معرفی و دانلود کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان: بخش‌هایی از تاریخ کهن ایران

معرفی کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان: بخش‌هایی از تاریخ کهن ایران

کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان اثر عباس جوادی، مخاطب را در سفری تاریخی به ایران باستان با خود همراه می‌کند و با مرور و واکاوی دگرگونی‌های جغرافیایی، سیاسی، قومی و زبانیِ سرزمین‌های آذربایجان و کردستان، سرگذشت این منطقه را به طور کامل شرح می‌دهد.

درباره‌ی کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان

مرور تاریخ باستان نشان می‌دهد سرزمین‌هایی که امروزه تحت عنوان آذربایجان و کردستان می‌شناسیم در طی سال‌های 678 تا 549 پیش از میلاد، بخش مهمی از اولین دولت ایرانی ماد محسوب می‌شدند؛ مناطقی که از دوران متأخر هخامنشی «آتورپاتکان» نام گرفت که وجه تسمیه‌ی آن به ساتراپ یا فرمانده‌ی کل آن منطقه برمی‌گردد. عباس جوادی در کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان به بررسی اوضاع و تحولات سیاسی، جغرافیایی، قومی و زبانی مناطق آذربایجان و کردستان در دوران باستان می‌پردازد.

بر طبق پژوهش‌های حوزه‌ی ایران باستان، تمدن‌های اولیه و نخستین تجربه‌ی یک‌جانشینی، کشاورزی و اولین نوشتار در حدود 7500 سال پیش و در بین‌النهرین آغاز شد. در میان این تمدن‌ها، تمدن عیلام در ایران کنونی جای داشت که خوزستان، فارس، لرستان و جنوب عراق امروزی را شامل می‌شود.

تقریباً 2700 سال پیش، زمانی که اقوام ماد به شمال، غرب و مرکز ایران کوچیدند، دومین تمدن در ایران کنونی شکل گرفت. در اسناد مربوط به دوران تاریخ باستان، یک سنگ‌نوشته‌ متعلق به سال 850 پیش از میلاد اولین اشاره به تاریخ اقوام ماد محسوب می‌شود. دوره‌ای که در آن دولت ماد شامل مناطقی می‌شد که امروز به عنوان آذربایجان، کردستان و بخشی از کرمانشاه می‌شناسیم.

تمرکز اصلی بررسی‌ها و پژوهش‌های عباس جوادی در کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان، از نظر جغرافیایی بر آذربایجان و کردستان امروزی معطوف شده است، مناطقی که در دوران باستان با عناوین سرزمین آتروپات یا آتروپاتن شناخته می‌شدند. این کتاب از لحاظ موضوعی نیز به دگرگونی‌های زبانی و قومی مردم این سرزمین به موازات سیر سیاسی آن می‌پردازد. نویسنده با واکاوی آثار تاریخ‌نگاران و مردم‌شناسان معتبر بر این حقیقت صحه می‌گذارد که از سه‌هزار سال قبل ده‌ها قوم در این سرزمین آمده و زیسته‌اند و پس از مدتی هم از بین رفته‌اند. این کتاب نشان می‌دهد با اینکه در این منطقه نسل‌کشی و یا کوچ بزرگ رخ نداده اما دین و زبان مردم تغییر کرده و بر تنوع ژنتیکی‌شان افزوده شده است.

عباس جوادی که خود روزنامه‌نگار و پژوهشگری است که در دانشگاه‌های کلن، آنکارا و وین در رشته‌های متنوع تاریخ، شرق‌شناسی و زبان‌شناسی تحصیل کرده، به منظور واکاوی موضوعاتی که به قومیت و زبان در ماد آتروپاتن مرتبط است از منابع معتبر دانشگاهی غربی و روسی در زمینه‌ی تاریخ باستان و مادشناسی بهره گرفته است. کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان درواقع حاصل گردآوری یادداشت‌ها و مقاله‌های عباس جوادی است که در طی حدود پانزده سال با استناد به منابع آکادمیک معتبر به نگارش درآورده و در سایت شخصی خود منتشر کرده است. این مقاله‌ها که همگی به موضوعات مرتبط با ماد و آتروپاتن پرداخته‌اند در قالبی پیوسته و جامع در این کتاب جمع‌آوری شده‌اند. کتابی که در آن، جوادی با زبانی ساده و روان به شرح علمی تاریخ می‌پردازد تا درک تاریخ باستانی این سرزمین را برای مخاطب خود آسان کند و به این ترتیب احترام متقابل را در میان گروه‌های قومیتی آن گسترده‌تر و پررنگ‌تر سازد.

