معرفی و دانلود کتاب ایده‌ی ایران: مجموعه سخنرانی‌ها، یادداشت‌ها و گفتگوها درباره مسئله ایران

معرفی کتاب ایده‌ی ایران: مجموعه سخنرانی‌ها، یادداشت‌ها و گفتگوها درباره مسئله ایران

کتاب ایده‌ی ایران، مجموعه‌ی سخنرانی‌ها، یادداشت‌ها و گفتگوهای عباس آخوندی است که به موضوع‌هایی مانند محیط‌زیست، توسعه‌ی شهری، سیاست خارجی، آزادی مبادله‌های تجاری و رواداری می‌پردازد. این کتاب که دربردارنده‌ی دیدگاه‌های وزیر اسبق راه‌وشهرسازی است، توجه به مفهوم ایران‌شهر را پشتوانه‌ای برای صلح پایدار در منطقه می‌داند و تلاش می‌کند نظریه‌ی بازگشت به هویت ایرانی را توضیح دهد.

درباره‌ی کتاب ایده‌ی ایران

کشور ایران همیشه درگیر مشکل‌های زیادی در بخش‌های گوناگون بوده، اما به دلیل نقش کنشگرانه‌ی ایرانی‌ها در رویارویی با سایر حوزه‌های تمدنی از مرحله‌های سخت تاریخی با موفقیت گذر کرده‌ایم. جنگ چالدران را می‌توان اولین و مهم‌ترین جنگ دوران معاصر ایران دانست که ضعف‌ها و مسئله‌های عمده‌ای را در تقابل با غرب نشان داد. اولین مشکل ایرانی‌ها در این رویارویی، ضعف ابزار بود، اما موضوع از رویارویی از مرز جنگ‌ها گذشت و به تلاش برای فهم اروپا در دوران جدیدش کشیده شد. این رویارویی آغازگر مسئله‌ی بازاندیشی درباره‌ی هویت شد و از آن زمان تاکنون، کنشگرهای سیاسی و اجتماعی تلاش کرده‌اند با تحلیل وضعیت کشور، نظریه‌ها و راهکارهایی برای پیشرفت و توسعه‌ی ایران ارائه کنند. ازجمله‌ی آن‌ها می‌توان به عباس آخوندی اشاره کرد که از منظر یک استاد اقتصاد سیاسی و درعینِ‌حال یک سیاست‌مدار و دولت‌مرد سابق، روایتی دست‌اول از درون حوزه‌ی سیاست‌گذاری ملی ارائه می‌کند.

او در کتاب ایده‌ی ایران که سومین جلد از مجموعه‌ی ده جلدی «کوشش‌ها و درنگ‌های یک سیاست‌مدار»، و مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها، یادداشت‌ها، مصاحبه‌ها و مقاله‌هایش است، روندهای توسعه در ایران را توضیح می‌دهد. وزیر اسبق راه و شهرسازی در این اثر، ایران‌شهر را مفهومی تمدنی می‌خواند که به ملت ایران روحیه و حس تعلق داد تا بتوانند دین‌ها، مذهب‌ها و ملت‌های مختلف را در درون خود پذیرا باشند. نوع نگاه نویسنده به تمدن بر چارچوب آگاهی دلالت دارد، ازاین‌رو افزون بر آن‌که در صحبت‌های خود از گستردگی این مفهوم بر جغرافیای خاص صحبت می‌کند و دایره‌ی آن را گسترده‌تر از مرزهای جاری می‌شمارد، آنچه از ایران‌شهر توصیف می‌کند، دربردارنده‌ی نظام معرفتی و هستی‌شناسی ایرانیان، و نوعی نظم ملی است. همچنین باید توجه داشت که دستگاه فکری عباس آخوندی از سال‌های ابتدای انقلاب تا هم‌اکنون، علاوه بر چرخش او از چپ به راست، با بازگشت به صحنه‌ی سیاست‌گذاری با طرح ایده‌ی ایران به‌عنوان چارچوبی مفهومی امتداد یافته است.

او با صورت‌بندی مسئله‌ی ایران و بازخوانی آموزه‌های تمدنی که تحت‌تأثیر تحول‌های جهانِ نو و مدرنیته در روزگار معاصر است، با گرایش به نظریه‌ی بازار آزاد و توسعه‌ی جامعه‌محور، ایده‌ی ایران را بسط می‌دهد. فهم او از منطق بازار و نگاه او به آموزه‌های تمدنی و موقعیت استراتژیک ایران، از یک‌سو به‌عنوان چهارراه مبادله، رقابت و تجارت آزاد در صحنه‌ی جهانی ظهور می‌کند و از سوی دیگر، خود را در توجه به آزادی، شهروند و ملت به‌عنوان عنصرهای اساسی حکمروایی ملی نشان می‌دهد. در این چارچوب، از نظر او بحث توسعه، شکلی مفهومی و فراتر از ملت‌محور پیدا می‌کند و به مفهومی تمدنی‌محور تمایل می‌یابد که فراهم‌آوری صلح، توسعه و بهبود بازار مشترک را در کنار استفاده از ظرفیت‌های مشترک ممکن می‌سازد.

