرها
قهوه‌خانه
کربلایی باقر
فرج بعد از شدت
مشق خط
میرزا غلامحسین
سید محمّد مشّاق
میرزا رضای کلهر
میرزا عبد‌الجواد اصفهانی
باغ بیرون
حمام آب یخ
بنایی خانه
کی کم میده؟
تعزیه‌داری
سینه‌زنی و دسته‌گردانی
روضه‌خوانی شب‌ها
سرسلسله‌ی سادات شیرازی
نذری
نذری شاه
تعزیه‌خوانی
میرزا محمّد‌تقی تعزیه‌گردان
تعزیه‌ی تکیه‌ی دولت
تکیه‌های اعیان و رجال
تکیه‌های محلات
چهل و یک منبر
داش‌مشدی‌های تهران
کبوترپرانی داش‌ها
لطیفه‌گویی
یک مشت حرف حسابی
عید خنده
ماه رمضان
عید فطر
دعای مستجاب
سفر نایه
سناوند
عروسی اعیانی دهات
مراجعت
شاه‌بازی
عید نوروز
مقدمات عید
سفره‌ی عید
کریم شیره‌ای
اسمعیل بزاز
جشن‌های دولتی
سیزده‌بدر
اسب‌دوانی
میرزا علی‌اصغرخان امین‌السلطان
امین‌السلطان و دو پسر شاه
بیوتات سلطنتی
مستوفی
حاجی‌زاده‌ی پدرمرده و فراش قرمزپوش
حکام
لقب
تقسیم کار
کاهش ‌یک نفر از خانه و افزایش ‌یک نفر به خانواده
باباشمل اعیانی تهران
راه‌آهن حضرت عبد‌العظیم
برادر ‌کوچک‌تر خیلی عزیز است
مسافرین کربلا
افکار من در سیزده سالگی
مسافرت سوم ناصرالدین‌شاه به فرنگ
بانک شاهنشاهی ایران
باز هم بنایی باغ
فوت پدر
مجلس ختم
‌شرف‌یابی
تشییع
هفته و چله
عید عزاداران
بیرون آمدن از عزا
تقسیم میراث
درس و مشق من
حسن تدبیر یا حسن تصادف
میراث در روضه‌خوانی هم معمول بوده
مشاهده‌ی عجیب
باز هم مسافرت به کربلا
اولین سرکشی من به ملک
انحصار تنباکو
فرار ما از وبای ۱۳۱۰ تهران
مکتب عملی کشاورزی
زیارت مسقط‌الرأس اجداد
آمره
فرار
بازدید
مراجعت
وفیات اعیان
دریغ از خانی
مدار کار عالم به افاده و استفاده است
صدارت امین‌السلطان
گشاد‌بازی‌های صدراعظم
کهر کم از کبود نیست
پس شاه کجاست؟
رویه‌ی صدراعظم
حاجی لطف‌الله بک
کرم صدراعظم
طرز رسیدگی به کارها
سیاست خارجی و وضع اقتصادی
ترقی ماده و تنزل معنی
بی‌اثری القاء
عزیز کرده‌ی شاه
عروسی عزیز‌السلطان
متفرقه
بلوک گردشی
ورده
چمرم
یک افسر قدیمی
عزیمت به سمت ساوه و قم و مراجعت به تهران
فوت میرزا محمود وزیر
برادر شاه
میرزا شفیع‌خان مستشار‌الملک
فوت مرحوم حاجی میرزا حسن شیرازی
نظری به وضع زندگی
پرچانگی مادام لابارون
وضع تحصیل ما
مسافرت آقای فتح‌الله مستوفی به شیراز
باز هم بلوک گردشی
شب‌گذرانی ادبی
سفر دولت‌آباد
دریغ از پیر ذی‌فنون
دولت‌آباد
دهاتی ادیب
صدر راونجی
میرزا ابو‌الحسن جلوه
حاجی میرزا حسین شیرازی
مجالس ادبی خانوادگی
زمستان سال ۱۳۱۳
ملا کلثوم کی بود؟
خواهرم مریض است
اطباء
کحالان
دندان‌سازی
طبیب مرده زنده‌کن
بهار سال ۱۳۱۳
عقدکنان
اختلاف والی و وزیر
تدارک جشن سال پنجاهم سلطنت ناصرالدین‌شاه
سور ماتم شد