معرفی و دانلود کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان

معرفی کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان

یکی از مشکلات فلسفه که افراد زیادی در باب آن سخن گفته‌اند،‌ نحوه‌ی تعامل علّی ذهن و بدن است. جاستین اسکیری در کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان از تلقی دکارت از ارتباط نفس و بدن می‌گوید،‌ آرای فیلسوفان پیش از دکارت را مورد بررسی قرار می‌دهد و بدفهمی‌هایی که در طی سال‌ها از مطالعه‌ی آرای دکارت به وجود آمده‌اند، از بین می‌برد.

درباره‌ی کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان

یکی از عمیق‌ترین و ماندگارترین میراث‌های فلسفه‌ی رنه دکارت، نظریه‌ی او درباره‌ی تمایز ذهن و بدن است که اکنون به آن «دوگانه‌انگاری ذهن و بدن» گفته می‌شود. این نظریه باعث به وجود آمدن بحث‌های بسیاری میان فیلسوفان و ایجاد مسئله‌ی معروف «تعامل علّی ذهن و بدن» شد. هنوز هم سؤالات بسیاری در این باب مطرح می‌شوند: چگونه مغز می‌تواند اعضای بدن ما را به حرکت درآورد؟ وحدت نفس و بدن امکان دارد؟ نظر دکارت راجع‌به جوهر و عرض چیست؟ او چه تفاوتی با فیلسوفان پیش از خود دارد؟ و بسیاری سؤالات دیگر. در بیشتر کتاب‌های فلسفی نظریه‌ای از اتحاد ذهن و بدن به دکارت نسبت داده می‌شود که جای تأمل دارد. در این نظریه فرض می‌شود که ذهن غیرمادی و متفکر و بدن مادی و غیرمتفکر است و این ناهمسانی به تعامل آن‌ها منجر می‌شود. اما سؤالی مهم در این‌جا مطرح می‌شود: چگونه بین ذهن معنوی و بدن فیزیکی رخ می‌دهد؛ درحالیکه آن‌ها مطلقاً هیچ اشتراکی ندارند و نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند؟ جاستین اسکیری (Justin Skirry) در کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان (Descartes and the Metaphysics of Human Nature) نشان می‌دهد که دکارت درباره‌ی ماهیت انسان، بدن و ذهن چه فکر می‌کند. او استدلال می‌کند که ماهیت انسان دکارتی برآیندی است از وحدت بالذات نفس با بدن کاملاً مستعد انسان. او در این کتاب اکثر بدفهمی‌ها را درباره‌ی آرای دکارت از بین می‌برد.

جاستین اسکیری که هم‌اکنون استاد تمام دانشگاه نبراسکا وسلیان است، رساله‌ی دکتری خود را به نظریه‌ی دکارت در باب اتحاد ذهن و بدن نوشت تا نشان دهد که دکارت چگونه مشکل تعامل ذهن و بدن را حل کرد. او در کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان چارچوب میراث فکری مدرسی او و نظر پیشینیان دکارت را بررسی می‌کند. او در اولین فصل به نظر برخی دکارت‌پژوهان می‌پردازد و توضیح می‌دهد که آیا انسان دکارتی می‌تواند جوهر باشد یا نه. در فصل دوم اسکیری ثابت می‌کند که تمایز بین صفات در نتیجه‌ی فعالیت ذهن به وجود نمی‌آید؛ بلکه در واقعیت درک می‌شود. فصل سوم به نقد و تحلیل دو دغدغه‌ی اندیشمندان علاقه‌مند به آرای دکارت اختصاص دارد: آیا دکارت عقیده داشته اجسام جزئی، خود جوهر نیستند و حالاتی از جوهر ممتد واحدی هستند که جهان مادی ما را تشکیل می‌دهد؟ و دوم اینکه اگر دکارت به عالم مادی از دید نظریه‌ی ماده / صورت نگاه کند، احتمالاً نفس را بدن انسان می‌داند نه چیز دیگر. اما اسکیری در فصل سوم ثابت می‌کند که نظر دکارت چیز دیگری است.

دکارت در کتاب تأمل ششم راجع‌به تمایز میان ذهن و بدن، وجود اشیاء مادی و وجود خدا می‌پردازد. در فصل چهارم کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان از مفهوم وحدت نفس و بدن براساس کتاب تأمل ششم می‌خوانید. جاستین اسکیری فصل پنجم را به وحدت بالذات در قالب مابعدالطبیعه دکارتی اختصاص داده است. در آخرین فصل، در باب ماهیات مرکب، یگانه‌انگاری و تعامل علّی نفس – بدن سخن گفته می‌شود.

دکتر سید مصطفی شهرآیینی، دانشیار و رئیس فعلی پژوهشکده‌ی فلسفه‌ی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، خود کتاب‌های بسیاری را در باب فلسفه‌ی دکارت تألیف و ترجمه کرده و یکی از دکارت‌پژوهان ایرانی به شمار می‌رود. وی با همکاری انتشارات ققنوس، کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان را به زبان فارسی برگردانده است.

در نکوداشت‌ کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان

• کتاب جاستین اسکیری ترکیبی عالی از دانشی خویشتن‌دار و فلسفه‌ای هوشیار است. کتاب "دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان" قدرت و اهمیت نزدیک شدن به فیلسوفان معروف و مسائل حساس فلسفی را نشان می‌دهد. (جان ای. کاور، دانشگاه پوردو)

کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان برای چه کسانی مناسب است؟

برای علاقه‌مندان به فلسفه‌ی عصر روشنگری، مطالعه‌ی کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان ضروری به نظر می‌رسد.