عباس آخوندی در ادامه‌ی کتاب ایده‌ی ایران، به تشریح مفهوم ایران‌شهر و توسعه می‌پردازد و به‌عنوان نمونه، ارتباط بازآفرینی شهرها با این اندیشه را توضیح می‌دهد. او که به همراه سید جواد طباطبایی، جزو نظریه‌پردازهای مفهوم ایران‌شهر در عصر جدید به‌شمار می‌آید، بر اساس این دیدگاه، ایده‌ی تبدیل فضاهای تاریخی به عمومی، تلفیق هنر با زندگی شهروندها در ایستگاه‌های حمل‌ونقل، تأکید بر ارتقای قابلیت زندگی و حرکت در شهرها و میان شهرها، و بازگشت به هویت ایرانی را با بازخوانی اندیشه‌ی ایران‌شهری پیشنهاد می‌کند. به باور او، این اندیشه، در پی توضیح چگونگی رویارویی ایرانی‌ها با مفهوم توسعه است و می‌تواند به‌عنوان یک پشتوانه برای صلح پایدار در ایران و منطقه کاربرد داشته باشد.

عباس آخوندی در ادامه‌ی کتاب، به نقش حزب‌ها و شبکه‌ی نهادهای مدنی در ایجاد توسعه اشاره می‌کند و ایده‌ی ایران را در یک جمله، رواداری ملی و آزادی مبادله با جهان می‌خواند. او به‌عنوان یک اقتصاددان معتقد به نئولیبرالیسم، کوشش می‌کند که آموزه‌های اقتصادی و اجتماعی مدنظر خود و همفکرهایش مانند خصوصی‌سازی‌های گسترده را، بدون اشاره به پیامدهای آن‌ها، ترویج کند و بر همین اساس نیز جغرافیای ایده‌ی ایران را به‌عنوان یک چهارراه مبادله‌ای در نظر می‌گیرد.

از نظر این سیاستمدار، سه ویژگی حکمروایی ایرانی شامل عدالتِ متأخر، رواداری و حکمرانی غیرمتمرکز است و از همین منظر نیز رعایت قاعده‌های بازار آزاد رقابتی را مترادف با امکان دسترسی برابر به منبع‌های دارای ارزش می‌داند. تأکید عباس آخوندی بر چهارراه مبادله‌ای بودن ایران به طور تاریخی، باعث شده که سیاست‌گذاری‌های او در حوزه‌ی حمل‌ونقل و بازآفرینی شهری نیز در طول این مفهوم نقش‌آفرینی کند. او با تأکیدی که بر نقش بازرگانی و گردشگری ایران دارد، از طرح خود برای احیای جاده‌ی ابریشم به صورت‌های جدید آن، و در قالب شبکه‌ی حمل‌ونقل ریلی یکپارچه با منطقه، و همچنین ایجاد پایگاه حمل‌ونقل هوایی صحبت می‌کند. او در ادامه با بیان اینکه فضاهای عمومی مانند بازار، میدان، تکیه‌ها، زورخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها، ازجمله فضاهای عمومی بازتولیدکننده‌ی فرهنگ ایران هستند، اعتقاد دارد که این فضاها بنا بر کارکرد تاریخی خود در روزگار کنونی نیاز به بازتولید و بازآفرینی دارند. توجه و یگانگی فرهنگ ایران‌شهر با محیط‌زیست، آخرین عنصر در ایده‌ی ایران است؛ به ویژه آنکه ازنظر عباس آخوندی، در طول تاریخ، توسعه‌ی سکونت‌گاه‌ها در ایران مبتنی بر ظرفیت اقلیمی و سازگاری با شرایط محیطی بوده است. به باور او در روزگار کنونی که مسئله‌های محیط‌زیستی مانند آلودگی هوا، گرمایش زمین و تغییر اقلیم بیش از گذشته گریبان بشر را گرفته، توجه به محیط‌زیست با درنظرگرفتن قدمت هماهنگی‌اش با شهرهای حوزه‌ی تمدنی ایران، نقطه‌ی عطفی در ایجاد توسعه‌ی پایدار خواهد بود.