ناگفته نماند که این اثر مهم و ارزنده به همت انتشارات مروارید به عرصه‌ی چاپ و نشر رسیده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این اثر برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ و تمامی افرادی که به مطالعه‌ در این زمینه و به‌ویژه تاریخ ایران کهن علاقه دارند و می‌خواهند با شناخت درست تاریخ، از تعصبات قومیتی به دور باشند، بسیار ضرورت دارد.

در بخشی از کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان: بخش‌هایی از تاریخ کهن ایران می‌خوانیم

در زمینه ریشه دواندن و گسترش مادها و زبان آن‌ها و بدین ترتیب استحاله و ناپدید شدن تدریجی زبان‌های پیشاایرانی از جمله لولوبی، کوتی، کاسی و هُری، دو نکته را باید در نظر گرفت. یکم این‌که نفوذ و فراگیر شدن زبان (یا لهجه‌های) مادی و ناپدید شدن زبان‌های بومی، یکباره و به‌سرعت انجام نگرفته، بلکه چند قرن طول کشیده است. مثلاً دیاکونوف می‌نویسد که «زبان نواحی آذربایجان و کردستان ایران از قرن نهم تا هفتم پیش از میلاد غیر ایرانی بوده و ساکنان آن نقاط به زبان‌های لولوبی و کوتی و مانند آن تکلم می‌کردند.» این در حالی بود که مثلاً مناطق شرقی ماد «یعنی تهران کنونی و اصفهان را زبان ایرانی فراگرفته بود.» یعنی به‌نظر می‌رسد که اگر هم منابع آشوری در قرن هشتم پ.م. نخستین بار از حضور مادها و پارسی‌ها در غرب ایران سخن می‌گویند، فراگیر شدن این اقوام و زبان آنان در غرب ایران حدوداً مقارن با قرن هفتم و هشتم پ.م. یعنی دست‌کم 100-200 سال بعد بوده است. این هم شاید نشانه آن باشد که اقوام مادی اصولاً از شرق ایران به غرب یعنی از جانب خراسان به سوی مراکز ایران و بعد همدان و آتروپاتن مهاجرت کرده‌اند. نکته دوم هم این است که مادها هنگامی‌که به غرب ایران کنونی مهاجرت کردند، عبارت از مجموعه و اتحادیه‌ای از قبایل و طایفه‌های مختلف بودند. زبان یا لهجه‌های آن‌ها اگرچه احتمالاً از یکدیگر متمایز بوده، اما قرابت نَسبی داشته و متقابلاً قابل فهم بوده است. همزمان با جایگزین شدن آن اتحادیه قبیله‌ای با شکل‌گیری تدریجی دولت ماد، این انسجام زبانی تقویت یافته و آمیزش مادها و پارسی‌ها و به‌خصوص تشکیل دولت هخامنشیان در سال 550 پ.م. راه را برای زبان پارسی باستان هموار کرده است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار: ابتدای سرگذشت
پیشاتاریخ منطقه
پس از «مهاجرت بزرگ» از آفریقا
تا دوره نوسنگی
«انقلاب نوسنگی»
«فرهنگ» های منطقه‌ای
ایرانی شدن ایران
آریا و آریایی
گسترش زبان‌های هندواروپایی
ریشه در ایران؟
زبان و سرزمین مادها
زبان مادها
سرزمین ماد
نشیب و سقوط دولت ماد
ایرانی شدن آذربایجان و کردستان
اختلاط قومی، تغییر زبان
ماد کوچک یا آتروپاتن
چرا «آتروپاتن»؟
تاریخ مختصر آتروپاتن
مرزهای آتروپاتن
زبان در آتروپاتن
فَهلَویات
در منابع خارجی
آتروپاتن و ارمنستان
جایگاه زبان مادی و مشتقات آن
زبان‌های موجود ایران
خانواده «زبان‌های ایرانی»
ریشه‌یابی نام آذربایجان
سه نکته مهم
ریشه‌های نام آذربایجان
نام «آترپات» از کجا می‌آید؟
بعد از اسکندر نام این سرزمین چگونه تحول یافته؟
ریشه‌یابی کُردها و زبان آن‌ها
زبانی ایرانی
جاینام‌های آذربایجان
منابع اصلی
نمایه