در بخشی از کتاب دکارت و مابعدالطبیعه ماهیت انسان می‌خوانیم

فلسفه‌ی متأخر مدرسى که دکارت در آغاز سده‌ی هفدهم با آن روبه‌رو شد ریشه در تفسیر توماس آکوئیناس از تفکر ارسطو و دخل‌وتصرف او در آن دارد. آنچه در مابعدالطبیعه‌ی ارسطو (دست‌کم بنا به فهم آکوئیناس از آن) محوریت داشت، آموزه‌ی ماده و صورت بود که این دو، خود، با تمایز میان قوّه و فعل تجزیه‌وتحلیل مى‌شدند. ماده خمیره‌اى بود که چیزى را از آن مى‌سازند، در حالى که صورتِ آن ماده یا خمیره نوعیّت آن چیز را بدان مى‌دهد. براى نمونه، تندیس مرمرین افلاطون را در نظر بگیرید؛ سنگ مرمر همان ماده‌اى است که تندیس را از آن مى‌سازند. اما این سنگ مرمر پیش از آن‌که تندیس ِ افلاطون باشد و هنگامى که تنها تکه‌اى سنگ مرمر است، این قوّه را دارد که تندیس ِ بسیارى چیزها، براى نمونه اسب، محراب، میز و غیره، باشد. پیکرتراش این تکه‌سنگ مرمر را با بالقوگى گسترده‌اش برمى‌گزیند و آن را به صورت افلاطون مى‌تراشد. او با این کار قوه موجود در آن سنگ مرمر را براى قبول صورت افلاطون و، در نتیجه، براى تبدیل شدن به تندیس افلاطون به فعلیت درمى‌آورد. پس، ماده همان قوه چیزى بودن است و صورت هم چیزى است که امر بالقوه را فعلیت مى‌بخشد.

همچنین مهم است یادآورى کنیم که، در اصل، دو قسم صورت وجود دارد. یکى همان صورتى است که قوه‌ی موجود در ماده را براى تبدیل به نوع قائم‌بالذات شى‌ء، براى نمونه درخت، سگ یا انسان، به فعلیت درمى‌آورد که این قسم صورت در زمان دکارت به «صورت جوهرى» معروف بود. وحدت یافتن صورت جوهرى با ماده به پیدایش جوهرى با ماهیت تام در قالب یک نوع خاص منجر مى‌گردد. قسمِ دیگرِ صورت صورت بالعرض است که قوه‌ی موجود در جوهر را براى قبول فلان ویژگى به فعلیت درمى‌آورد؛ براى نمونه، سقراط جوهرى است مرکب از ماده و صورتِ جوهرى انسان، یعنى نفس ناطق،که این جوهر قوه‌ی پذیرش پاره‌اى اعراض مانند نشستن و برخاستن را دارد.

فهرست مطالب کتاب

سپاسگزارى‌ها
کوته‌نوشت‌ها
مقدمه
1: جوهر و حالت
1.1. جوهر مدرسى
1.2. صورت جوهرى و وحدت بالذات
1.3. اعراض
1.4. جوهر و موضوع دکارتى
1.5. رابطه‌ی حالت‌ جوهر
1.6. جوهر دکارتى و قیام‌بالذات
1.7. تعریف دکارت از جوهر
1.8. جوهر دکارتى در برابر جوهر مدرسى
2: صفات دکارتى و تمایز مفهومى‌شان
2.1. تبیین متعارف: چکیده
2.2. آموزه‌ی تمایزات
2.3. سردرگمى دکارت و تمایز صورى
2.4. صفات دکارتى
2.5. پاره‌اى ایرادات وارد بر متون دکارت
2.6. ناسازگارى متون دکارت
2.7. ناسازگارى مابعدالطبیعى
2.8. جوهر و کثرت صفات
3: اجسام دکارتى
3.1. موضع وحدت‌باور
3.2. خلأ و دشواره‌ی تمایز واقعى
3.3. اجسام جزئى جوهرند
3.4. نفى صورت‌هاى جوهرى
3.5. صورت‌هاى مادى و بدن آدمى
3.6. نتیجه‌گیرى
4: برهان وحدت جوهرى
4.1. تشبیه کشتى‌بان در کشتى
4.2. وحدت و حالت‌هاى مبهم احساس
4.3. وحدتِ منجر به چیزى واحد
4.4. تعامل علّى
4.5. ارزیابى
4.6. دلیل اخص از مدعا/ دلیل اعم از مدعا
5: آموزه‌ی ماده‌ صورت دکارت
5.1. دکارت در میان کثرت‌باوران
5.2. صورت جوهرى انسان
5.3. جواهر تام و جواهر ناقص
5.4. کل در کل و کل در تک‌تک اجزا
5.5. من چیستم؟
6: رفع دشواره‌ی نفس‌ بدن از سوى دکارت
6.1. مفهوم اولیه‌ی وحدت نفس‌ بدن
6.2. ماهیات مرکب و اجزایشان
6.3. ماهیت حقیقى و تغییرناپذیر انسان
6.4. مرکب‌هاى اندیشنده‌ ممتد
6.5. رفع دشواره‌ی نفس‌ بدن
6.6. تعامل علّى صورى
کتاب‌شناسى
نمایه‌ی اسامى و آثار
نمایه‌ی موضوعى