معرفی و دانلود کتاب راهنمای ژانر: معرفی و بررسی ده گونه‌ی سینمایی

معرفی کتاب راهنمای ژانر: معرفی و بررسی ده گونه‌ی سینمایی

شب است. یک ماشین سیاه از جلوی خانه‌‌ای تاریک عبور می‌کند. مردی با کلاه لبه‌دار به دود بیرون آمده از اگزوز ماشین خیره می‌شود. صدای شلیک گلوله، سکوت شب را می‌شکند و فیلم ژانر نوآر شروع می‌شود. کتاب راهنمای ژانر ما را با سبک‌های گوناگون سینمایی همچون تخیلی و ملودرام آشنا می‌کند. یحیی نطنزی این کتاب را با استفاده از مقالات منتقدان آثار هنری و مفسران سینما ارائه کرده و به ما نشان می‌دهد که هر ژانر به چه دلیل و چطور خلق شده، بهترین آثار آن کدامند و چه هدفی را دنبال می‌کنند.

درباره‌ی کتاب راهنمای ژانر

هیچ پدیده‌ای از تاریخ و جغرافیای خود جدا نیست. نمی‌توان بدون بررسی محیطِ خلق یک اثر، آن پدیده را تحلیل و واکاوی کرد. کشوری که محل وقوع انقلاب‌های گوناگون و جنگ‌های باستانی و معاصر است، به احتمال زیاد بستر به‌وجود آمدن آثاری با مضامین اجتماعی و سیاسی خواهد شد؛ همچون کشور فرانسه. از سوی دیگر، سرزمینی که هیچ‌گاه درگیر نبرد نبوده و مستقیماً مورد هجوم و حمله‌ی دشمنان قرار نگرفته و خود نیز به هیچ ملتی یورش نبرده، در تغییر و ارتقاء کیفیت آثار جنگی و تاریخی، چندان نقش مؤثری نخواهد داشت؛ مثل استرالیا. کتاب راهنمای ژانر صرفاً در پی معرفی ژانرها و مصداق‌های گوناگون سینمایی و فیلم‌های برتر نیست؛ بلکه در کنار این کار، به تاریخچه‌ی هر سبک سینمایی، چرایی به‌وجود آن و تأثیری که هر سبک در به‌وجود آمدن سبک پس از خود گذاشته است نیز سخن می‌گوید. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات سینماگران و منتقدان هنری است که به کوشش یحیی نطنزی گردآوری شده‌اند و ما را با ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر ژانر و تفاوت‌هایش با ژانر دیگر آشنا می‌کنند.

کتاب راهنمای ژانر ابتدا مفهوم ژانر و بسیط بودن معنای آن را توضیح می‌دهد. مقوله‌ی «ژانر» همچون کشور ساخت فیلم، میزان فروش، کشور پدیدآورنده‌ی اثر و... معیاری کمی و مشخص برای دسته‌بندی محسوب نمی‌شود. ژانر معیاری کیفی است که به ده‌ها شاخه و گروه تقسیم می‌شود. کدام از این گروه‌ها نیز مصداق و مثالی دارند؛ به‌طور مثال فیلم پرتقال خونی از دیدگاه بسیاری از مفسران سینمایی جزو ژانر ترسناک محسوب می‌شود اما بخش قابل‌توجهی از تحلیل‌گران آثار سینمایی نیز این فیلم را علمی - تخیلی و یا حتی تریلر سیاسی به‌شمار می‌آورند؛ به همین علت نمی‌توانیم ادعا کنیم که ژانر مفهومی کاملاً چهارچوب‌بندی شده با نمونه‌هایی غیرقابل تغییر است. بر روی بسیاری از فیلم‌ها نمی‌توان برچسب ژانری خاص را چسباند و برخی دیگر در هر دریایی که بیفتند، ماهیِ همان آب می‌شوند و می‌توانند زیر پرچم هر ژانری، شمشیر بزنند! البته هر سبک سینمایی اصول کلی خود را دارد که یحیی نظنزی این قواعد را برای ما شرح می‌دهد.