نویسنده در ادامه‌ی این کتاب از چالش‌های ایده‌ی ایران مانند عدم سازگاری طرح‌های توسعه با طبیعت، دولت‌سازی متمرکز، ضعف نهادی، انقطاع تاریخی و فروپاشی تمدنی، صحبت می‌کند و دست‌آخر هم از ضرورت بازخوانی و بازگشت به اندیشه‌ی ایده‌ی ایران می‌نویسد؛ چرا که او راه‌حل مشکل‌های حوزه‌ی فرهنگی تمدنی کشور را در بازگشت انتقادی به وضعیت تاریخی و تمدنی ایده‌ی ایران می‌جوید. کتاب ایده‌ی ایران، سومین جلد از مجموعه‌ی 10 جلدی «کوشش‌ها و درنگ‌های یک سیاست‌مدار» از عباس آخوندی به‌حساب می‌آید و از سوی انتشارات دنیای اقتصاد به چاپ رسیده است.

کتاب ایده‌ی ایران مناسب چه کسانی است؟

این کتاب به علاقه‌مندها به نظریه‌ی ایران‌شهر، و همچنین دوستداران آثار مربوط به توسعه و اندیشه‌ی انتقادی درباره‌ی اقتصاد، فرهنگ و جامعه پیشنهاد می‌شود.

با عباس آخوندی بیش‌تر آشنا شویم

عباس آخوندی در سال 1336 به دنیا آمد و در سه دهه‌ی گذشته به‌عنوان سیاستمداری راست‌گرا و اعتدالی در دولت‌های ششم و یازدهم در سمت‌هایی مانند وزارت مسکن، راه‌وشهرسازی فعالیت داشته است. او ابتدا در ایران در رشته‌ی مهندسی راه و ساختمان تحصیل کرد و سپس مدرک دکترای خود را در رشته‌ اقتصاد سیاسی از دانشگاه رویال هالی‌وی لندن دریافت کرد. این سیاستمدار در دهه‌های اخیر مقاله‌ها و کتاب‌هایی درباره‌ی سیاست‌های بازار آزاد و همچنین نظریه‌ی ایرانشهر نوشته که از بهترین آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «جستارهایی درباره‌ی ایران»، «اقتصاد سیاسی ایران» و اثر حاضر اشاره کرد.

در بخشی از کتاب ایده ایران می‌خوانیم

دو دیدگاه کاملاً متضاد در جامعه در مواجهه با بافت‌های تاریخی و شهرسازی وجود دارد. هر یک از این دو جریان در مواقعی یک تجلی خارجی پیدا می‌کنند. جریان نخست جریانی استالینیستی و فاشیستی است که به دنبال نابود کردن میراث اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی ایرانیان و کویرسازی است تا ساختمان‌های جدید را جایگزین آن‌ها کند و در مقابل نیز جریانی وجود دارد که نگاه و توجهش نسبت به بافت و ابنیه تاریخی حفاظتی و مینیاتوری است.

هنگامی‌که بحث بهسازی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده و تاریخی به میان می‌آید، می‌بینیم که در ادبیات عمومی ایران تعریف دقیقی از آن وجود ندارد و هرکسی تصورات متفاوتی از این‌گونه بافت‌ها دارد. عده‌ای به دنبال تخریب و نابود کردن و عده‌ای نیز درصدد حفظ میراث کهن به‌صورت مینیاتوری هستند. همه این دیدگاه‌ها نیز ناشی از نداشتن تعریف دقیق و واحد برای موضوع بهسازی و نوسازی است.

در مورد بافت‌های تاریخی و شیوه بهسازی و نوسازی آن‌ها مهم این است که به‌تدریج اجماع ملی در این‌باره صورت بگیرد. به همین خاطر نیز ضرورت دارد تا در بازآفرینی بافت تاریخی همه گروه‌های تصمیم‌گیر و تأثیرگذار حداقل در اصول به اجماع برسند و تفاوت بنیادین با یکدیگر نداشته باشند. موضوع بهسازی و نوسازی بافت‌های تاریخی موضوعی است که با حوصله‌تر از یک سند باید در مورد آن تصمیم‌گیری شود و در همین راستا نیز تصمیم‌گیرندگان باید در اصول با هم همگرایی داشته باشند.

