معرفی و دانلود کتاب وامق و عذرا

معرفی کتاب وامق و عذرا

کتاب وامق و عذرا اثری مشهور از قتیلی بخارایی، افسانۀ عشق وامق پسر حکمران یمن به دختر قدرخان، شاه فلخ را به تصویر می‌کشد. داستانی از افسانه‌ای کهن که ویژگی‌های فرهنگی، سرزمینی و آداب و رسوم مردم ایران و عرب دوران پیش از اسلام را بازتاب می‌دهد.

شعر بازتاب زندگی انسان و فراز‌ و‌ فرود آن در گذر زمان است و شعر پارسی با درون‌ مایه‌ای پر بار و اوزانی آهنگین، در قالب‌هایی دلنشین بر گستره‌ی پهناور زبان و ادب پارسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

شادی و ا‌ندوه، آسایش و گرفتاری، مهر و کین، قهر و آشتی، کامیابی و ناکامی و... در شعر پارسی رخ می‌نماید و گویندگان و سرایندگان آن از دیر زمان با دست یازیدن به آن، گرایشات و تمنیات فردی و اجتماعی انسان‌ها و جلوه‌های گوناگون هستی را در اشعار تغزلی، عرفانی، حماسی، اخلاقی، حکمی، سیاسی و دینی به نمایش گذاشته‌اند.

مثنوی قالبی از شعر پارسی است که عمدتاً به بیان داستانی عشق، حماسه و عرفان می‌پردازد و از دیرباز مورد پسند ایرانیان قرار گرفته است. گرایش به مثنوی‌ سرایی در میان پارسی‌گویان تا آن‌جا پیش رفته که شکل‌گیری این قالب شعری به آنان نسبت داده شده، و از قرون اولیه‌ی پس از اسلام به پیروی از شاهنامه‌ی فردوسی منظومه‌های بسیاری با مضمون حماسی سروده شد. منظومه‌های عاشقانه‌ی وامق و عذرا (Vamegh and Azra)، ورقه و گلشاه و ویس و رامین در همان دوران‌ها شکل گرفت. مثنوی آفرین‌نامه نیز نمونه‌ای از منظومه‌ی حکمی در آن عصر بود و در پی آن عرفان به مثنوی راه یافت و سنایی حدیقة الحقیقۀ را در قالب مثنوی به نظم آورد و در ادامه‌ی روند مثنوی‌سرایی، موضوعات دیگری نیز به آن وارد گردید.

قتیلی بخارایی کتاب وامق و عذرا را با ستایش خداوند یکتا شروع و از واژه‌ها و ترکیبات متداول در ادب صوفیه همچون هجده هزار عالم، هفت پرگار، نه عماری، لوح هستی و غیره استفاده کرده است.

ماجرای وامق و عذرا از سرزمین یمن آغاز می‌شود. حاکم این کشور پسری دارد که در زیبایی و خوش‌سخنی بی‌همتاست، به گونه‌ای که پدر او را ابوالفصیح می‌خواند؛ ضمناً جوان با این چهره و قامت هر گاه به قصد شکار یا تفریح پای از کاخ بیرون می‌رود هر بیننده‌ای را گرفتار می‌کند. آوازه‌ی این دل‌ از کف‌دادگان به گوش شاه می‌رسد و غیرتِ پدری و بیم از رسوایی، وی را به شدتِ عمل وا می‌دارد، تا آن‌جا که خروج وامق از قصر ممنوع می‌شود.

مدت‌ها بر این منوال سپری می‌گردد، در حالی‌ که شاهزاده از حصار مرمرین خویش به تنگ آمده، آرزوی آزادی دارد؛ پس به گلایه نزد پدر می‌رود و احوال خود و پژمردگی‌اش را باز می‌گوید پدر اجازه می‌دهد که همراه خدمتکاران مورد اعتماد به باغی در خارجِ شهر نقل مکان کند؛ باغی که در طراوت و زیبایی نسخه‌ی زمینی بهشت است. روزها در این سرای آسایش با می‌ و مطرب به سر می‌شد و شب‌های تیره با افسانه و داستان‌های عاشقانه سپری می‌گشت. جوان، افسانه‌سرایان را به گردِ خویش می‌خواند و هر شب از آن‌ها سرگذشت‌های شیرینی می‌شنید و آن‌چنان به قصه‌های عاشقانه دل می‌داد که گویی به همین خاطر نام وامق بر او برازنده بود. زیرا در زبان عربی وامق به صفت عشق‌بازی اطلاق می‌گردد.

مثنوی وامق و عذرا قتیلی بخارایی به جهات مختلف قابل بحث و بررسی است؛ از طرفی به لحاظ دیرینگی بعد از وامق و عذرای عنصری بلخی قدیمی‌ترین نسخه منظوم حاضر وامق و عذرا محسوب می‌شود، زیرا تاریخ سرودن منظومه‌های وامق و عذرا که برخی چاپ و منتشر نیز شده است از قرن دهم هجری به بعد می‌باشد اما وامق و عذرای «قتیلی» در قرن نهم هجری به رشته نظم کشیده شده است.

در بخشی از کتاب وامق و عذرا می‌خوانیم:

چون شب علم عبیر بر کرد
رخساره‌ی آفتاب شد زرد
عنقای فلک به رسم راهب
شد دیرنشین قاف مغرب
برشُست افق از حریر زردی
در طبع هوا فزود سردی
بر قله‌ی کوه میغ بنشست
شد برق روان و رعد برجست
از جستن رعد آتشین‌دم
ابر آتش و آب ریخت درهم
از برف‌دمان شب سیه‌روز
بر مرده‌ی کوه شد کفن‌دوز
از شدت زمهریر آن شخ
بربست محیط آسمان یخ