سبک‌های سینمایی معرفی شده در کتاب راهنمای ژانر‌، به چند گروه تقسیم‌بندی شد‌ه‌اند؛ علمی - تخیلی؛ وسترن؛ جنگی؛ فانتزی؛ وحشت؛ انیمیشن؛ کمدی؛ تاریخی؛ نوآر و ملودرام. عناصری که هر ژانر را از ژانر دیگر متفاوت می‌کنند، مواردی هستند همچون مخاطب، حس و حال، داستان و قالب. البته نکته‌ای که در این‌جا باید به آن توجه کنیم تحولاتی است که در اثر اتفاقات تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و... در مفهوم ژانرها رخ می‌دهند؛ به‌طور مثال تا قبل از دهه‌ی 50 میلادی، «موج نو» هنوز به عرصه‌ی سینما وارد نشده بود و اصلا چنین مفهومی شناخته شده نبود؛ اما سینماگران فرانسوی که به مضامین فیلم‌ها منتقد و معترض بودند، جنبش موج نو را به‌وجود آوردند. فیلم‌های مختص این جنبش را با ژانرهای گوناگون ساختند؛ به‌همین دلیل آثارشان هنوز ماندگار است و هر فردی با هر سلیقه‌ای می‌تواند فیلم‌های موج نو را دنبال کند.

کتاب راهنمای ژانر به‌طور مبسوط، چیستی و هدف هر سبک سینمایی را شرح داده است و یکی از شگفت‌انگیزترین سبک‌ها، ژانر انیمیشن است. این سبک هنوز 100 سال هم ندارد و زمانی که باقی ژانر به میان‌سالی رسیده بودند، متولد شد. با این حال ژانر انیمیشن توانسته از سبک جنگی و وسترن نیز محبوب‌تر شود و مخاطبان خاص (چه کودکان و چه بزرگسالان) را به خود جذب کند. یحیی نطنزی ما را با تاریخچه‌ی ظهور انیمه، نخستین انیمیشن‌ها و محبوب‌ترین آثار این سبک هنری همچون کارخانه‌ی هیولاها و شرک آشنا می‌کند.

کتاب راهنمای ژانر تاریخچه‌ی ظهور هر سبک سینمایی را بازگو کرده و ما را با دلایلی که نشان‌دهنده‌ی چرایی محبوبیت یا افول یک ژانر هستند نیز مواجه می‌کند. یحیی نطنزی بهترین آثار سینمایی از هر ژانر را در کتاب خود نام برده و توانسته اثر خود را به‌عنوان منبعی برای یافتن فیلم‌های ماندگار، تبدیل کند. این کتاب به‌همت انتشارات چشمه منتشر شده است.

کتاب راهنمای ژانر برای چه کسانی مناسب است؟

گاهی‌اوقات انتخاب یک فیلم خوب از دیدن آن بیشتر زمان می‌برد. پیدا کردن فهرستی که فیلم‌ها را تفکیک و تقسیم‌بندی شده (بر اساس مضمون و ژانر) به ما معرفی کند، کار ساده‌ای نیست. کتاب راهنمای ژانر هر گونه‌ی سینمایی را به‌طور کامل شرح می‌دهد و بهترین آثار هر ژانر را نیز معرفی می‌کند. این کتاب برای افرادی که می‌خواهند با دسته‌بندی‌های مختلف فیلم‌ها آشنا شوند و آثار برتر سینمای جهان را بشناسند، مفید و کمک‌کننده خواهد بود.

در بخشی از کتاب راهنمای ژانر: معرفی و بررسی ده گونه‌ی سینمایی می‌خوانیم

1944: اواخر جنگ جهانی دوم، روند تولید فیلم‌های نوآر شدت بیشتری گرفت و استقبال از آن‌ها افزایش چشمگیری یافت. فیلم‌های انحراف، غرامت مضاعف، لورا، بکش محبوب من و زنی پشت ویترین که اکنون جزء آثار درخشان ژانر محسوب می‌شوند، هر کدام به سهم خود در به کمال رساندن نوآر و ترویج مؤلفه‌های آن نقشی کلیدی بازی کردند. در این میان، غرامت مضاعف در قالب یک نوآر اصیل و بی‌عیب‌ونقص بیشتر از بقیه‌ درخشید و نه‌تنها در دهه‌ی 40، بلکه در دهه‌های بعد نیز همواره یکی از آثار شاخص نوآر و دوران کلاسیک سینما به شمار می‌رفت. فیلم انحراف هم، با بازی تام نیل و آن سویج، گرچه هزینه‌ی تولید ناچیزی داشت و پایانش به بهانه‌ی مجازات نشدن شخصیت‌های گناهکار گرفتار تیغ سانسور شد، اما در گذر زمان به یک فیلم کالت محبوب تبدیل شد و سال‌به‌سال بر اهمیت خود افزود.