رسیدن به فهم مشترک و اجماع در اصول بهسازی و نوسازی بافت‌های تاریخی با تکیه بر اندیشه «ایران‌شهر» متصور است. اگر بگوییم «ایران‌شهر» شهری است که دوست داریم در آن زندگی کنیم باید ممیزه‌ها، سبک زندگی، سبک تجارت، تعامل اجتماعی، مدیریت و همه آنچه در سازمان اجتماعی، سازمان کالبدی و جریان زندگی در آن‌ها جاری است منطبق با ایران‌شهر باشد.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت ناشر
بخش اول: فصل ایده ایران
پیشگفتار
1. فتح خرمشهر و مسئله ایران
2. معماری و شهر ایرانی، تجلی‌گاه مفهوم توسعه پایدار است
3. ویژگی‌های اندیشه ایران‌شهری
4. بازآفرینی شهرها با اندیشه ایران‌شهری
5. بافت‌های تاریخی؛ رویکرد ایران‌شهری در برابر رویکرد استالینیستی
6. ایران‌شهر در ترازوی ایران
7. بازآفرینی ایران‌شهر در روزگار معاصر
8. چالش بنیادین «ایران‌شهر» و نگاه کالایی به انسان‌ در عصر حاضر
9. بازخوانی مفهوم ایران در ایران
10. نوروز صلای بیدارباش و حراست از ایران‌شهر می‌دهد
11. طبیعت کشورمان را با بهره‌برداری غلط از تکنولوژی تخریب کردیم
12. ایران‌شهر و توسعه
13. بازخوانی اندیشه ایران‌شهری با تبدیل فضاهای تاریخی به فضاهای عمومی
14. تلفیق هنر با زندگی شهروندان در ایستگاه‌های حمل‌ونقل
15. تأکید بر ارتقای قابلیت زندگی و حرکت در شهرها و میان‌شهرها
16. بازگشت به هویت ایرانی با بازخوانی اندیشه ایران‌شهری
17. معماران آسمان را به ما هدیه خواهند داد
18. فردوسی تاریخ ایران را حفظ کرد
19. پیامبر (ص) و ما ایرانیان
20. ریسباف، اندیشه تغییر رویکرد نسبت به حفظ شهرهای ایران است
21. اندیشه‌ ایران‌شهری به دنبال نحوه رویارویی ایرانیان با مفهوم توسعه است
22. دو تجربه بزرگ ایران: ورود اسلام و رویارویی با تمدن غربی
23. به‌ یاد شایگان؛ ایرانیِ گشوده‌دامن
24. هماهنگی معماری ایرانی با اندیشه معنوی ایرانیان
25. بازخوانی ایران در روز قدس
26. دفاع تمام‌قد معماران صاحب‌نام از اندیشه ایران‌شهری
27. حادثه اهواز زخمی بر تن ایران
28. مفهوم ایران‌شهری ضامن صلح پایدار در ایران و منطقه
29. تمدن ایران‌شهری، ایران و هویت ایرانی: فاشیسم یا قبول مسئولیت صلح
30. مسئله‌ ایران در کانونِ سیاست و عمل
31. عقب‌گردِ روشنفکران در ایران
32. ایده ایران
33. امتناع فکری و عصری‌ کردنِ فهمِ دین
34. جامعه و فرهنگ در ایران
35. مهاجرانِ افغان و اید ایران
36. روز جهانی محیط‌زیست و ایده ایران
37. احزاب و شبکه نهادهای مدنی
38. کاری کارستان و مردی مردستان
39. به پیش‌باز سالِ 1399
40. مهاجران افغانی در ایران و مسئولیت ما در روزگار کرونایی
41. اظهار ارادتی به مظهر خرد ایرانی
42. رومینا، تلنگری به دوستداران ایران
43. ایده ایران: رواداری ملی و آزادی مبادله با جهان
44. سر بر آستان غدیر
45. شاعرانگی، خصلت برجسته ایرانیان
46. جنگ، توان بازدارندگی و همبستگی ملی
47. خسرو آواز ایران دم فروبست
48. بازکاوی ایده ایران
49. استاد داود فیرحی: جامع معقول و منقول
50. صلح: پیام ماندگار شجریان
51. شجریان و ایده ایران
52. در ایران هیچ‌کس اکثریت نیست
بخش دوم: فصل روابط فراسرزمینی
مقدمه‌
53. سه پیشنهاد برای توسعه همکاری‌ حمل‌و‌نقلی ایران و ترکیه
54. بازآفرینی جاده ابریشم در شقوق مختلف حمل‌و‌نقل
55. نیاز کشورهای عضو اکو به سرمایه‌گذاری‌های فراملی
56. سیاست آمریکا مرکانتیلیستی و رجعت به دوران پیش از اقتصاد آزاد است
57. اتحادیه اروپا از خطرات رویکرد مرکانتیلیستی ترامپ آگاه است
58. برجام و راهبرد قدرت نرم
59. برجام و موقعیت کنونی
60. نگهبان استقلال و یکپارچگی ملی ایران هستیم
61. انتخابات پارلمان اروپا و ایران
62. ایران و انتخابات آمریکا