معرفی و دانلود کتاب بهداشت روان و نقش دین

معرفی کتاب بهداشت روان و نقش دین

کتاب بهداشت روان و نقش دین نوشته سید علی مرعشی، با استفاده از رویکردی علمی و تحلیلی، مفهوم سلامت روانی را در بستر آموزه‌های دینی بررسی می‌کند. این کتاب که در گروه مطالعات بین‌رشته‌ای روان‌شناسی و دین قرار می‌گیرد، علاوه بر معرفی مفاهیم کلیدی روان‌شناختی و زیست‌روانی، راهکارهایی برگرفته از قرآن و سنت ارائه می‌دهد که قابل استفاده در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی هستند. این اثر برای هر کسی که دغدغه ارتقای سلامت روان را با رویکرد معنوی دارد، منبعی کاربردی و معتبر محسوب می‌شود.

درباره‌ی کتاب بهداشت روان و نقش دین

بهداشت روان یا سلامت روانی یکی از حوزه‌های مهم و محوری در سلامت فرد و جامعه است که تحقیقات زیادی پیرامون آن انجام می‌گیرد. این مقوله بسیار پیچیده است و از عوامل گوناگون ژنتیکی، محیطی، تغذیه و... تأثیر می‌پذیرد. فرهنگ نیز یکی از عوامل تأثیرگذار بر بهداشت روان است که خود شامل عوامل و زیرمجموعه‌های زیادی می‌شود. سید علی مرعشی در کتاب بهداشت روان و نقش دین، اثر عنصر دین را در سلامت روان افراد مطالعه می‌کند و با تکیه بر آموزه‌های اسلام، قرآن و باورهای مذهبی تلاش می‌کند تا روشی برای روان‌درمانی بر پایه‌ی معنویت ارائه کند.

سید علی مرعشی کتاب بهداشت روان و نقش دین را با نگاهی به تاریخچه‌ی رابطه‌ی دین و بهداشت روانی شروع می‌کند. سپس به جایگاه معنویت در سلامت روان فرد و جامعه می‌پردازد، آن را یکی از نیازهای روان‌شناختی و انسانی می‌داند و معتقد است که افراد با تعهد دینی بیشتر، اغلب سطوح بالاتری از رضایت زندگی، خودپنداره مثبت و حمایت اجتماعی را تجربه می‌کنند. ارتباط دین با علومی مانند روان‌شناسی، نوروساینس و ایمونولوژی یکی دیگر از مباحث اصلی این کتاب است که نویسنده در بخش‌های جداگانه، به صورت مفصل به آن‌ها می‌پردازد.

یکی از بخش‌های متمایز کتاب بهداشت روان و نقش دین طرح نظرات گروهی از روان‌شناسان است که دین را عامل بروز برخی بیماری‌های روانی چون احساس گناه، هذیان، توهم، وسواس و سوءرفتار فردی و اجتماعی می‌دانند. نویسنده نگاهی انتقادی به این تئوری‌ها می‌اندازد و به آن‌ها پاسخ می‌دهد.

سرانجام سید علی مرعشی در فصلی تحت عنوان روان‌درمانی دینی، به مطالعات و یافته‌های روان‌شناسان اروپایی و آمریکایی در این زمینه اشاره می‌کند. سپس به آداب، آیین‌ها و آموزه‌های دینی، عرفانی و معنوی می‌پردازد که برای غلبه بر اضطراب، افسردگی و حس تنهایی مفید هستند و موجب کسب آرامش می‌شوند. در ادامه‌ی بحث، نویسنده به آیات و روایاتی اشاره می‌کند که برای سلامت روان فرد و جامعه توصیه‌ها و راهکارهایی ارائه می‌دهند.

در مجموع، کتاب بهداشت روان و نقش دین بر اثرات فرهنگ دینی در ایجاد هویت، آرامش و پشتیبانی اجتماعی تأکید می‌کند و مدل‌های جامع شامل تأثیر باورها و ارزش‌های دینی بر تنظیم هیجانات، رفتار و فرایند تصمیم‌گیری ارائه می‌کند. سید علی مرعشی در این کتاب معتقد است که تعالیم دینی با ارائه معنا و هدف زندگی، ایجاد حس تعلق به اجتماع، فراهم‌کردن چارچوب اخلاقی پایدار و ارائه‌ی الگوهای روان‌شناختی مثبت، به کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی کمک می‌کند. این کتاب منابع علمی روز را با آموزه‌های دینی و قرآنی تلفیق می‌کند و با استناد به مطالعات علمی و پژوهشی معتبر جهانی، راهبردهایی عملی را از دیدگاه دین مطرح می‌کند تا به ارتقای سلامت روان خانواده و اجتماع کمک کند.

کتاب حاضر را انتشارات علمی و فرهنگی منتشر کرده است.

کتاب بهداشت روان و نقش دین برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای دانشجویان، پژوهشگران و متخصصان حوزه‌ی روانشناسی و تمام کسانی که به نقش معنویت در سلامت روان علاقه‌مند هستند، مناسب خواهد بود.