1945: فریتس لانگ و اتو پره‌مینجر، که در تولید فیلم‌های نوآر به توانایی بالایی رسیده بودند، با فیلم‌های خیابان اسکارلت و فرشته‌ی سقوط‌کرده باز هم بخت خود را در این عرصه آزمودند. ادوارد گ. رابینسون و جوآن بنت، که در فیلم زنی پشت ویترین هم در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند، در داستان روان‌شناختی خیابان اسکارلت یک بار دیگر همبازی شدند. پره‌مینجر هم در فیلم فرشته‌ی سقوط‌کرده سعی کرد توفیق چشمگیر فیلم لورا را تکرار کند. به همین دلیل مجدداً از دانا اندروز در مقام بازیگر و جوزف لاشالِ اسکاربرده به عنوان فیلم‌بردار استفاده کرد. از سوی دیگر، در این سال مایکل کورتیز هم با درام جنایی میلدرد پیرس و با فیلم‌نامه‌ای که ویلیام فاکنر در نوشتن آن مشارکت داشت رنگ‌و‌بوی دیگری به نوآر بخشید. البته از فیلم خانه‌ای در خیابان نود و دوم هنری هاتاوی هم نباید غافل شد که در دو رشته‌، جایزه‌ی اسکار را برنده شد.

1946: هوارد هاکس، جرج مارشال، چارلز ویدور، رابرت سیودماک و تای گارنت با فیلم‌های خواب گران، کوکب آبی، گیلدا، آدم‌کش‌ها و پستچی همیشه دوبار زنگ می‌زند گرمای بیشتری به فیلم‌های نوآر بخشیدند. ستاره‌های نوآر هم با تکیه بر جاذبه‌های خود مخاطب بیشتری به سالن‌های سینما می‌کشاندند. همفری بوگارت و لورن باکال، آلن لد و ورونیکا لیک، ریتا هیورث و گلن فورد، برت لنکستر و اوا گاردنر و لانا ترنر و جان گارفیلد به محبوبیت فزاینده‌ای دست یافتند و در بازآفرینی کلیشه‌های تثبیت‌شده‌ی نوآر، مهارت زیادی از خود نشان دادند. رابطه‌ی مستحکم ادبیات و نوآر در این فیلم‌ها هم به‌خوبی مشاهده می‌شد. خواب گران از رمان چندلر و آدم‌کش‌ها از داستانی به قلم همینگ‌وی و پستچی همیشه دوبار زنگ می‌زند هم از یکی از رمان‌های جیمز ام. کین اقتباس شده بود. چندلر در کوکب آبی هم برای اولین بار دست به نگارش فیلم‌نامه‌ای تألیفی برای یک اثر سینمایی زد. در میان فیلم‌های این سال، بدنام هیچکاک را هم نباید از قلم انداخت.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
یادداشت مؤلف
مقدمه
علمی خیالی
در جست‌وجوی تعریفی جدید برای ژانر علمی خیالی
خاستگاه ژانر
مرور مؤلفه‌های فیلم‌های علمی خیالی
مروری بر نقاط عطف ژانر علمی خیالی در قرن بیستم
آشنایی با شاخص‌ترین فیلم‌های علمی خیالیِ اولین دهه‌ی قرن بیست و یکم
بهترین فیلم‌های علمی خیالی تاریخ سینما به انتخاب روزنامه‌ی ایندیپندنت
بررسی یک فیلم شاخص در ژانر علمی‌ خیالی
مروی بر تاریخچه‌ی ادبیات علمی خیالی
ژانر علمی ‌ خیالی در ایران
بیشتر بدانیم
آشنایی با مهم‌ترین مجموعه‌های سینمایی علمی خیالی
وحشت
چرا فیلم ترسناک تماشا می‌کنیم؟
مرور برخی مؤلفه‌های ژانر ترسناک
آشنایی با زیرژانرهای ترسناک
مرور ‌دهه‌به‌دهه‌ی فیلم‌های ‌ترسناک
مرورِ رویکردهای انتقادی به ژانر ترسناک
بهترین فیلم‌های ترسناک تاریخ سینما از نظر مارتین اسکورسیزی
مروری بر تاریخچه‌ی ادبیات ترسناک
سابقه‌ی سینمای ترسناک‌ در ایران
بیشتر بدانیم
فانتزی
شناخت گستره‌ی ژانر فانتزی
چرا فانتزی‌ها را دوست داریم؟
مرور مهم‌ترین مؤلفه‌های ژانر فانتزی
آشنایی با ‌برخی زیرژانرهای فانتزی
مرور دهه‌به‌دهه‌ی فیلم‌های فانتزی
مروری بر نقاط عطف فانتزی در تاریخ ادبیات
درباره‌ی یک فیلم‌ساز شاخص ژانر فانتزی
سینمای ایران و فروش بالای فیلم‌های فانتزی
انیمیشن
تجدیدحیات انیمیشن در سال‌های اخیر
چرا به ‌فیلم‌های‌ انیمیشن‌ علاقه داریم؟
انیمیشن در ‌چهار ‌گوشه‌ی‌ جهان
مروری بر نقاط عطف تاریخ انیمیشن
بررسی یک انیمیشن‌ شاخص: پری دریایی کوچک
مروری بر نقاط عطف انیمیشن در ایران
بیشتر بدانیم
کمدی
کمدی فراتر از یک ژانر است
آیا یک نما می‌تواند به‌ خودی‌ خود سرگرم‌کننده باشد؟
مروری بر مهم‌ترین زیرژانر‌های کمدی
کمدی و کمدین‌ها به روایت تاریخ
جریان‌شناسی ژانر کمدی در سینمای ایران
تاریخی
تلاش برای تعریف ژانر تاریخی
رابطه‌ی ژانر تاریخی با واقعیت تاریخی
تحلیل ژانر تاریخی از دید یک تاریخ‌دان
خاطره و تاریخ چه تأثیری بر ما می‌گذارد؟
راهنمای موضوعی فیلم‌هایی که در بسترهای تاریخی ساخته شده‌اند
بررسی روند تحول ژانر تاریخی در گذر زمان
ژانر تاریخی و سینمای ایران
سه رویکرد در ساخت فیلم تاریخی در ایران
نوآر
جدال تئوریک بر سر ماهیت ژانر نوآر
روند ظهور و تثبیت ژانر نوآر
چند پرسش و پاسخ درباره‌ی مؤلفه‌های ژانر نوآر
فیلم نوآر به روایت راجر ایبرت
نقش ادبیات سیاه در تکامل نوآر
ریموند چندلر از زبان بیلی وایلدر
سرگذشت فیلم نوآر
راهنمای کارگردانان ‌نوآر
بیش‌ازحد بزرگ‌شده‌ها در برابر قدرندیده‌های دنیای فیلم‌نوآر
چگونه نوآر زمینه‌ساز پیدایش نئو‌نوآر شد؟
چند نکته درباره‌ی تریلرهای جنایی
درباره‌ی ژانر جنایی و فیلم پلیسی در جهان و ایران
جنگی
طرح چند سؤال درباره‌ی فیلم‌های جنگی
روند تحول ژانر جنگی در سینمای امریکا
راهنمای فیلم‌های مستند مرتبط با جنگ عراق
سینمای جنگ دنیا و سینمای «دفاع مقدس» در ایران
تصویر جنگ در سینمای ایران در گذر زمان
وسترن
ریشه‌های تاریخی سینمای وسترن
حقایقی درباره‌ی سینمای وسترن
پاسخ به چند پرسش کلیدی در مورد ژانر
آشنایی با ساختار روایی ژانر
آیا جان فورد یک وسترن‌ساز موفق است؟
مروری بر مهم‌ترین زیرژانرها و سبک‌های وسترن
فرازونشیب‌های وسترن در تاریخ سینما
راهنمای کارگردانان وسترن
تأثیراتی که وسترن بر سینمای ایران گذاشته است
ملودرام
وقتی از ملودرام حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟
مروری بر سرگذشت ملودرام در تاریخ سینما
ملودرام در سینمای ایران
فیلم‌شناسی
تصاویر