در بخشی از کتاب بهداشت روان و نقش دین می‌خوانیم

با وجود آن‌که دنیای روان‌درمانی اکنون در سطح علمی و پژوهشی، کاربرد دین را در درمان به رسمیت شناخته است، اما متأسفانه در سطح عملی هنوز هم بسیاری از روانپزشکان و روانشناسان جهان به صورت یک سنت، بیماران خود را از بابت پایبندی‌های مذهبی سرزنش می‌کنند و این قضیه سبب افزایش فاصلۀ مردم از درمانگران شده است. حتی بسیاری از درمانگرانی که در زندگی شخصی خود مذهبی هستند، سعی می‌کنند در زندگی حرفه‌ای از مذهب فاصله بگیرند. مشاهدات «انستیتو ملی تحقیقات بهداشتی» در امریکا، بر این موضوع صحّه گذاشته است. ما این پدیده‌ها را در کشور خودمان نیز می‌توانیم به وفور مشاهده کنیم. به عنوان نمونه، من در ایران با بیماران زیادی برخورد کرده‌ام که درمانگران قبلی به آن‌ها توصیه کرده بودند برای رهایی از ناخوشی‌های روانی، دست از نماز خواندن بکشند یا از حجاب یا سایر پایبندی‌های دینی صرف‌نظر کنند. این موضوع همان‌گونه که سالاد (1992) هم اذعان کرده است، شاید به سبب پایبندی بی‌دلیل و ناخودآگاه به تعلیمات فروید باشد. علاوه بر آن ویتس (1977) معتقد است که گاه پدیدۀ «پِی‌آیی» موجب تقابل مؤسسات روان‌درمانی با مدل‌های واقع‌گرایی معنوی شده است. پدیدۀ «پِی‌آیی» به معنای نگرش منفی است که پیروان یک مکتب یا مذهب جدیدتر، فقط به دلیل آن‌که جدیدتر هستند، نسبت به پیروان مکتب یا مذهب قبلی خود داشته و خود را الزاماً پیشرفته‌تر و آن‌ها را عقب‌مانده و گمراه می‌دانند. ویتس می‌خواهد بگوید که پیروان مکتب فروید، از آن‌جا که این مکتب به لحاظ زمانی جدیدتر از ادیان است، نسبت به پیروان ادیان به نحوی متعصبانه بدبین هستند و این همان پدیدۀ پِی‌آیی است. سالاد (1992) نیز، علت نگرش منفی برخی درمانگران را نسبت به تجارب معنوی بشر، پدیدۀ پِی‌آیی می‌داند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمۀ مؤلف
گفتار اول: تاریخچه (سیر تحولات رابطۀ دین و بهداشت روانی)
منابع
گفتار دوم: تفاوت معنویت با دین
منابع
گفتار سوم: جایگاه معنویت در تعریف سلامتی
منابع
گفتار چهارم: جایگاه دین و معنویت در بین نیازهای روانشناختی و ارزش‌های انسانی
منابع
گفتار پنجم: افزایش توجه به دین و معنویت در جهان امروز
منابع
گفتار ششم: دین، بلوغ روانی و معنی‌دار بودن زندگی
منابع
گفتار هفتم: دین، سلامتی عمومی و طول عمر
نتایج تحقیقات جهانی
مکانیسم‌ها
1. راه سایکونوروفیزیولوژیک
2. مسیر رفتار بهداشتی
3. برخورداری از حمایت‌های اجتماعی
نتایج عملی
وسعت موضوع
طب تئوسوماتیک
منابع
گفتار هشتم: دین و سایکو‌‌ نورو‌ ‌ایمونولوژی
ارتباط دستگاه عصبی با دستگاه ‌ایمنی
تجارب سایکونوروایمونولوژیک
نقش نوروپپتیدها
نقش دین
نتیجه‌گیری
منابع
گفتار نهم: دین و پاسخ به انتقادات
احساس گناه
سو‌ء رفتارهای فردی و اجتماعی
هذیان
توهم
وسواس
وضعیت بهداشت روانی متدینان، وقتی که در اقلیت قرار می‌گیرند
اطمینان و عزت نفس
اطمینان، عزت نفس و مقاومت
اطمینان و امید
هجرت
هجرت، صبر و توکل
هجرت، تلاش، جهاد و مقاومت
منابع
گفتار دهم: روان‌درمانی دینی
اهمیت موضوع
شکاف بین مردم و روان‌درمانگران
واکنش بیماران
رفتار درمانگران
سنت‌های روان‌درمانی معنوی در جهان
اصول روان‌درمانی معنوی/ دینی
تکنیک‌ها و روندهای روان‌درمانی معنوی/ دینی
منابع
گفتار یازدهم: روش‌های تطابق دینی
انواعی از مکانیسم‌های دفاعی
رایج‌ترین شیوه‌های تطابق
روش‌های تطابق دینی
روش‌های تطابق دینی در اسلام
تطابق‌های دینی افراطی
منابع
گفتار دوازدهم: رویکردهای دینی سلامتی‌بخش و بیماری‌زا
دین سازمانی و دین شخصی
دین درونی و دین بیرونی
مشخصه‌های تدین نوروتیک از نظر پرویسر
مشخصه‌های تدین نوروتیک از نظر منینگر
شاخصه‌های تدین سلامتی‌بخش و تدین بیماری‌زا
وابستگی فکری و آزاداندیشی
وابستگی عملی سالم و ناسالم به خدا
تحکم منطقی و غیرمنطقی
حس امنیت و توکل
فرد و اجتماع
نفی تبعیض نژادی
نفی نظام طبقاتی
پرهیز از تفرقه و تعلق داشتن به جمع
اهمیت هویت و مسئولیت فردی انسان
احساس گناه
توبه
اخلاق‌مداری در مقابل اخلاقی‌گری
جبران گناه
عقل و عشق
عشق به خدا
عشق از روی عقل و شناخت
التزام به شریعت از روی عشق
شهوت و غضب (تمایلات جنسی و پرخاشگری)
کارکرد آرامبخشی ازدواج
ازدواج برای بقای نسل
آزادی جنسی در چارچوب خانواده
نفی آزادی مطلق جنسی
نفی انحرافات غیرطبیعی جنسی
نفی خشونت بی‌حساب و تمایلات جنسی بی‌مرز
لزوم خشونت بجا، محدود و کنترل‌شده
واقع‌بینی
ترس و محبت (تنبیه و تشویق)
ترس ملازم امید
محبت خدا عامل نیکوکاری و التزام دینی
محبت خدا مشوق توبه و اصلاح
ترس از خدا مانع خشونت و ستم
ترس از خدا (‌ترس از عواقب وخیم گناه) مانع از گناه
ترس از خدا جایگزین ‌ترس از مخلوقات
ترس از خدا عامل شهامت
ترس به عنوان مقدمۀ احساس امنیت
چارچوب شناختی و هدف غایی
ارتباط با ناخودآگاه
چگونگی تعامل با الگوهای نوروتیک در جامعه و فرهنگ
تأثیر بر میزان عزت نفس
اهمیت ارزش وجودی انسان
جایگاه والای انسان نزد خداوند و در بین مخلوقات
مهربانی خداوند نسبت به انسان‌ها
پایبندی به ارزش‌ها، شرط برقراری رابطۀ عاشقانه با خدا
پایبندی دینی، شرط صیانت از ارزش‌های ذاتی انسان
پایبندی به ارزش‌ها، شرط تداوم محبت الهی نسبت به انسان
نیکوکاری عامل ‌ترمیم ارزش‌های آسیب‌دیده برای پذیرش مجدد انسان از سوی خداوند
اخلاص و ریا
جبر و تفویض
جایگاه جسم و روح
جادوگری
قومیت، نژاد و کرامت انسانی
منابع
گفتار سیزدهم: بهداشت روان در قرآن
موضع قرآن نسبت به مقولۀ بهداشت روانی
روانشناسی شخصیت سالم در قرآن
ویژگی‌های شناختی
ویژگی‌های کلی شناختی و شیوه‌های استنباط
نوع شناخت نسبت به مبدأ جهان
نوع شناخت نسبت به محیط
نوع شناخت نسبت به خود
ویژگی‌های عاطفی
ویژگی‌های رفتاری
نتیجه
منابع
گفتار چهاردهم: مؤسسات علمی ذی‌ربط در ایران و جهان
منابع
ضمیمه: روان چیست؟
نظریۀ تجرد روان
نظریۀ مادی بودن روان
پاسخ از موضع خردگرایی
پاسخ مؤلف از منظر نوروسایکولوژی
نگاهی به آیات قرآن
الف. آیا تجرد روان (روح) از آیات قرآن استنباط می‌شود؟
ب. از نظر قرآن روح چگونه تکوین می‌یابد؟
ج. از دیدگاه قرآن پس از مرگ بدن چه بر سر روح می‌آید؟
د. آیا روح در زمان حیات نیز با بدن قطع ارتباط می‌کند؟
ه. تمایز بین ذهن و روح با استناد به آیات قرآن
قلب اصطلاحی در امتداد اعضای حسی و مرکز ادراکات حسی است
قلب اصطلاحی قرآن ابزار شناخت و تفکر است
قلب اصطلاحی قرآن تشکیلاتی برای قضاوت منسجم و یکپارچه است
قلب اصطلاحی مرکز هیجانات و عواطف است
قلب اصطلاحی قرآن یک سیستم جهت‌گیری و گرایش است
قلب اصطلاحی مرکز اراده است
در اصطلاح قرآن قلب است که صفت بیماری یا سلامت می‌پذیرد
هویت اصلی انسان (من) غیر از قلب اوست
معنای نفس در قرآن
منابع
فهرست اختصارات
واژه نامه